خبرهای تازه از گنبد مسجد شیخ لطف‌الله
«ادامۀ مرمت گنبد شیخ لطف‌الله» خبری است که به تازگی از سوی مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اعلام شده اما یک پیشکسوت کاشی‌کاری و مرمت، ضمن تأکید بر لزوم توجه به مشکلات اساسی مسجد شیخ لطف‌الله می‌گوید: قبل از شروع هر اقدام مرمتی جدید بر روی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، باید تکلیف مرمت ترک قبلی آن مشخص شود.
«ادامۀ مرمت گنبد شیخ لطف‌الله» خبری است که به تازگی از سوی مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان اعلام شده اما یک پیشکسوت کاشی‌کاری و مرمت، ضمن تأکید بر لزوم توجه به مشکلات اساسی مسجد شیخ لطف‌الله می‌گوید: قبل از شروع هر اقدام مرمتی جدید بر روی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، باید تکلیف مرمت ترک قبلی آن مشخص شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان، ۲۹ اردیبهشت ماه با اشاره به مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اعلام کرده: «برای مرمت این گنبد، یک تیم قوی و فنی در سطح ملی جمع‌آوری‌شده که مرمت این بنا را به‌صورت کاملاً اصولی و استاندارد انجام دهند که به‌زودی دستور کار این گروه صادر و مرمت این بنا به مرحله اجرایی خواهد رسید.»
فریدون اللهیاری در ادامه تصریح کرده: «ممکن است به‌مانند مرمت بخش قبلی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، باز هم شاهد دو رنگ شدن آن به علت پاک‌سازی و شستشوی کاشی‌های گنبد باشیم اما این بار تمهیداتی اندیشیده شده که این موضوع نمود کمتری پیدا کند و حاشیه‌های قبل را نداشته باشد.»
وی با اشاره به لزوم مرمت تمامی ترک‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله یادآور شده: «تیم فنی و کارشناسان مرمت گنبد، پس از آسیب‌شناسی و بررسی‌های آزمایشگاهی، می‌توانند تشخیص دهند که چه بخش‌هایی از این گنبد مورد آسیب قرارگرفته و نیاز است تا کار مرمت بر روی آن انجام شود. برخی از ترک‌های آن نیازمند مرمت‌های جزئی است، اما برخی ترک‌های آن لازم است به‌طور کامل پیاده‌سازی شده و پس از انجام مرمت بر روی آن، دوباره جاگذاری شود.»
مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با اشاره به زمان پایان مرمت این گنبد افزوده: «مرمت درست و مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته، نیازمند تأمین و تثبیت منابع مالی است که با توجه به اینکه مسجد شیخ لطف‌الله در لیست پایگاه‌های جهانی قرار دارد، بنابراین بودجه مرمت آن مستقیماً از سوی دولت تأمین می‌شود اما هزینه‌ای که برای مرمت این آثار در نظر گرفته می‌شود با توجه به شرایط اقتصادی دستخوش تغییر می‌شود. درصورتی‌که مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله مطابق با برنامه‌ریزی‌ها پیش برود، انتظار داریم ظرف ۳ سال آینده کار مرمت این گنبد به اتمام برسد.»
هوشنگ رسام ، پیشکسوت کاشی‌کاری و مرمت که در دهه شصت نیز مرمت موضعی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را بر عهده، داشته در واکنش به این اظهارات به ایسنا گفت: تا جایی که خاطرم هست سال قبل آقای اللهیاری قول دادند داربستی بر روی ترک مرمت‌شده قرار بدهند و از منتقدان دعوت کنند بازدیدی از گنبد داشته باشند. حیدرعلی عابدی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی هم گفته بود که مواد استفاده‌شده در مرمت این ترک از گنبد به آزمایشگاه می‌رود و در سال ۱۳۹۹ با برگزاری یک سمینار موضوع مرمت این گنبد بررسی می‌شود اما تا این لحظه هیچ‌یک از این وعده‌ها عملی نشده و ما می‌بینیم که بدون تعیین تکلیف مرمت ترک قبلی، خبر شروع مرمت ترک جدید را هم اعلام می‌کنند.
وی تصریح کرد: اگر آسیب‌شناسی درستی دربارۀ مسجد شیخ لطف‌الله انجام بدهند متوجه خواهند شد که هر چه زودتر باید ازاره‌های شبستان (سنگی که پیرامون ساختمان و در پای دیوار نصب می‌شود) این مسجد که در دورۀ آقای جبل عاملی کاشی شده، به حالت اولیه خود برگردد و کاشی‌ها از آن جدا شود؛ چراکه با این اقدام نادرست سال‌هاست که راه تنفس مسجد گرفته‌شده و در صورت تداوم این مسئله، کل مسجد شیخ لطف‌الله با خطری جدی روبرو خواهد شد.
