تغذیه و بیماری کلیه
چرا تغذیه خوب برای بیماران با نارسایی کلیه مهم است؟
چرا تغذیه خوب برای بیماران با نارسایی کلیه مهم است؟
تغذیه خوب 1- به شما انرژی می‌دهد تا کارهای روزانه‌تان را انجام دهید. 2- کمک به جلوگیری از عفونت می‌کند. 3- باعث ساخته‌شدن عضلات می‌شود. 4- کمک به حفظ وزن مناسب می‌کند. 5- بیماری کلیه شما را از بدتر شدن حفاظت می‌کند.
آیا وقتی بیماری کلیه دارم باید رژیم غذایی‌ام را تغییر دهم؟
هیچ رژیم غذایی ثابت برای هر کس که بیماری کلیه دارد، وجود ندارد. چیزی که شما الآن می‌توانید یا نمی‌توانید بخورید، با گذشت زمان، بستگی به بیماری کلیه‌تان یا عوامل دیگر، تغییر می‌کند، مثل دیابت.
اصول یک تغذیه خوب چیست؟
یک برنامه غذایی سالم به شما مقادیر مناسبی پروتئین، کالری، ویتامین و مواد معدنی می‌دهد.
چرا من نیاز به پروتئین دارم؟
پروتئین باعث ساخته‌شدن عضلات، ترمیم بافت‌ها و جنگ با عفونت می‌شود. ولی اگر بیماری کلیه دارید، لازم است که مصرف پروتئینتان را دقیقا کنترل کنید تا از دست رفتن پروتئین‌های اضافی از خون جلوگیری شود. این باعث می‌شود کلیه شما طولانی‌تر کار کند. پزشکتان بهتان خواهد گفت که چه مقدار پروتئین نیاز دارید. این خیلی مهم است که مصرف پروتئین شما خیلی کم هم نباشد. اجازه دهید که افراد مجرب به شما کمک کنند. شما می‌توانید از غذاهای زیر پروتئین دریافت کنید:
گوشت قرمز (گوسفند، گوساله، گاو)- ماکیان (جوجه، بوقلمون، شترمرغ و بلدرچین) - ماهی و سایر غذاهای دریایی - تخم‌مرغ- سبزی‌ها و حبوبات.
متخصص تغذیه‌تان به شما در مصرف مناسب پروتئین و حفظ کلیه‌تان کمک خواهد کرد.
چه میزان کالری من نیاز دارم؟
برای هر فرد متفاوت است. کالری مثل سوخت است. کالری باعث حفظ انرژی لازم برای زندگی می‌شود.
این مهم است غذایی بخورید که انرژی کافی در طول روز به شما دهد. غذاهای پرکالری شامل شکر، مربا، ژله، شکلات سفت، عسل و شربت، هستند. سایر منابع کالری چربی‌ها هستند مثل کره و روغن‌ها (کانولا و روغن‌زیتون).
من چگونه ویتامین و مواد معدنی لازم را به دست بیاورم؟
با مصرف غذاهای متنوع، ولی اگر شما بیماری کلیه دارید ممکن است لازم باشد بعضی از غذاهایی را که ویتامین و مواد معدنی مهم دارند را محدود کنید و در عوض از ویتامین و مواد معدنی خاصی استفاده کنید.
- فقط ویتامین و مواد معدنی که پزشک شما به شما توصیه می‌کند را مصرف کنید چون بعضی از ویتامین‌ها و مواد معدنی ممکن است به کلیه شما آسیب رساند.
- قبل از مصرف هر نوع غذای گیاهی یا دارو که بدون دستور پزشک می‌توان تهیه کرد با پزشک خود مشورت کنید. بعضی از آنها برای کسانی که بیماری کلیه دارند مضر است.
چه کنم اگر غذایی که مناسب من است را دوست نداشته باشم بخورم؟
بعنوان یک بیمار با بیماری کلیه ممکنست مشکل باشد که تمامی نیاز غذایی را از غذا به دست آورید. بویژه اگر محدودیت در مصرف پروتئین داشته باشید. خیلی از بیماران کلیوی کالری موردنیاز خود را از مکمل‌های غذایی به دست می‌آورند. متخصص تغذیه به شما کمک خواهد کرد.
آیا من لازم است سایر مواد غذایی را کنترل کنم؟
شما ممکن است لازم باشد تعادل در مصرف مایعات و سایر مواد غذایی مهم اعمال کنید. این مواد شامل: سدیم، فسفر، کلسیم و پتاسیم هستند.
