آموزش حضوری حتی در شرایط قرمز؟
ماه مدرسه امسال با حال‌و‌هوای متفاوتی از راه رسیده است؛ در حالی شنبه هفته آینده قرار است اولین روز سال تحصیلی دانش‌آموزان در ایران باشد که هنوز تکلیف مدارس، دانش‌آموزان و وضعیت تحصیل به‌طور شفاف مشخص نشده و خانواده‌ها شرایط پرفشاری را درباره سلامت فرزندان خود پشت سر می‌گذارند. در یک سمت دولت و مسئولان وزارت آموزش وپرورش از ضرورت آموزش حضوری می‌گویند و تلاش می‌کنند دانش‌آموزان را پشت میز مدرسه ببرند و در سمت دیگر هم والدین نگران سلامت فرزندان خود هستند و کارشناسان حوزه سلامت و بهداشت هم بازگشایی را یک نگرانی جدی می‌دانند.
به گزارش شرق؛ در تازه‌ترین اخبار، دیروز وزیر بهداشت از بازگشایی مدارس حتی در مناطق قرمز سخن گفت؛ هرچند سخنگوی دولت هم با موضعی نرم‌تر همین موضوع را بیان کرد. علاوه‌براین سخنگوی وزارت بهداشت هم در توضیحی، نظر ستاد مقابله با کرونا را فصل‌الخطاب اعلام کرد که البته این ستاد تاکنون مصوبه‌ای دراینباره نداشته است. در دوران شیوع و یکه‌تازی کرونا، اول مهر در ایران چگونه آغاز خواهد شد و چه تمهیداتی برای پیشبرد آموزش و حفظ سلامت لحاظ خواهد شد؟ سیاست آموزش و تکلیف مدارس در دیگر کشور‌های چگونه است؟
آموزش حضوری حتی در شرایط قرمز؟
وزیر آموزشوپرورش که در روز‌های گذشته بار‌ها درباره برنامه‌اش برای مدارس با پرسش روبه‌رو شده، دیروز هم توضیحات تازه‌ای ارائه کرد که البته نسبت با سیاست‌های اعلام‌شده در روز‌های پیشین تا اندازه‌ای متفاوت است. «محسن حاجی‌میرزایی» که خود دیروز در مراسم افتتاح سی و‌چهارمین اجلاس رؤسا و مدیران آموزش وپرورش سراسر کشور به‌صورت مجازی سخن می‌گفت، بار‌ها بر ضرورت آموزش حضوری تأکید کرد و از لزوم بازگشایی مدارس حتی در مناطق قرمز سخن گفت.
او در همان آغاز سخنان خود به نگرانی والدین اشاره کرد و دراینباره گفت: «خانواده‌ها عزیزترین سرمایه‌های خود را به امانت به دست ما سپرده‌اند. از خداوند با تمام وجود مسئلت کنیم که درک این موقعیت را نصیب ما کند. معلمی را یک کار اداری تلقی نکنید. مناسبات کار اداری در اینجا حاکم نیست. اینجا عرصه دیگری است».
او در ادامه ابهام درباره شرایط آموزش را نادرست دانست و گفت: «نمی‌دانیم که پیش‌روی ما چه چیزی قرار دارد. در میدان ابهام نمی‌توان تاخت. در شرایطی آموزش را دنبال می‌کنیم که خانواده‌ها نگران هستند و در این میان برخی هم به این نگرانی‌ها دامن می‌زنند. با وضعیت ناشناخته‌ای روبه‌رو هستیم. در وضعیت‌های نوظهور باید دائم هوشیار باشیم و امروز عرصه هوشیاری دائم است.
از سوی دیگر می‌توان گفت که محکی برای توانمندی‌ها و قابلیت‌های ماست». حاجی‌میرزایی در ادامه با بیان اینکه هیچ عرصه‌ای ناب‌تر از آموزشوپرورش برای بروز خلاقیت‌ها و یادگیری نداریم، گفت: «امسال تأکید داریم که اصل بر آموزش حضوری است. معلم و ترکیب مدرسه جدید است؛ به‌ویژه در پایه‌های ورودی. اگر حضور نداشته باشیم و به آن رسمیت ندهیم، قادر نخواهیم بود خوب کار را مدیریت کنیم. هیچ روشی جایگزین آموزش حضوری، توسعه مناسبات جمعی و افزایش ظرفیت‌های ذهنی نیست. اگر بتوانیم کلاس حضوری داشته باشیم، بسیاری از مشکلاتمان حل می‌شود و کار ساده‌تر پیش می‌رود. این قاعده اصلی است».
