وقتی از جان مایه می‌گذارند
«۲۷ ساله هستم و ورزشکار، مغز استخوان، کبد و کلیه خود را برای فروش گذاشته‌ام برای تبلیغ و زودتر به فروش رساندن اعضای بدنم من را حمایت کنید همه قیمت‌ها نیز توافقی است.»
مغز استخوان نام مستعاری است که نقل‌قول کننده در فضای مجازی برای خود انتخاب کرده و به گفته خودش ساز ناخوش زندگی کارد به استخوانش رسانده است. الگوی خود برای فروش اعضای بدن برای حل مشکلات زندگی‌اش را برگرفته از آثار سینمایی و تلویزیونی اواخر دهه ۷۰ می‌داند، هرچند آن روزها تنها بازار فروش کلیه داغ بود، اما حالا طنز تلخ فروش عضوی از بدن به فروش قرنیه چشم و مغز استخوان رسیده است.
به گزارش ایمنا تا کارد به استخوان کسی نرسیده باشد دست به چنین اقداماتی نمی‌زند، جدای از نفس این عمل که جای تفکر عمیق در چرایی آن دارد، درگیر شدن این خریدوفروش‌ها با دلال و دلال‌بازی‌ها و برپایی بازار سیاه فروش اعضای بدن و ایجاد چرخه مالی پررونق پیرامون آن، درد مضاعفی است که در بطن اهدای عضو با نیت کسب پول شکل‌گرفته است. حالا که علاوه بر درودیوار خیابان‌ها، شبکه‌های مجازی نیز از اعلان فروش اعضای بدن پرشده است، در دسترس بودن این ماحصل آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی شاید زنگ خطر را برای جلوگیری از سوداگری بازار فروش اعضای بدن به صدا درآورد. هشتگ‌ها و پست‌های مشخص، احتمالا محل رجوع بسیاری از متقاضیان اهدای عضو است، آنان می‌توانند برای معامله بر سر تکه‌ای از بدن فرد دیگر گروه خونی موردنظر خود را از میان صدها پست و کامنت در صفحات مختلف پیدا کنند و با شماره تلفنی که در ادامه اطلاعات فرد آمده تماس بگیرند و بر سر مبلغ آن به توافق برسند. خریدوفروش اعضای بدن بیشتر شامل کبد و کلیه می‌شود و نرخ آن بین ۵۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان در نوسان است، هر چه این نرخ بالاتر رود افراد نیازمندی که پولی برای خرید ندارند، اما همه می‌گویند اینجا همه نرخ‌ها توافقی است.
سالانه ۱۶ هزار عضو قابل اهدا زیرخاک می‌رود
کتایون نجفی زاده، مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایران به وقوع سالانه هشت هزار مرگ مغزی در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: نیمی از این افراد امکان اهدای عضو دارند و در مجموع می‌توانند جان ۱۶ هزار نفر نیازمند عضو را نجات دهند. او ادامه می‌دهد: این در حالی است که خانواده کمتر از ۱۵ درصد از بیماران مرگ مغزی در کشور راضی به اهدای عضو می‌شوند، در این زمینه نیاز به تبلیغ و فرهنگ‌سازی بهتر هستیم، ضمن اینکه کادر بیمارستان نیز در مورد ترویج فرهنگ اهدای عضو تأثیر بسزایی دارند. مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایران همچنین به مرگ روزانه ۱۰ نفر از افراد نیازمند به اهدای عضو در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: بهترین راهکار جلوگیری از این میزان مرگ‌ومیر ترغیب خانواده افراد مرگ مغزی به اهدای عضو است؛ اما می‌توان گفت از سوی دیگر بازار سیاه خریدوفروش عضو نیز بر تأمین مایحتاج بیماران نیازمند عضو سایه انداخته است، به‌گونه‌ای که گردانندگان این بازار تعیین‌کننده نرخ هستند و در بسیاری از موارد نرخ‌ها را به‌صورت ناجوانمردانه‌ای بالا می‌برند به‌گونه‌ای که فرد نیازمند با فروش همه اموالش هم نمی‌تواند بخشی از این هزینه را تأمین کند، این روزها این نوع خریدوفروش بیشتر در فضای مجازی باب شده است.
نظارت دانشگاه علوم پزشکی بر فضای مجازی
چگونگی نظارت بر بازار خریدوفروش اعضای بدن در فضای مجازی موضوعی است که رئیس پلیس فتا استان اصفهان از آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: گزارشی مبنی بر این نوع خریدوفروش در دست نداریم. سرهنگ سید مصطفی مرتضوی، نظارت بر این بازار را بر عهده دانشگاه علوم پزشکی می‌داند و می‌گوید: این امر مربوط به حوزه سلامت است، یکی از خواسته‌هایی که داریم این است که دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه نظارت داشته باشد و این موضوعات را به پلیس فتا گزارش دهد. او با بیان اینکه تاکنون پرونده خاصی در مورد خریدوفروش اعضای بدن در فضای مجازی در پلیس فتاحی اصفهان تشکیل نشده است، تصریح می‌کند: همان‌طور که دانشگاه علوم پزشکی بر اماکن نظارت دارد، باید در فضای مجازی نیز در این مورد نظارت لازم را داشته باشد و تخلفات را به مسئولان قضایی گزارش دهد.
امکان دریافت برخی عضوها از افراد زنده نیست
طاهره چنگیز، رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌گوید: امکان دریافت برخی از اعضای بدن از افراد زنده وجود دارد، مانند کلیه که امکان پیوند آن وجود دارد. او ادامه می‌دهد: داریم به سمتی پیش می‌رویم که این پیوند عضو مثلا در مورد کلیه‌ها از افرادی که دچار مرگ مغزی شده و امیدی به بازگشتشان نیست بهره بگیرند. رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تأکید بر اینکه پیوند برخی از اعضای بدن مانند قرنیه چشم با دریافت از افراد زنده امکان‌پذیر نیست، می‌افزاید: اگر این پیوند اتفاق افتد، فرد بینایی خود را از دست می‌دهد. او ادامه می‌دهد: البته به دلیل آنکه ما همچنان پیوند از افراد سالم را ادامه می‌دهیم گاهی نیز ممکن است متقاضیان عضو، درخواست خود را منتشر کنند و فردی برای اهدای عضو به متقاضی اعلام آمادگی کند که در همه آنها نیز خریدوفروش اتفاق نمی‌افتد. چنگیز اضافه می‌کند: یکی از مشکلات دیگر حوزه پیوند اعضا، درصد قابل‌توجه فوت‌شدگان مرگ مغزی است که خانواده آنها اجازه پیوند اعضا را نمی‌دهند درحالی‌که این اندام‌ها می‌تواند جان چند نفر را نجات دهد. او خاطرنشان می‌کند: امیدوارم روزی را ببینیم که این خانواده‌ها بر احساسات خود غلبه می‌کنند و با اهدای اعضای فرد مرگ مغزی شده، اهدای عضو از افراد زنده را کاهش می‌دهند البته با ارتقای سطح بهداشت و پیشگیری می‌توان از بسیاری بیماری‌ها که منجر به اهدای عضو می‌شوند جلوگیری کرد مثلا یکی از عوامل نارسایی کلیه که می‌تواند فرد را به مرحله دیالیز حتی برساند، فشارخون است که با برخی پیشگیری‌ها در طول زمان احتیاجی به اهدای عضو نخواهد بود.