رشد زباله دزدی و تهدید جدی سلامت مردم

بارها کودکان و نوجوانان نحیف و ژنده پوشی را که کیسه‌های بزرگ اقلام بازیافتی را به دوش می‌کشند و زباله دزدی می‌کنند، دیده‌ایم! زباله‌هایی که سرنوشت نامعلومشان موجب نگرانی و بروز خطر برای سلامت شهروندان شده.
به گزارش ایسنا، فرقی نمی‌کند که بالای شهر باشد یا پایین شهر! کودکان زباله دزد را این روزها در همه جای اصفهان می‌توان دید! آنها در میان کیسه‌های زباله که خارج از نوبت در کنار کوچه و خیابان رها می‌شوند به دنبال بطری‌های پلاستیکی، کیسه‌های نان، حتی کاغذ و مقوا و دیگر اقلام بازیافتی می‌گردند. اما تلخ تر از این منظره، سرنوشت نامعلوم بطری‌های پلاستیکی و نان خشک‌هایی است که آنها جمع می‌کنند، که گاهی تبدیل به زردچوبه و خوراک دام می‌شوند و گاهی سر از کارگاه‌های زیرپله‌ای تولید ظروف یکبار مصرف در می‌آورند.
سالها است که مواد به درد بخور در کیسه‌های رها شده در کنار کوچه و خیابان‌های شهر، زباله دزدها را به تخلیه محتویات موجود در کیسه‌های زباله کشانده است و باعث شده از نمد زباله‌های سرگردان و تفکیک نشدن زباله‌ها، کلاهی هم نصیب آنها شود.
خانه تکانی‌های شب عید، هر سال حجم زباله‌های شهری را 20 تا 30 درصد افزایش می‌دهد. زباله‌های تولید شده در اصفهان از 800 تن در شبانه روز به 1600 تن در روز می‌رسد. امسال گرچه هنوز از این موج دورریز شهروندان خبری نیست اما نوسانات نرخ ارز باعث شده زباله دزدها در اصفهان رفت و آمد بیشتری داشته باشند. اما در روزهای پایانی سال که مردم خانه تکانی کرده و میزان دور ریختنی‌ها بیشتر می‌شود، بازار آشغال دزدها در شهر رونق بیشتری می‌گیرد.
کاهش حجم زباله‌ها در پی گرانی‌های اخیر
معاون فنی و پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان با اشاره به افزایش 20 تا 30 درصدی زباله‌های شهر در فاصله 15اسفندماه تا پایان هر سال، به ایسنا می‌گوید: امسال به دلیل شرایط اقتصادی و افزایش قیمت‌ها، با کاهش زباله روبرو شده‌ایم. اما پیش بینی‌مان این است که با شروع خانه تکانی‌ها از آخر همین هفته، کم کم نزدیک به 200 تا 300 تن به حجم زباله‌های روزانه شهر نیز افزوده شود.
مجید قاسمی- ایجاد ایستگاه‌های ثابت و کانکس‌های قابل تغییر جمع آوری بازیافت را بخشی از گام‌های مثبتی می‌داند که در سال‌های گذشته برای جمع آوری و جداسازی پسماندهای خانگی شهر انجام شده است و ادامه می‌دهد: با این حال در زمینه جمع آوری پسماند از در خانه شهروندان هنوز مشکلاتی وجود دارد که امیدواریم با فرهنگسازی برای تشویق مردم به تحویل زباله‌های تفکیک شده به ایستگاه‌های ثابت این کمبود نیز برطرف شود.
او با اشاره به رتبه برتر اصفهان در زمینه جداسازی پسماند در کشور، یادآور می‌شود: روزانه بین 10 تا 15 درصد زباله‌های کلان شهر اصفهان از مبدا تفکیک می‌شود که در کشور، عدد قابل ملاحظه ای است با این حال نمی‌توان گفت جایگاه عالی و ممتازی داریم چون تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز راه زیادی در پیش است.
رشد زباله دزدی و تهدید جدی سلامت مردم
قاسمی‌اظهار امیدواری کرد افزایش اختیارات سازمان پسماند باعث تسلط بیشتر بر مدیریت پسماند خشک در اصفهان شود و ادامه می‌دهد: با وجود کاستی‌هایی که در شبکه جمع آوری پسماند قابل بازیافت شهر وجود دارند، می‌توان گفت همکاری مردم با ایستگاه‌های ثابت، خودروهای جمع آوری پسماند در کنار همکاری دستگاه‌های دولتی و کسبه شهر برای مدیریت پسماند باعث می‌شود بخش قابل قبولی از زباله‌های قابل تفکیک شهر جمع آوری شود. البته قبول داریم که درصورت رسیدگی به کمبود ناوگان جمع آوری پسماند و دیگر مشکلات پیمانکاران، می‌توان حجم بیشتری از پسماند را جمع آوری کرد.
