کارکرد منفی بسته‌های تشویقی ازدواج
با توجه به شرایط بد اقتصادی ممکن است بسته‌های تشویقی یک نوع منبع درآمد برای عده‌ای از اعضای جامعه شود
در وانفسای مشکلات موجود در ازدواج بویژه ازدواج کودکان که همچنان در سایه عدم تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، بلاتکلیف است، خبر ارائه بسته‌های تشویقی ازدواج به دختران و پسران جوان با موجی از واکنش‌ها و انتقادات مواجه شد. در این راستا ابتدای امسال بود که سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس از رأی‌گیری استمزاجی کمیسیون متبوعش در مورد مواد ۲۷ تا ۳۰ طرح جمعیت و تعالی خانواده که دختران و پسران را به ازدواج در سنین کمتر از ۲۰ و ۲۴ سال و فرزند آوری تشویق می‌کند، خبر داد. احمد آزادی‌خواه گفت: مواد ۲۷ تا ۳۰ طرح جمعیت و تعالی خانواده موردبررسی اعضای کمیسیون قرار گرفت اما به دلیل حدنصاب نداشتن کمیسیون به‌صورت استمزاجی رأی‌گیری شد و به تصویب اعضا رسید. ماده ۲۹ دستگاه‌های اجرایی را موظف می‌کند به دختران و پسرانی که زیر ۲۰ و ۲۴ سال ازدواج می‌کنند برای یک‌بار هدیه ازدواج پرداخت کند. نوع هدیه از طریق آیین‌نامه‌ای که به تصویب دولت خواهد رسید، مشخص می‌شود و مبلغ ریالی آن در بودجه سالانه مشخص می‌شود.
با بسته‌های تشویقی نمی‌توان ازدواج را تقویت کرد
در این راستا واکنش کورش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌های اجتماعی کشور به این خبر چنین بود: «با ازدواج زیر بیست سال مشکلی ندارم، نوع نگاه به ازدواج مهم است و با بسته‌های تشویقی نمی‌توان ازدواج را تقویت کرد مگر اینکه زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و معیشتی ایجاد شود. در ازدواج نباید نگاه کمی و افزایشی داشته باشیم بلکه باید در کنار نگاه کمی، نگاه کیفی به ازدواج وجود داشته باشد تا ازدواج‌های پایدار شکل بگیرد. ازدواج یک امر اجتماعی و پروسه تکاملی در زندگی است که ملزوماتی دارد و باید افراد به بلوغ روحی و روانی برسند تا این امر شکل بگیرد. باید فرهنگ ازدواج نهادینه شود و تنها با بسته‌های تشویقی چندان انتظار ایجاد این فرهنگ را نداریم. باید ازدواج در سنین پایین را ترویج کرد، جامعه نیازمند این است که ازدواج در سنین پویا اتفاق بیفتد و امروز سن ازدواج با میانگین ۲۸ تا ۳۰ سال نمی‌تواند باروری مناسب ایجاد کند. باید ازدواج‌ها از سنین پایین‌تر ازآنچه امروز هست، شروع شود که کاهش فاصله نسلی را هم به دنبال داشته باشد چراکه امروز برخی والدین در ۳۵ سالگی اقدام به باروری می‌کنند
و این امر مشکلات بسیاری با فرزندان را ایجاد می‌کند. جامعه امروز نیازمند ازدواج در سنین پایین‌تر است، در سنین پایین‌تر میزان یادگیری و اثرپذیری از آموزش‌های مهارتی، دینی و اجتماعی بیشتر است و قابلیت‌های بالاتری دارند. در صورت ایجاد زیرساخت‌های لازم ازدواج‌های پویا خواهیم داشت، در این صورت است که می‌توانیم بر آموزش مهارت‌های قبل از ازدواج تمرکز کنیم و صرفا با یک بسته تشویقی نمی‌توان ازدواج را افزایش داد و نباید نگاه کمی و افزایشی داشته باشیم بلکه باید در کنار نگاه کمی، نگاه کیفی به ازدواج داشته باشیم تا ازدواج‌های پایدار شکل بگیرد.»
