مسجد جامع اصفهان؛ تاریخی که در بی‌توجهی گم‌شده

به گزارش ایسنا، ساک دستی‌های قهوه‌ای‌رنگ برای کفش نمازگزاران پشت شیشه‌های یک شبستان روی‌هم تلنبار شده‌اند، دستمال‌کاغذی‌های مصرف‌شده در هر گوشه از حیاط و برخی ایوان‌های صحن به‌وضوح پخش‌شده‌اند، فرش‌ها در حیاطِ مسجد پهن‌اند، استکان‌نعلبکی‌های نشسته روی یک میز در حیاط جا خوش کرده‌اند، صندلی‌های مخصوص نماز در شبستانِ دیگری روی‌هم تلنبار شده‌اند؛ «اینجا مسجد جامع تاریخیِ اصفهان است…» ورودی برای گردشگرانِ ایرانی سه هزار تومان است و هر گردشگر خارجی باید ۲۰ هزار تومان برای دیدنِ مسجد جهانی جامع (عتیق) در اصفهان بپردازد، اما گویا این هزینه را فقط برای همین فضای تاریخی، دوره‌های تاریخی و معماری بی‌نظیرش می‌دهند و نه هیچ خدمات دیگری! نه نظافتی، نه توجهی برای آسیب‌های منظری که به چشم می‌آید و نه حتی سرویس بهداشتی تمیزی برای مکانی تاریخی که دست‌کم باید سه ساعت برای دیدنِ کامل آن زمان اختصاص داد! پرده‌های سفید برای جدا کردن صفوف نماز بانوان و آقایان حتی چهره‌ی مرتبی ندارند، بنرها و پارچه‌های تسلیت شهادت حضرت علی (ع) به‌گونه‌ای روی هر دیوار نصب‌شده‌اند که نمی‌توان شبستان‌های بسته‌شده را حتی از پشت آجرهای شطرنجیِ دیوار دید. کتابچه‌های دعا در فضاهای مختلف صحن مسجد و شبستان‌ها روی زمین افتاده‌اند. پیامبر اسلام در حدیثی فقط به نظافت تأکید می‌کنند «نظافت نیمی از ایمان است» و اینجا مسجدی تاریخی با بیش از ۱۳ قرن قدمت است که هر بخش آن به یک دوره‌ی تاریخی می‌رسد با متولیانِ فرهنگی مانند سازمان میراث فرهنگی و مذهبی مانند سازمان اوقاف و هیئت‌امنای مشخص و البته ارزش‌های تاریخی و معماری که آن را در فهرست میراث جهانی به ثبت رسانده است، به نظر می‌رسد تأمین نظافت را در اولویت آخر قرار داده‌اند. اما وضعیت نظافت مسجد جامع اصفهان چندان مطلوب نیست. یکی از خادمان مسجد در مورد متولیان بحث نظافت این مسجد می‌گوید: هنوز بین اوقاف و میراث فرهنگی برای مالکیت این فضا بحث وجود دارد، شاید به همین دلیل هم نیروی زیادی برای این کار نیست. در روز معمولاً سه نفر وظیفه‌ی نظافت مسجد را بر عهده‌داریم. او ادامه می‌دهد: در ماه رمضان هر شب چیزی حدود ۱۵ هزار نفر به مسجد می‌آیند و در شب‌های قدر این تعداد چند برابر افزایش پیدا می‌کند. پس‌ازآن سه نفر نیروی خدمات چطور می‌توانیم به‌سرعت همه‌ی فضای مسجد را نظافت کنیم؟ اما قطعاً همه‌ی این بی‌نظمی‌ها فقط به حضور نیروهای خدماتی برطرف نمی‌شود، صندلی‌های نماز، کتابچه‌های دعا و موارد دیگر در همه‌ی شبستان‌ها و ایوان‌های مسجد نشان می‌دهد که در هر وعده‌ی نماز، گویا هر ایوان و شبستان، نمازگزاران و امام جماعت خاص خود را دارد و قطعاً به‌مرور این خود موقعیتی را ایجاد می‌کند که زمان نظافت به‌موقع و قبل از حضور گردشگران از دست می‌رود. لوئیجی گردشگر ایتالیایی که قبل از ما با توری ایتالیایی به مسجد جامع واردشده، حالا با تعجب به اطراف نگاه می‌کند. علتش را می‌پرسیم. باورش نمی‌شود در این فضای تاریخی و مذهبی که نمونه‌ی آن در دنیا به این شکل وجود ندارد، چنین بی‌نظمی حاکم باشد. او می‌گوید: شنیده بودم که در این مسجد همچنان نماز برگزار می‌شود و خوشحال بودم که قرار است چنین موقعیتِ مذهبی و تاریخی را در کنار هم ببینم، اما حالا فکر می‌کنم چرا فقط یک بخش مخصوص برای نمازخواندن مشخص نیست، تا بتوان از دیگر بخش‌های مسجد به‌طور کامل و به‌عنوان یک فضای کاملاً تاریخی و البته مذهبی که نقش مهمی می‌تواند در دینِ مسلمانان داشته باشد، دیدن کنیم. دنیل با گروه انگلیسی به مسجد آمده و به توضیحات لیدر گروه گوش می‌دهد. با دوربینش تلاش می‌کند، زیبایی‌های مسجد را ثبت کند و حالا همه بخش‌های مسجد را دیده و دوست دارد زمانی را برای خود خلوت کند، اما کجای مسجد….؟ از زیبایی‌های فضا چشمانش برق می‌زند، حس او را از حضور در این فضا می‌پرسیم. نخست از خوشحالی‌اش می‌گوید و مطالعه‌ای که قبل از آمدن به مسجد داشته و معتقد است که زیبایی‌ها ده برابر چیزی است که درمطالعات‌اش خوانده. اما او هم، فضای کنونی مسجد را نامناسب برای یک فضای مذهبی می‌داند. او می‌گوید: تلاش می‌کنم در عکس‌هایم فقط زیبایی‌ها که کم هم نیستند را ثبت کنم، اما در بسیاری از مواقع نمی‌توانم این کار را انجام دهم، زیبایی‌های بصری این مکان مذهبی فقط به معماری‌اش نیست تا لنز دوربینم رو به بالا باشد و هر وقت خواستم آن را ثبت کنم. او حتی از برنامه‌هایی که در ماه رمضان در مسجد برگزار می‌شود آگاه است و ادامه می‌دهد: توضیح داده‌اند که در این ماه مسلمانان زیاد به مسجد می‌آیند و کاملاً درک می‌کنم که به دلیل این شلوغی و زیادی کارها نتوانسته‌اند هنوز فضای مسجد را به‌طور کامل تمیز کنند، اما فکر می‌کردم در بخشی از این مسجدِ تاریخی و مهم مراسم‌های مذهبی برگزار می‌شود و دیگر بخش‌ها فقط مخصوص دیدن و حضور گردشگران است.