او وضعیت اقتصادی موجود را باعث افزایش ارزش اقتصادی پسماند و گسترش پدیده زباله دزدی در اصفهان می‌داند و می‌افزاید: متاسفانه زباله دزدی در ماه‌های گذشته افزایش یافته و به دلیل مشکلات اقتصادی، بعضی از شهروندان رو به جمع آوری پسماند قابل تفکیک از کیسه‌های زباله آورده‌اند تا از این طریق امرار معاش کنند.
معاون فنی و پردازش سازمان مدیریت پسماند شهرداری اصفهان از بسیج نیروهای گشت سازمان بازیافت برای برخورد با پدیده زباله دزدی خبر می‌دهد و می‌گوید: جمع آوری بازیافت و جداسازی پسماند قابل استفاده از مبدا، موضوع مهمی ‌است که به بهداشت و سلامت جامعه مربوط می‌شود. چرا که شهرداری اقلام بازیافتی را به مکان‌های مجاز و مورد تایید تحویل می‌دهد تا عملیات بازیافت و پردازش روی آنها انجام شود اما درصورتی که این پسماند توسط افراد ناشناس و خارج از چارچوب، جمع آوری شود این خطر وجود دارد که برای استفاده‌های غیربهداشتی و نادرست استفاده شوند. مانند تبدیل نان خشک‌های غیراستاندارد و کپک زده به خوراک دام یا زردچوبه که احتمال بیماری دام و سرایت آن به انسان را به دنبال دارند و این تخلف‌ها، سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد.
سهم 15 تا 20 درصدی زباله دزدها
این مقام مسئول برخورد با زباله دزدی را یکی از سرفصل‌های اصلی وظایف سازمان پسماند معرفی می‌کند و یادآور می‌شود: سازمان از تمام اختیارات قانونی خود استفاده کرده و از مراجع قضایی نیز کمک می‌گیرد تا با در اختیار گرفتن ضابطان قضایی بتواند با این پدیده مبارزه کند و امیدواریم به زودی و با واگذاری مدیریت پسماند خشک از سازمان خدمات شهری به پسماند، بتوانیم در این زمینه موفق تر عمل کنیم.
قاسمی‌افزایش 15 تا 20 درصدی پسماند تحویلی به ایستگاه‌های ثابت و خودروهای سیار جمع آوری پسماند در ماه‌های گذشته را نتیجه برخورد با پدیده زباله دزدی می‌داند و می‌گوید: با نزدیک شدن به شب عید، به طور معمول دورخیز زباله دزدها برای جمع آوری اقلام بازیافتی از کیسه‌های زباله نیز بیشتر می‌شود به همین دلیل به شهروندان توصیه می‌کنیم با توجه به جدول‌های جمع آوری زباله و بیرون گذاشتن کسیه‌ها در ساعت 11 شب، امکان سوء استفاده‌های احتمالی را از بین ببرند.
درآمدی برای کودکان و نوجوانان فقیر
صبح یکی از روزهای سرد اسفندماه در یکی از محله‌های خیابان 22 بهمن به دو کودک خردسال بر می‌خورم که دو کیسه بزرگ پر از پلاستیک، شیشه و حتی کارتن و چوب‌های دور ریخته را جمع کرده و به دوش می‌کشند. هر دو پسر بچه‌هایی هستند که هنوز سن‌شان به دبستان هم نرسیده است. سراغشان که می‌روم راهشان را کج می‌کنند و بی اعتنا از کنارم می‌گذرند.
چند روز بعد، در یکی دیگر از محله‌های شمال شهر هم دو نوجوان را می‌بینم که دو کیسه بسیار بزرگ از زباله را به دوش گرفته‌اند. از آنها می‌پرسم داخل این کیسه‌ها چه دارید و پسر کوچکتر که دنبال راهی برای یک استراحت کوتاه است، می‌ایستد، گونی را زمین می‌گذارد و با خنده می‌گوید: «هر چیزی که از داخل زباله‌ها به درد بخور باشه، پلاستیک، نان خشک، کاغذ حتی چوب». و بعد به دوستش که بی اعتنا به راهش ادامه می‌دهد اشاره می‌کند: «بیشتر این‌ها را شب‌ها جمع می‌کنیم اما روزها هم می‌شود در بعضی جاها از این جور چیزهای به درد بخور پیدا کرد». پرسش‌ها که به فروش محموله بازیافتی و درآمدش می‌رسد، خداحافظی می‌کند و به دنبال دوستش می‌دود.