او که قاعده اصلی را بازگشایی مدارس دانست، تأکید فراوانی بر برگزاری کلاس‌ها به‌صورت حضوری داشت: «مدرسه در تمام روز‌های تحصیل، باید با حضور همکاران باز و فعال باشد و هیچ مدرسه‌ای تحت هیچ عنوانی نباید بسته باشد؛ حتی در شرایط قرمز، مگر آنکه ستاد ملی کرونا تعطیلی عمومی را اعلام کند». او در توضیح این برنامه هم گفت: «اگر تعداد دانش‌آموزان کم است و می‌توان پروتکل‌ها را رعایت کرد، کار به روال قبل انجام می‌شود، اما اگر تعداد زیاد بود، باید گروه‌بندی کرد و فضا و زمان را مدیریت کرد. ما باید اصل را بر حضور بگذاریم و آن را حفظ کنیم. باید یاد بگیریم از خودمان مراقبت کنیم و به بچه‌ها هم همین را یاد بدهیم».
حاجی‌میرزایی در این نشست مجازی به‌طور‌خلاصه اصل را بر آموزش حضوری دانست و گفت: «تأکید ما تا جای امکان آموزش حضوری است. از مدیران و رؤسای مناطق درخواست می‌کنم یک روز هفته از صبح تا عصر در مدرسه باشند و فضای کار را کنترل کنند. با تشریفات و خدم‌و‌حشم هم لازم نیست بروید. همکاران‌تان را مأمور کنید هرکدام یک روز به مدرسه بروند و بر همه چیز نظارت کنند».
موضع نرم‌تر سخنگوی دولت
نگرانی درباره سیاست آموزش در دوران کرونا و تکلیف مدارس، البته تنها به مدیران وزارت آموزشوپرورش و خانواده دانش‌آموزان خلاصه نمی‌شود؛ چرا‌که سیاست نادرست در این زمینه می‌تواند کشور را با موجی غیرقابل‌کنترل از شیوع دوباره ویروس همراه کند. نشست دیروز سخنگوی دولت هم از بحث آینده مدارس در ایران بی‌نصیب نماند و «علی ربیعی» دیروز دراینباره توضیحاتی ارائه کرد.
او در پاسخ به پرسشی درباره بازگشایی مدارس اصل را بر آموزش حضوری دانست، اما نسبت به توضیحات وزیر آموزشوپرورش با موضعی نرم‌تر دراینباره سخن گفت. ربیعی در پاسخ به این پرسش گفت: «بنا بر سیاست‌های آموزشی اساس و اولویت با آموزش حضوری است و هیچ‌چیز جای آموزش حضوری را نمی‌تواند بگیرد و این روش جایگزین ندارد.
کارکرد‌های مدرسه فقط در یاد‌دادن‌های کتابی نیست بلکه در مهارت‌های اجتماعی، شکل‌گیری شخصیت دانش‌آموزان و تعامل چهره‌به‌چهره است و هیچ روش دیگری نمی‌تواند جای این‌ها را پر کند». او در ادامه سلامت را تنها مسئله‌ای دانست که ممکن است آموزش حضوری را محدود کند و دراینباره گفت: «تنها چیزی که می‌تواند این سیاست را محدود کند، مسائل بهداشتی و حفظ جان است؛ چیزی که مورد تصویب قرار گرفته روز شنبه آغاز سال تحصیلی است و مدارس هم به‌صورت حضوری برقرار خواهد شد؛ مگر اینکه بنابر اعلام وزارت بهداشت مناطق قرمز باشد».
او البته اعلام کرد که قرار نیست در مناطق قرمز به لحاظ شیوع ویروس کرونا، مدارس به‌طور حضوری برگزار شود: «وزارت بهداشت لیست مناطق قرمز را اعلام کرده و معنا ندارد که ما بتوانیم در این مناطق کلاس حضوری برگزار کنیم. البته شرایطی را فراهم کردند برای اینکه مثلا چند دانش‌آموز به‌همراه خانواده در مدرسه حضور داشته باشند و مدرسه خود را بشناسند و تعامل شکل بگیرد».
