بيماری مزمن كليه
به‌طورمعمول در هر فرد سالم دو کليه وجود دارد که در طرفين ستون مهره‌ها و زير دنده‌های تحتاني واقع‌شده‌اند. کليه‌ها به رنگ قرمز متمايل به قهوه‌اي بوده و ازنظر شکل شبيه لوبيا مي‌باشند. هر کليه به‌اندازه مشت بسته فرد است. اکثر اعضاي بدن براي عملکرد مطلوب وابسته به کليه‌ها هستند
به‌طورمعمول در هر فرد سالم دو کليه وجود دارد که در طرفين ستون مهره‌ها و زير دنده‌های تحتاني واقع‌شده‌اند. کليه‌ها به رنگ قرمز متمايل به قهوه‌اي بوده و ازنظر شکل شبيه لوبيا مي‌باشند. هر کليه به‌اندازه مشت بسته فرد است. اکثر اعضاي بدن براي عملکرد مطلوب وابسته به کليه‌ها هستند
وظايف کليه‌ها چيست؟ مهمترين وظيفه کليه‌ها برداشت مواد زائد از خون و بازگرداندن خون تصفیه‌شده به بدن است. در هر کليه متجاوز از یک‌میلیون واحد بسيار ريز عملکردي به نام نفرون وجود دارد. هر نفرون از يک صافي بسيار کوچک بنام کلافه (گلومرول) که به يک لوله کوچک متصل است تشکيل مي‌شود. آب و مواد زائد توسط اين صافي از خون جدا مي‌شوند و به داخل لوله‌هاي کوچک (توبول‌ها) جريان پيدا مي‌کنند
قسمت عمده اين آب توسط لوله‌هاي کوچک باز جذب مي‌شود و مواد زائد به‌صورت غليظ وارد ادرار مي‌شوند تا دفع شوند.
ادرار جمع شده از لوله‌هاي کوچک وارد قسمت قيفي شکل به‌نام لگنچه کليه شده و سپس از طريق لوله‌اي بنام جالب وارد مثانه مي‌شود. مثانه ادرار را تا زماني که ادرار کنيد نگهداري مي‌کند. سپس ادرار از طريق لوله‌اي بنام پیشاب‌راه از بدن خارج مي‌شود. کليه سالم قابليت افزايش فعاليت خود را دارد به‌طوری‌که اگر يک کليه از دست رود کليه ديگر بزرگ‌شده و کار دو کليه را انجام خواهد داد.
سه وظيفه اصلي کلیه‌ها:
1 - آب بدن را تنظيم می‌کنند. يکي از مهمترين وظايف کلیه‌ها برداشت آب اضافي يا حفظ آب بدن در صورت ضرورت است.
2 - مواد زائد را برداشت مي‌کنند.
3 - هورمون مي‌سازند. اين هورمون‌ها در جريان خون گردش کرده و بعضي از عملکردهاي بدن مانند فشارخون، ساخت گويچه‌هاي قرمز و برداشت کلسيم از روده‌ها را تنظيم مي‌کنند.
بيماري مزمن کليه چيست؟ آسيب کليه‌ها در اثر بيماري قند، فشارخون بالا و ساير اختلالات است به‌گونه‌ای که کليه‌هاي آسیب‌دیده قادر به حفظ سلامتي فرد با انجام وظايف اصلي خود نیستند.
علائم بيماري مزمن کليه چيست؟ بيماري کليوي معمولا بی‌سروصدا پيشرفت مي‌کند و قبل از ايجاد هرگونه شکايت موجب تخريب قسمت عمده‌اي از فعاليت و عملکرد کليه می‌شود. بيشتر مردم تا مراحل پيشرفته بيماري کليه علائم شديد ندارند ولي ممکن است در ابتدا فرد مبتلا دچار يکي از موارد زير شود:
خستگي و ضعف
عدم توانائي در ايجاد تمرکز
اختلالات خواب
گرفتگي عضلات در شب
پرفشاري خون
ورم اطراف چشم‌ها بویژه در صبح
ورم پا
دفع ادرار خوني، تيره يا رنگ چاي
افزايش ادرار کردن بویژه در شب
کف کردن ادرار
کاهش اشتها (کاهش وزن)
خشکي و خارش پوست
آيا هرکسی می‌تواند دچار بيماري مزمن کليه شود؟ بله. هر فرد در هر سني ممکن است دچار بيماري مزمن کليه شود ولي در بعضي افراد احتمال آن بيشتر است بنابراين افراد در معرض خطر پيشرفت بيماري کليوي بايد به‌طور مرتب مورد ارزيابي قرار گيرند. اين افراد کساني هستند که مبتلا به يکي از بیماری‌های زير باشند:
- بيماري قند (ديابت ملی توس)
- پرفشاري خون
- عفونت‌های ادراري
- بيماري بدخيم
- بيماري سيستميک مانند بعضي بیماری‌های روماتيسمي (لوپوس، آرتريت روماتوئيد و...)
- سنگ کليه
- کساني که بعضي داروهاي خاص را مصرف می‌کنند مثل داروهاي ضدالتهاب (ايبوبروفن، ديکلوفناک سديم و ...)
- به هر دليل حجم کليه کاهش يابد
- کساني که يک بار سابقه نارسایي حاد کليه داشته‌اند
- افراد مسن
- کنترل منظم کارکرد کليه
- درمان و کنترل قند و فشارخون
- کاهش وزن اضافي با رژيم غذائي و ورزش منظم
- قطع هر نوع دود ازجمله سيگار و...
- عدم مصرف مقادير زياد داروهاي مسکن
- تغيير در رژيم غذائي مثلا کاهش مصرف نمک و پروتئين
افراد پرخطر بايد از نظر ابتلا به بيماري كليه در فواصل معين بررسي شوند
تهيه و تنظيم:
دکتر شهرزاد شهيدي
فوق تخصص بیماری‌های كليه
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکي اصفهان
www.ikrc.mui.ac.ir
بيماري مزمن كليه