کوچه پس کوچه‌های سلامت شهر
محیط زیست شهری به محدوده جغرافیایی گفته می‌شود که زندگی تجمع شهروندان است و یکی از نیازهای بسیار حیاتی شهر، مدیریت پسماند و از آن مهم‌تر کنترل میزان تولید و دفع زباله‌های پلاستیکی است. قانون مدیریت پسماندها که مجلس شورای اسلامی‌در اردیبهشت ماه ۱۳۸۳ تصویب و همان سال به و برای اجرا به وزارت کشور ابلاغ کرد نیز بر این موضوع تاکید دارد که مدیریت اجرایی تمام پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری و دهیاری‌ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها است.
حسین امیری معاون خدمات شهری شهرداری اصفهان نیز با اشاره به مساحت ۴۵ هکتاری محدوده خدمات قانونی کلانشهر اصفهان می‌گوید: این معاونت روزانه ۴۵ میلیون مترمکعب فضای شهری را نظافت می‌کند و در هر روز ۱۲۰۰ تن زباله به کارخانجات زباله و بازیافت منتقل می‌شود که این خدمات توسط ۳۱۰ خودرو و ۴۵۰۰ نیرو در بخش خدمات شهری انجام می‌شود.
این حجم زباله که در ماه‌های اخیر به روزی هزار تن رسیده است، نیازمند یک همت و همکاری همگانی برای جمع آوری و جداسازی مواد قابل بازیافت است. خوشبختانه اصفهان یکی از استان‌های پیشتاز در مدیریت پسماند بوده و نخستین کارخانه کمپوست در این شهر راه اندازی شده است اما همچنان چرخ جداسازی اقلام قابل استفاده در پسیماندهای خانگی به دلیل واگذاری خودروهای سیار جمع آوری اقلام بازیافتی به بخش خصوصی و کافی نبودن ایستگاه‌های ثابت، می‌لنگد و این کمبودها باعث گسترش زباله دزدی و پیامدهای دیگر تفکیک نشدن بیش از 80 درصد زباله‌های خانگی شده است.
واگذاری قسمت کم سود به بخش خصوصی
یکی از ابزارهای تشویق شهروندان به تفکیک زباله‌های قابل بازیافت در سالهای گذشته، راه اندازی خودروهایی بودند که هر ماه چند نوبت در محله‌ها می‌گشتند و اقلام بازیافتی را تحویل گرفته و در ازای آن، کیسه‌های زباله یا نمک به شهروندان می‌دادند. با همین یک راه کار ساده، بسیاری از شهروندان تشویق به جداسازی پلاستیک، کاغذ و شیشه از سطل زباله‌های تر شده بودند اما کم کم این خودروها به بخش خصوصی واگذار و رفت و آمدشان در محله‌ها کمتر شد.
مهدی ریاحی معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیز مشکل اصلی مدیریت پسماند شهر اصفهان را استفاده نکردن از توانایی بخش خصوصی می‌داند و می‌گوید: بخش‌های درآمدزا برای شهرداری بدون فراخوان و مشارکت باقی می‌ماند و قسمت‌های هزینه بر و کم سود به فراخوان بخش خصوصی گذاشته می‌شود. بر همین اساس بخش خصوصی نیز استقبال چندانی برای سرمایه‌گذاری در بخش پسماند نمی‌کند.
کاهش هزینه‌ها و نظافت بیشتر شهر
او با اشاره به این که اولویت سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص مدیریت پسماند در سطح شهر اصفهان "آموزش تفکیک از مبدا" و بستر سازی در جامعه برای اثربخش بودن آموزش‌ها و فرهنگ سازی‌ها است، ادامه می‌دهد: اگر در طراحی شهری انواع سطل زباله‌های "خشک، تر، فلزی و پلاستیکی" در سطح شهر پیش بینی نشود، شهروندان بستری برای عمل به آموزش‌ها نمی‌بیند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست استان با تاکید بر اینکه شهرداری اصفهان در مرحله نخست باید بر فرهنگ سازی و آموزش تفکیک از مبدا و ایجاد بستر آن در جامعه سرمایه گذاری کند، می‌گوید: این یک اقدام زیربنایی است که کشورهای توسعه یافته جهان نتیجه مطلوبی از آن گرفته‌اند و شهر اصفهان نیز به این سمت و سو حرکت کرده است، وقتی یک شهروند تفکیک پسماند از مبدا را فرا گرفت در حقیقت یک پاکبان شهرداری محسوب می‌شود. از این رو پیامدهای مثبتی برای شهرداری اصفهان از جمله کاهش هزینه‌های نظافت شهری دنبال دارد و برای آیندگان نیز ثمربخش خواهد بود.