ربیعی در توضیح این موضوع ادامه داد: «در عین اینکه کلاس حضوری در مناطق قرمز نخواهیم داشت، برای تعامل ساعت‌های کوتاه با افراد معدود پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است. اینکه دانش‌آموز احساس کند مدرسه و معلم هست و نوعی تعامل را پیش‌بینی کردند که به‌صورت غیر‌حضوری باشد». اما در دیگر مناطق کشور که شرایط بغرنجی ندارند، چه سیاستی پیش خواهند گرفت و تکلیف مدارس چه خواهد بود؟
سخنگوی دولت دراینباره و درباره سیاست آموزش در مناطق زرد و سفید هم گفت: «در مناطق زرد پیش‌بینی این هست که با حضور دانش‌آموزان کمتر مدارس دایر شود و دانش‌آموزان به مدرسه بروند. در مناطق سفید هم که عمدتا مناطق کم‌جمعیت و روستایی و عشایر هستند و مدارس معمولا زیر ۵۰ نفر است. در اینجا هم شیوه‌نامه‌های بهداشتی کاملا مراعات خواهد شد و آموزش در این مناطق حضوری خواهد بود. در مناطق زرد بحث این است که بتوانیم از روش‌های ترکیبی استفاده کنیم با حضور محدود یا استفاده از فضای مجازی و ترکیب با آموزش حضوری دانش‌آموزان این اقدام صورت خواهد گرفت».
تکلیف مدارس روستایی چه می‌شود؟
یکی دیگر از نگرانی‌ها درباره آموزش و آغاز سال تحصیلی به تکلیف مدارس در مناطق روستایی و عشایری برمی‌گردد که البته رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور از آماده‌سازی این مدارس برای بازگشایی سخن گفت.
«مهرالله رخشانی‌مهر» دیروز دراینباره و درباره کار‌های انجام‌شده در مدارس برای مقابله با کرونا گفت: «از ابتدای امسال ۷۰ میلیارد تومان برای تعمیر و تجهیز سرویس بهداشتی مدارس به سراسر کشور تخصیص یافت». او ادامه داد: «در مناطق روستایی و سفید که امکان استفاده از زیرساخت‌های فضای مجازی دشوار است، مدارس با حفظ پروتکل‌های بهداشتی برای دانش‌آموزان آماده است». با این اوصاف به نظر می‌آید در این مناطق هم شاهد بازگشایی و آموزش حضوری مدارس خواهیم بود؛ مگر اینکه ستاد کرونا تصمیم دیگری در روز‌های آینده بگیرد.
سخنگوی وزارت بهداشت: تابع تصمیمات ستاد کرونا هستیم
بحث آینده و تکلیف مدارس به نشست دیروز سخنگوی وزارت بهداشت هم کشیده شد که خانم سخنگو با اشاره به وضعیت بازگشایی مدارس در شرایط کرونا گفت: «سلامت دانش‌آموزان، معلمان و... بیش از هرچیز برای وزارت بهداشت اهمیت دارد. در‌عین‌حال با توجه به شرایط کشور، استان‌ها و شهرستان‌ها از نظر شیوع کرونا تصمیم‌گیری شده و همه وزارتخانه‌ها در نهایت تابع تصمیم‌های ستاد ملی مقابله با کرونا هستند».
«سیماسادات لاری» درباره وضعیت بازگشایی مدارس و اعلام آموزشوپرورش مبنی بر بازگشایی مدارس از ۱۵ شهریور‌ماه هم گفت: «وزارت بهداشت در زمینه بازگشایی مدارس هیچ تصمیم جدیدی نگرفته و تصمیم‌گیری در این زمینه بر اساس اعلام ستاد ملی مقابله با کروناست. باید توجه کرد که سلامت دانش‌آموزان برای وزارت بهداشت و وزارت آموزشوپرورش در اولویت قرار دارد.
بر همین اساس تمهیدات لازم برای حفاظت از سلامت دانش‌آموزان اندیشیده شده است». او البته در ادامه از لزوم توجه به سلامت دانش‌آموزان هم سخن گفت: «نمی‌توان امر آموزش را هم تعطیل کرد. همان‌طور‌که در همه ماه‌های اخیر بسیاری از مناسبات اجتماعی، فرهنگی و آموزشی به نوعی با وجود کرونا انجام شده، آموزش نیز انجام و به‌هر‌حال در شیوه‌ها دچار تغییراتی نسبت به سال‌های قبل می‌شود».