سدیم: سدیم در بیشتر غذاها یافت می‌شود همچنین در نمک سفره هم وجود دارد. سدیم روی فشارخون و آب بدن اثر می‌گذارد. ولی اگر کلیه‌های شما به‌خوبی کار نکند، سدیم و آب در بدن شما تجمع می‌کند و این باعث افزایش فشارخون و مشکلاتی مثل ورم مچ پا، انگشتان و اطراف چشم می‌شود. پزشک و متخصص تغذیه به شما خواهند گفت که آیا شما به مصرف کم‌سدیم نیاز دارید یا نه؟ شما می‌توانید با مصرف نکردن نمک سر سفره و غذاهایی مثل سس‌ها، بیشتر غذاهای کنسرو شده و آماده، یا گوشت‌های پخته‌شده آماده مثل سوسیس، هات‌داگ و همبرگر و اسنک‌های نمکی مثل چیپس، کراکر و سوپ‌های کنسرو یا خشک مانند سوپ‌های پاکتی آماده و بیشتر غذاهای رستوران، غذاهای بیرون تهیه‌شده و فست فودها؛ از مصرف نمک اضافی جلوگیری کنید. متخصص تغذیه به شما نحوه انتخاب غذاهای با سدیم پایین و روش خواندن برچسب‌های روی غذاها برای انتخاب غذای کم‌سدیم را آموزش خواهد داد.
می‌توانید از سبزی خشک‌شده یا تازه یا ادویه‌جات برای مزه غذا بجای سدیم استفاده کنید. همچنین از سس فلفل داغ یا چکاندن آب‌لیموی فشرده برای طعم و عطر غذا استفاده کنید.
فسفر: بیماران کلیوی باید مصرف فسفر در غذاها را کنترل کنند. غذاهای پر فسفر شامل:1- لبنیات مثل شیر، پنیر، ماست، بستنی و پودینگ. 2- دانه‌های گیاهی و کره‌های گیاهی (دانه‌ها) 3- دانه‌های خشک‌شده و حبوبات مثل لوبیا قرمز، نخود لپه و عدس 4- نوشیدنی‌ها مثل کاکائو، دلستر و نوشیدنی‌های رنگ کولا 5- سبوس گندم و غلات، هستند.
مصرف غذاهای پر فسفر باعث افزایش فسفر خون شده و کلیه‌ها نتوانسته فسفر را دفع کند و تجمع فسفر در بدن باعث شکنندگی استخوان‌ها می‌شود. همچنین باعث آسیب به قلب و اختلال در گردش خون، درد استخوانی و زخم‌های پوستی می‌شود.
کلسیم: کلسیم نیز در غذاهای پر فسفر بیشتر است و بهترین راه برای اینکه کلسیم بدن از دست نرود پرهیز از مصرف غذاهای پر فسفر است. ممکن است لازم باشد از مصرف غذاهای پر کلسیم خودداری کنید.
هیچ‌گاه ویتامین D یا کلسیم‌های مکمل غذایی را بدون تجویز پزشک کلیه‌تان از داروخانه‌ها تهیه نکنید.
پتاسیم: پتاسیم هم یک ماده معدنی مهم است که در بیشتر غذاها یافت می‌شود. پتاسیم کمک به کارکرد مناسب عضلات و قلب می‌کند. غذاهایی که پتاسیم زیاد دارند شامل: 1- میوه‌ها و سبزی‌ها مثل موز، هندوانه، گوجه، پرتقال، سیب‌زمینی، میوه‌های خشک‌شده، دانه‌ها، آووکادو، سبزی‌ها با برگ سبز پررنگ و بعضی آب‌میوه‌ها. 2- شیر و ماست. 3- دانه‌های خشک و حبوبات، نمک‌های رژیمی، غذاهای پرپروتئین مثل گوشت، ماکیان و ماهی؛ هستند.
مایعات: اگر بیماری شما بدتر شود، پزشک شما خواهد گفت آیا شما نیاز به محدودیت مایعات دارید و چقدر مایعات روزانه برای شما مناسب است.
اگر من دیابت داشته باشم چه کنم؟
شما ممکن است نیاز به تغییری مختصر در رژیم غذایی‌تان داشته باشید. اگر پزشک شما به شما بگوید که شما باید کمتر پروتئین مصرف کنید، لازم است در رژیمتان از غذاهای پرکالری یا چربی‌های با کیفیت بالا استفاده کنید. اگر بیماری کلیه دارید از پزشکتان در مورد فواصل اندازه‌گیری قند خونتان، دوز انسولین و سایر داروهایی که در صورت بدتر شدن بیماری کلیه‌تان، باید تغییر دهید، بپرسید.
اگر سؤال دیگری داشته باشم؟
اگر سؤال دیگری دارید، از پزشکتان یا مراکز بهداشتی محلتان بپرسید.
دکتر شیوا صیرفیان
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکي اصفهان