صفر تا صد سهام عدالت
سهام عدالت یکی از بزرگترین پروژه‌های دولتی در ایران است که در سال ۱۳۸۵ و به دست دولت نهم اجرایی شد.
سهام عدالت یکی از بزرگترین پروژه‌های دولتی در ایران است که بیش از نیمی از مردم کشور را در بر می‌گیرد. این طرح در سال 1385 و به دست دولت نهم اجرایی شد و رئیس جمهور وقت آن را قدمی در راه کاهش فقر و خصوصی‌سازی می‌دانست. نظری که در همان زمان هم موافقان و مخالفان بسیاری داشت و حرف و حدیث‌های فراوانی را ایجاد کرد.
پس از گذشت هیاهوی اولیه، مردم دیگر توجه چندانی به این طرح نداشتند و فقط هر چند وقت یک بار، خبری از واریز سود شنیده می‌شد. منتقدان می‌گفتند این طرح کمکی به خصوصی‌سازی نمی‌کند، سهام‌داران نقشی در شرکت‌هایی که سهام‌شان ارائه شده است ندارند و مدیریت از یک بخش دولتی به یک بخش دولتی دیگر منتقل شده است. برای رفع این مشکل، امسال با موافقت رهبری فرایند آزادسازی سهام عدالت آغاز شد.
پروژه آزادسازی در واقع ادامه طرح سهام عدالت است و به تکمیل اهداف آن کمک می‌کند. هر چند که تا حدودی شتاب‌زده به نظر می‌رسد و هر روز اخبار و اطلاعیه‌های جدیدی درباره آن به گوش می‌رسد. ابهام‌ها فراوانند و مردم در میان اخبار ضد و نقیض سردرگم شده‌اند. در ادامه مهمترین مسائل را درباره سهام عدالت بررسی می‌کنیم و تمامی جزئیات آن را مطرح خواهیم کرد.
سهام عدالت چیست؟
همان طور که اشاره شد، سهام عدالت طرحی است که در راستای بالا بردن سطح رفاه اقشار کم‌درامد جامعه و البته خصوصی‌سازی انجام شد. این طرح مقداری از سهام بعضی از بزرگترین شرکت‌ها و برندهای دولتی را با سازوکارهای خاصی، در اختیار مردم قرار می‌داد. برای اجرایی شدن، ابتدا شش دهک کم‌درامد جامعه تعیین شدند. دهک‌هایی شامل: مددجویان کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی، روستاییان و عشایر، کارگران فصلی، روزنامه‌نگاران، طلاب، بازنشستگان کشوری و لشکری و ... .برگه‌های سهام میان این افراد توزیع شد و بیشترین میزان سهم در اختیار مددجویان کمیته امداد و بهزیستی قرار گرفت. صاحبان سهام امکان هیچ گونه دخل و تصرفی نداشتند و مدیریت، به عهده شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بود. گاهی سود سهام به حساب مردم واریز می‌شد. طبیعتا مددجویانی که سهم بیشتری داشتند، سود بیشتری دریافت می‌کردند اما در کل، مبلغ به اندازه‌ای نبود که توجه زیادی را به خود جلب کند.
آزادسازی سهام عدالت چگونه انجام می‌شود؟
همان طور که اشاره کردیم، اهداف پروژه سهام عدالت به تمامی محقق نشد. با توجه به این که مردم نقشی در مدیریت سهم‌ها نداشتند، عملا خصوصی‌سازی انجام نشده بود. یک هدف مهم دیگر، ارائه کمک غیر مستقیم به مددجویان بود. قرار بود سهام به عنوان یک دارایی ارزشمند ثابت در اختیار خانوارهایی قرار بگیرد که از بهزیستی و کمیته امداد یارانه نقدی دریافت می‌کردند؛ نوعی سرمایه‌گذاری که خود به خود به سود می‌رسد و وابستگی خانوارها را به کمک‌های نقدی کم می‌کند. این هدف نیز کاملا محقق نشد و خانوارها همچنان وابسته به دریافت سود نقدی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بودند.امسال با موافقت رهبری و همکاری مجلس و دولت، طرح آزادسازی اجرایی شد. دو گزینه برای مدیریت سهام ارائه شده است:
- روش مستقیم که در آن سهام‌دار شخصا مدیریت سبد سهام خود را به عهده خواهد داشت.
- روش غیر مستقیم که در آن مدیریت سبد سهام عدالت همچنان به عهده شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باقی می‌ماند.
افرادی که دانش کافی در زمینه بورس و علاقه‌ای به یادگیری ندارند، بهتر است از روش غیر مستقیم استفاده کنند. البته ابهامات این روش بسیار زیاد است. شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی قرار است وارد بورس شوند و سهام آن‌ها در قالب عرضه اولیه ارائه شود. در نتیجه، صاحبان سهام عدالت، صاحب سهم این شرکت‌ها می‌شوند و مستقیما مالک سهم‌های سبد سهام عدالت نخواهند بود. گفته می‌شود که سازوکار این شرکت‌ها شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF خواهد بود و البته تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. زمان‌بندی واریز سود در این روش مشخص نشده است و هنوز معلوم نیست اگر سهام‌داری قصد فروش داشته باشد، باید چگونه اقدام کند.
ارزش سهام عدالت چقدر است؟
برگه‌های سهام عدالت با ارزش اسمی یک میلیون تومان و کمتر در اختیار مردم گذاشته شد. در طول زمان این ارزش 10 تا 15 برابر شده است. سهم‌های موجود در این سبد، شامل سهام مهمترین شرکت‌های کشور است و این رشد قیمتی طبیعی است. پیش‌بینی می‌شود رشد ارزش سهام عدالت در آینده نیز ادامه داشته باشد و به همین دلیل، کارشناسان و مسئولان همواره تاکید کرده‌اند که اگر نیاز فوری ندارید، سهام خود را به عنوان یک دارایی با ارزش نگه دارید.فروش سهام عدالت چگونه انجام می‌شود؟
در حال حاضر، امکان فروش 30 درصد از سبد سهام فراهم شده است. بانک‌ها و کارگزاری‌ها سامانه فروش سهام عدالت راه‌اندازی کرده‌اند و افراد می‌توانند با مراجعه به این سامانه‌ها، دارایی خود را با قیمت روز مشاهده کنند و در صورت تمایل، وکالت فروش را در اختیار بانک یا کارگزاری قرار دهند. پرداخت کارمزد، مالیات و حق‌العمل بانک به عهده سهام‌دار است و مبلغ حاصل از فروش پس از کسر این موارد، به حساب اشخاص واریز خواهد شد.به عنوان یک راه ساده برای فروش، می‌توان به سامانه فروش سهام عدالت اشاره کرد. برای ورود به این سامانه نیازی به داشتن کد بورسی نیست و با وارد کردن کد ملی و شماره همراهی که از قبل به سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده بودید، می‌توانید وارد سامانه شوید و درخواست خود را ثبت کنید.
سخن آخر
سهام عدالت پروژه‌ای است که با هدف افزایش رفاه اقشار کم‌درامد جامعه و البته خصوصی‌سازی اجرا شد. این طرح بیش از نیمی از مردم کشور را پوشش می‌دهد اما هنوز کاملا به اهداف خود دست نیافته است. به همین دلیل طرح آزادسازی تصویب شده است که به مردم امکان مدیریت مستقیم سهم‌ها را ارائه می‌دهد. در حال حاضر امکان فروش 30 درصد سبد سهام، از طریق سامانه‌های آنلاین فروش سهام عدالت، فراهم شده است. این کار از طریق بانک‌ها و کارگزاری‌ها انجام می‌شود.