نسل گذشته در گسترش پدیده هم‌باشی سیاه مقصر است
اما درحالی‌که برخی مسئولان دولتی نیز نظرات موافق و مخالفی در ارتباط با این طرح مطرح کردند، بحث آن هنوز نقل محافل است و با واکنش افراد مختلف روبروست. به‌تازگی نیز یک آسیب‌شناس اجتماعی با انتقاد از «در نظر گرفتن بسته‌های تشویقی ازدواج برای سنین پایین» به ایمنا گفت: کنش‌های اعضای جامعه تحت تأثیر دستورات نیست یعنی نمی‌توانیم جامعه را با دستور دادن یا کنش‌های تشویقی به سمت کنش‌های پایدار هدایت کنیم. مرتضی پدریان با اشاره به اینکه ممکن است در درازمدت این بسته‌های تشویقی نه‌تنها کارکرد مثبت پیدا نمی‌کند بلکه کارکرد منفی هم پیدا کند افزود: به‌عنوان‌مثال زمانی که بسته‌های تشویقی برای فرزند آوری مطرح شد اگرچه تنها سه تا چهار درصد جامعه تحت تأثیر بسته‌های تشویقی فرزند آوری قرار گرفتند، اما امروز با پشیمانی روبه‌رو هستند و این موضوع چندان نتیجه مثبتی دربر نداشت. این استاد دانشگاه با بیان اینکه اختصاص بسته‌های تشویقی کارساز نیست تصریح کرد: برای هدایت کنش‌های اجتماعی باید بسترهای اجتماعی مناسب باشد و تحقق این امر با استفاده از دستور یا بسته‌های تشویقی امکان‌پذیر
نیست حتی در موضوع طلاق هم می‌توان بسته تشویقی داشته باشیم که کسی طلاق نگیرد اما قطعا پیامدهای آن منفی خواهد بود. او با اشاره به اینکه با توجه به شرایط بد اقتصادی ممکن است بسته‌های تشویقی یک نوع منبع درآمد برای عده‌ای از اعضای جامعه شود اظهار کرد: ممکن است دسته‌ای از این ازدواج‌ها، ازدواج‌های صوری باشد مانند زمانی که اعلام شد به فرزندان طلاق معافیت سربازی داده می‌شود که در آن زمان شاهد طلاق‌های صوری شدیم. پدریان در مورد مهمترین مانع ازدواج جوانان خاطرنشان کرد: در فرآیند ازدواج به پنج دسته بلوغ نیازمندیم که بلوغ جنسی، عاطفی، اجتماعی و اقتصادی همگی این فرآیند بلوغ را تکمیل می‌کنند و مهمترین مانع امروز بر سر راه ازدواج نبود بلوغ اقتصادی است که عوامل متعددی خواسته یا ناخواسته در آن نقش دارد. او تحصیل و انجام خدمت نظام‌وظیفه را موانع دیگر بر سر راه ازدواج دانست و گفت: توسعه جوامع باعث شده که مراحل تحصیلی افراد بالا برود و موضوع نظام‌وظیفه هم باعث بالا رفتن سن افراد شده بنابراین دسترسی به بلوغ اقتصادی دیر اتفاق می‌افتد اما در گذشته این‌طور نبود و فرزندان در کنار پدران کار می‌کردند و زمان رسیدن به بلوغ جنسی آنان
هم‌زمان با رسیدن به بلوغ اقتصادی آنها بود.
ازدواج باید منطقی شود
این آسیب‌شناس اجتماعی با بیان اینکه تأخیر در ازدواج تنها مربوط به کشور ما نیست خاطرنشان کرد: این تأخیر پیامدهای مثبت و منفی دارد که منطقی و عاقلانه‌تر شدن ازدواج‌ها و انتخاب‌ها از پیامدهای مثبت آن است. او وارد شدن خلل به رشد جمعیت را از پیامدهای منفی دانست و گفت: هرچند به اعتقاد من این هم یک کارکرد مثبت است اگرچه ممکن است دیگران آن را یک کارکرد منفی بدانند چراکه در بحث افزایش جمعیت نگاه‌ها، نگاه ایدئولوژیکی سیاسی است. او با اشاره به اینکه در حالت کلی حرکت جامعه به سمت یک فرزند است خاطرنشان کرد: در وضعیت امروز دیگر فرزند به‌عنوان یار نیست بلکه به‌عنوان بار است چراکه دستیابی به لذت‌های فردی را محدود می‌کند و این روزها افراد به سمت کسب لذت‌های فردی حرکت می‌کنند.
لزوم توجه به کیفیت جمعیت بیش از کمیت آن
پدریان با تأکید بر اینکه در کل جهان باید ساختار جمعیتی تعدیل شود افزود: باید به‌جای توجه به کمیت به کیفیت جمعیت و کیفیت زندگی آنها توجه کرد. او در مورد طلاق اظهار کرد: طلاق یک کنش شرعی، اجتماعی و حلال است و بر اساس دین اگر نگاه کنیم طلاق کاملا درست است، اما نگاه ایدئولوژیکی یا نگاه عامیانه آن را به‌عنوان یک مسئله می‌بیند اشکال کار این است که در نظام اجتماعی ما نگاه ایدئولوژیکی، سیاسی به مسائل غالب است.
نسل جدید به آنارشیسم اجتماعی معتقد است
او در مورد ویژگی نسل جوانان امروز گفت: به نظر می‌رسد نسل‌های امروزی بیشتر به‌نوعی آنارشیسم اجتماعی معتقدند و با هر عاملی که برای آنها قیدوبند و محدودیت ایجاد کند مخالف هستند و نسل جدید نسلی است که به دنبال شکستن ارزش‌ها، هنجارها و نرم‌های اجتماعی است. این استاد دانشگاه با انتقاد از پدیده هم‌باشی سیاه اظهار کرد: وقتی هم‌باشی سیاه (ازدواج سفید) در جامعه گسترش پیدا می‌کند در اصل به معنای این است که با قاعده‌مندی در سیستم اجتماعی مبارزه می‌شود و این نسل به دنبال حذف این قاعده‌مندی است. او با بیان اینکه نسل گذشته در رواج چنین پدیده‌ای نقش داشته‌اند افزود: بازنده هم‌باشی سیاه هر دو نسل جامعه هستند نسل اول که در جامعه‌پذیر کردن نسل بعد از خود ناتوان بوده و دچار شکست شدند و نسل جدید که دچار یک نوع سردرگمی و بی‌هویتی اجتماعی است.