خانه عباسیان، شاهکار معماری ایران در کاشان

و باز هم سفر به کاشان، سفر به شهر خاطره‌ها و گذر از تاریخ ایران، کاشان بی شک یکی از زیباترین شهرهای ایران است که در استان اصفهان جای گرفته است و به لحاظ جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی، پیشینه‌ای بس عظیم دارد. به خصوص در فصل بهار که این شهر و شهرهای اطراف آن مثل قمصر، میزبان گردشگرانی هستند که برای مراسم گلابگیری به این شهر سفر می‌کنند.

خانه عباسیان، خانه‌ای است که شبیه به هیچکدام از خانه‌هایی که تا به حال دیده‌اید نیست. وقتی به دیدن این خانه می روید، قبل از ورود به ساختمان، نمای ساده‌ی بیرونی متحیرتان خواهد کرد و باور نمی کنید که اینجا خانه‌ای تاریخی باشد اما همین که طراحی و معماری داخلی آن را می بینید متوجه شکوه این خانه می‌شوید. برای رفتن به داخل خانه باید از یک هشتی بگذرید که در کناره‌ی این هشتی، سکوهایی وجود دارد که می‌توانید بر روی آن‌ها بنشینید و مدتی استراحت کنید. همانطور که در حال گذر از این هشتی هستید متوجه شیبی می‌شوید که نشان می دهد این خانه پایین تر از سطح خیابان قرار گرفته است؛ اینکار برای استفاده از آب قنات، استفاده از خاصیت عایق بودن خاک و دلایل دیگر بوده است.

این خانه یکی از شاهکارهای معماری ایران است که به عنوان نامزد دریافت جایزه‌ی زیباترین بنای مسکونی ایرانی- اسلامی معرفی شده است. خانه تاریخی عباسیان بین سال‌های ۱۲۴۵ تا ۱۲۴۸ هجری قمری همزمان با دوره‌ی قاجار و به درخواست حاج محمد ابراهیم تاجر کاشی، پدربزرگ آیت اله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ»، که از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان بود، ساخته شد. شواهد نشان می‌دهند که ساخت این بنا ۲۰ سال به طول انجامیده است. این مجموعه وسعتی بالغ بر ۵۰۰۰ متر مربع و زیربنایی در حدود ۷۰۰۰ متر مربع دارد و شامل ۵ طبقه و ۵ حیاط می‌شود.

اصول معماری خانه تاریخی عباسیان بر چند اصل مهم استوار است که شامل استفاده از سبک گودال باغچه است که در این سبک معماری، بنا پایین تر از سطح کوچه ساخته می‌شود و اصطلاحا گود است تا خانه به آب قنات دسترسی داشته باشد و فشار آب مورد نیاز برای جریان داشتن تامین شود. اصل دیگر، قرینه سازی و فضاهای فصلی است، به این معنی که اگر خطی فرضی در وسط هر یک از اضلاع خانه رسم شود، دو قسمت ایجاد شده کاملا قرینه‌ی هم هستند. همچنین این بنا قسمت‌های زمستانه و تابستانه دارد و تنوع فصلی در آن به وضوح دیده می‌شود. بنابراین در هر فصلی از سال، قسمت‌هایی از بنا مورد استفاده قرار می‌گرفت که مخصوص فصل و متناسب با همان آب و هوا بود.

اصل مهم دیگری که در خانه عباسیان بکار گرفته شده است، معماری درونگرا و اسلامی آن می‌باشد. کاربرد معماری محجبه (نقاب دار) - مثل آنچه که در سایر بناهای دوره‌ی قاجار مشاهده می‌شود - در ساخت بنا به خوبی مشخص است. از تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی گرفته تا وجود اتاق‌های تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانم‌ها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... همه و همه نشان از این نوع معماری دارد.

مجلل‌ترین بخش این خانه، اتاق آینه است که تزیینات بسیار زیبایی را در خود جای داده و گچ بری‌ها، آیینه‌کاری‌ها، درها و پنجره‌های رنگین و دریچه‌های گچی نازک، فضای خاصی به آن بخشیده است. در سقف این اتاق، آینه کاری‌هایی به شکل ماه، ستاره و شمسه‌ی مرکزی (نقش خورشید مانند) وجود دارد. با روشن شدن چراغی کوچک و انعکاس نور در منشورهای شیشه‌ای که به وسیله‌ی نخ‌های ابریشمی معلق شده‌اند، تصویر آسمان زیبای کویر را در سقف بازسازی می کنند. همچنین تامین روشنایی اتاق نیز با این انعکاس نور به راحتی صورت می‌گرفته است.

اتاق آینه، همانند بسیاری بناهای دیگر، مزین به درهای اُرُسی است که قسمت های بالایی آن‌ها دو جداره هستند. پنجره‌های مشبک گچی نیز در این درها به چشم می‌خورند و حرکت درها نیز به صورت عمودی است. زیبایی چشمگیر این اتاق باعث شده بوده تا در آن زمان، مهمانی‌های خاص و مراسم عقد و عروسی در آن برگزار شود و این اتاق به اتاق عروسی مشهور شود.

در این که کاشان پر از خانه‌های این چنینی است، شکی نیست. خانه‌هایی که هرکدام قصه و زیبایی‌های خاص خودشان را دارند. آیا تا به حال به کاشان سفر کرده‌اید و این خانه را از نزدیک دیده‌اید؟ اگر اینطور بوده، نظرتان را در مورد این بنا با ما به اشتراک بگذارید.