رسام یادآور شد: آسیب مهم دوم این مسجد، تبدیل راهروهای ضلع شمالی و جنوبی این مسجد به کافی‌شاپ و نمایشگاه عکس است که باید هر چه سریع‌تر آزادسازی شود. بعد از رفع این دو مشکل اساسی از قلب مسجد، آن‌وقت می‌توان به گنبد که به‌مثابۀ سر بناست هم پرداخت.
این استادکار مرمت، با بیان اینکه زیرسازی ترک مرمت‌شده گنبد شیخ لطف‌الله به‌اشتباه با استفاده از پکفتۀ آجر ( پر کردن بالای دیوار از زیر سقف) انجام‌شده، گفت: بین بستر و لایۀ کاشی حدود ۷ تا ۱۲ سانتی‌متر فضای خالی است که در زمان ساخت گنبد از گچ‌وخاک برای پر کردن آن به‌منظور انعطاف‌پذیر کردن لایه رویی در مقابل انقباض و انبساط استفاده‌شده، اما متأسفانه در مرمت جدید به‌تبع مرمت‌های پیشین، پکفتۀ آجر به‌کاربرده شده بی‌اینکه توجه شود سازندگان گنبد حتماً دلیل موجهی برای استفاده از گچ‌وخاک در زیرسازی داشته‌اند.
رسام با تأکید بر اینکه لازم است ترک مرمت‌شده را پایین بیاورند و زیرسازی آن را اصلاح کنند، گفت: بنده این نکته را به یکی دو تن از استادکاران اطلاع داده بودم که اگر از دنیا رفتم آن‌ها بدانند مشکل گنبد از کجاست و چطور باید برطرف شود؛ اکنون نیز به‌واسطه رسانه شما این نکته را به اطلاع مسئولان می‌رسانم.
این پیشکسوت مرمت، پاسخی روشن به ابهامات مطرح‌شده در خصوص مرمت ترک نخست گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را پیش از شروع هر اقدام جدیدی بر روی آن خواستار شد.
متأسفانه تلاش‌های مکرر خبرنگاران ایسنا برای برقراری ارتباط با فریبا خطابخش، مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان به‌منظور پرسش دربارۀ نتیجۀ آزمایش مصالح استفاده‌شده در مرمت ترک نخست گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، مدت‌هاست که بی‌نتیجه مانده.
ازآنجاکه حیدرعلی عابدی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی ۳۰ بهمن ماه ۱۳۹۸ طی گفتگو با ایسنا، مسئله گنبد شیخ لطف‌الله را یک مسئله جهانی و آبروی کشور دانسته و اعلام کرده بود که پیگیر بازدید کارشناسان منتقد از گنبد شیخ لطف‌الله است، خبرنگار ایسنا امروز طی گفت‌وگویی تلفنی با این نماینده، خواستار نتیجۀ این پیگیری شد و او نیز اظهار کرد که بحث بررسی مرمت ترک قبلی را از طریق گفتگو با مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان پیگیری خواهد کرد و نتیجه را به‌زودی به اطلاع ایسنا خواهد رساند.
فریدون اللهیاری در ادامه تصریح کرده: «ممکن است به‌مانند مرمت بخش قبلی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، باز هم شاهد دو رنگ شدن آن به علت پاک‌سازی و شستشوی کاشی‌های گنبد باشیم اما این بار تمهیداتی اندیشیده شده که این موضوع نمود کمتری پیدا کند و حاشیه‌های قبل را نداشته باشد.»
وی با اشاره به لزوم مرمت تمامی ترک‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله یادآور شده: «تیم فنی و کارشناسان مرمت گنبد، پس از آسیب‌شناسی و بررسی‌های آزمایشگاهی، می‌توانند تشخیص دهند که چه بخش‌هایی از این گنبد مورد آسیب قرارگرفته و نیاز است تا کار مرمت بر روی آن انجام شود. برخی از ترک‌های آن نیازمند مرمت‌های جزئی است، اما برخی ترک‌های آن لازم است به‌طور کامل پیاده‌سازی شده و پس از انجام مرمت بر روی آن، دوباره جاگذاری شود.»
مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با اشاره به زمان پایان مرمت این گنبد افزوده: «مرمت درست و مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام‌گرفته، نیازمند تأمین و تثبیت منابع مالی است که با توجه به اینکه مسجد شیخ لطف‌الله در لیست پایگاه‌های جهانی قرار دارد، بنابراین بودجه مرمت آن مستقیماً از سوی دولت تأمین می‌شود اما هزینه‌ای که برای مرمت این آثار در نظر گرفته می‌شود با توجه به شرایط اقتصادی دستخوش تغییر می‌شود. درصورتی‌که مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله مطابق با برنامه‌ریزی‌ها پیش برود، انتظار داریم ظرف ۳ سال آینده کار مرمت این گنبد به اتمام برسد.»
هوشنگ رسام ، پیشکسوت کاشی‌کاری و مرمت که در دهه شصت نیز مرمت موضعی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را بر عهده، داشته در واکنش به این اظهارات به ایسنا گفت: تا جایی که خاطرم هست سال قبل آقای اللهیاری قول دادند داربستی بر روی ترک مرمت‌شده قرار بدهند و از منتقدان دعوت کنند بازدیدی از گنبد داشته باشند. حیدرعلی عابدی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی هم گفته بود که مواد استفاده‌شده در مرمت این ترک از گنبد به آزمایشگاه می‌رود و در سال ۱۳۹۹ با برگزاری یک سمینار موضوع مرمت این گنبد بررسی می‌شود اما تا این لحظه هیچ‌یک از این وعده‌ها عملی نشده و ما می‌بینیم که بدون تعیین تکلیف مرمت ترک قبلی، خبر شروع مرمت ترک جدید را هم اعلام می‌کنند.
وی تصریح کرد: اگر آسیب‌شناسی درستی دربارۀ مسجد شیخ لطف‌الله انجام بدهند متوجه خواهند شد که هر چه زودتر باید ازاره‌های شبستان (سنگی که پیرامون ساختمان و در پای دیوار نصب می‌شود) این مسجد که در دورۀ آقای جبل عاملی کاشی شده، به حالت اولیه خود برگردد و کاشی‌ها از آن جدا شود؛ چراکه با این اقدام نادرست سال‌هاست که راه تنفس مسجد گرفته‌شده و در صورت تداوم این مسئله، کل مسجد شیخ لطف‌الله با خطری جدی روبرو خواهد شد.
رسام یادآور شد: آسیب مهم دوم این مسجد، تبدیل راهروهای ضلع شمالی و جنوبی این مسجد به کافی‌شاپ و نمایشگاه عکس است که باید هر چه سریع‌تر آزادسازی شود. بعد از رفع این دو مشکل اساسی از قلب مسجد، آن‌وقت می‌توان به گنبد که به‌مثابۀ سر بناست هم پرداخت.
این استادکار مرمت، با بیان اینکه زیرسازی ترک مرمت‌شده گنبد شیخ لطف‌الله به‌اشتباه با استفاده از پکفتۀ آجر ( پر کردن بالای دیوار از زیر سقف) انجام‌شده، گفت: بین بستر و لایۀ کاشی حدود ۷ تا ۱۲ سانتی‌متر فضای خالی است که در زمان ساخت گنبد از گچ‌وخاک برای پر کردن آن به‌منظور انعطاف‌پذیر کردن لایه رویی در مقابل انقباض و انبساط استفاده‌شده، اما متأسفانه در مرمت جدید به‌تبع مرمت‌های پیشین، پکفتۀ آجر به‌کاربرده شده بی‌اینکه توجه شود سازندگان گنبد حتماً دلیل موجهی برای استفاده از گچ‌وخاک در زیرسازی داشته‌اند.
رسام با تأکید بر اینکه لازم است ترک مرمت‌شده را پایین بیاورند و زیرسازی آن را اصلاح کنند، گفت: بنده این نکته را به یکی دو تن از استادکاران اطلاع داده بودم که اگر از دنیا رفتم آن‌ها بدانند مشکل گنبد از کجاست و چطور باید برطرف شود؛ اکنون نیز به‌واسطه رسانه شما این نکته را به اطلاع مسئولان می‌رسانم.
این پیشکسوت مرمت، پاسخی روشن به ابهامات مطرح‌شده در خصوص مرمت ترک نخست گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را پیش از شروع هر اقدام جدیدی بر روی آن خواستار شد.
متأسفانه تلاش‌های مکرر خبرنگاران ایسنا برای برقراری ارتباط با فریبا خطابخش، مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان به‌منظور پرسش دربارۀ نتیجۀ آزمایش مصالح استفاده‌شده در مرمت ترک نخست گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، مدت‌هاست که بی‌نتیجه مانده.
ازآنجاکه حیدرعلی عابدی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی ۳۰ بهمن ماه ۱۳۹۸ طی گفتگو با ایسنا، مسئله گنبد شیخ لطف‌الله را یک مسئله جهانی و آبروی کشور دانسته و اعلام کرده بود که پیگیر بازدید کارشناسان منتقد از گنبد شیخ لطف‌الله است، خبرنگار ایسنا امروز طی گفت‌وگویی تلفنی با این نماینده، خواستار نتیجۀ این پیگیری شد و او نیز اظهار کرد که بحث بررسی مرمت ترک قبلی را از طریق گفتگو با مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان پیگیری خواهد کرد و نتیجه را به‌زودی به اطلاع ایسنا خواهد رساند.