سیاست کشور‌های اروپایی برای مدارس
اما تدابیر کشور‌های اروپایی برای بازگشایی مدارس در دوران کرونا چیست و در این کشور‌ها وضعیت مدارس به چه صورت است؟ تاریخ آغاز سال تحصیلی جدید در بسیاری از کشور‌های اروپایی یکم سپتامبر (۱۱ شهریور) و در برخی دیگر از آن‌ها مانند آلمان، یک ماه زودتر است.
براساس گزارش شبکه ان‌بی‌سی، رسانه‌های آلمان اعلام کردند که بسیاری از معلمان مقاطع مختلف و مدیران مدارس به تصمیم مقامات این کشور برای بازگشایی مراکز آموزشی در سال تحصیلی جدید انتقاد دارند. در برلین، پایتخت آلمان از آغاز سال تحصیلی جدید تاکنون مسئولان ۴۱ مدرسه وجود مواردی از ابتلا به کرونا در میان کارکنان و دانش‌آموزان را گزارش کرده‌اند.
البته آمار مبتلایان و جان‌باختگان کرونا در آلمان نسبت به برخی دیگر از همسایگانش به‌طور‌کلی بسیار کمتر بوده، اما همین آمار نسبت به ماه‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته است. دولت فدرال آلمان تصمیم به بازگشایی تمامی مدارس گرفته، اما برگزاری رویداد‌های ورزشی و کنسرت موسیقی در آموزشگاه‌ها را ممنوع اعلام کرده است. در‌عین‌حال انجمن معلمان آلمان از دولت خواسته است که کلاس‌های دانش‌آموزان ۱۰ساله به بالا به‌صورت آنلاین برگزار شود؛ زیرا از سویی احتمال انتقال ویروس از کودکان خردسال بسیار کمتر است و از سوی دیگر امکان برگزاری کلاس آنلاین برای آن‌ها تقریبا وجود ندارد. در آلمان، نظام تصمیم‌گیری برای مقررات در مدارس به شیوه فدرال است و بنابراین قواعد ماسک‌زدن دانش‌آموزان و معلمان در مدارس در هر ایالت با ایالت دیگر تفاوت دارد.
درباره انگلیس هم دولت این کشور تصمیم گرفته در مناطقی که آمار کرونا در آن‌ها بالاست، مقررات بهداشتی سخت‌گیرانه‌تری را به اجرا درآورد. بزرگ‌ترین اتحادیه معلمان انگلیس از بازگشایی مدارس استقبال کرده است. جری گلیزیر، رئیس این اتحادیه می‌گوید که معلمان نگران تأثیرات روانی منفی ناشی از تعطیلی طولانی‌مدت مدارس بر دانش‌آموزان هستند. در اسکاتلند، پارلمان این کشور برای بازگشایی مدارس و مقررات مربوط به کرونا در آموزشگاه‌ها به‌طور مستقل تصمیم می‌گیرد.
در این کشور ماسک‌زدن برای تمام دانش‌آموزان بالای ۱۲ سال در هنگام جابه‌جایی در مدرسه اجباری است. سال تحصیلی جدید برای حدود ۱۲ میلیون و ۹۰۰ هزار دانش‌آموز فرانسوی روز سه‌شنبه یکم سپتامبر آغاز می‌شود، این در حالی است که در هفته‌های اخیر آمار کرونا در این کشور نیز به طرز نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. در این کشور هم تمام دانش‌آموزان و معلمان مقاطع راهنمایی و دبیرستان ملزم به ماسک‌زدن خواهند بود. این مقررات شامل تمام زمان‌های حضور در فضای آموزشی اعم از زمان کلاس و زنگ تفریح است.
ژان کاستکس، نخست‌وزیر فرانسه توصیه کرده است که حتی‌الامکان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای بازگرداندن بچه‌ها از مدرسه مراجعه نکنند. بنابر گزارش یورونیوز، در بحبوحه شیوع کرونا و انتقادات اتحادیه‌های معلمان، مقامات اسپانیا تدابیر تازه‌ای را پیش از بازگشایی مدارس پیش‌بینی کرده‌اند. مهم‌ترین تصمیم مقام‌های دولتی در این زمینه استخدام ۱۱ هزار معلم جدید برای مدارس است. در حیاط مدارس نیز فضا‌هایی موسوم به «حباب» برای کلاس درس ساخته شده تا دانش‌آموزان هر کلاس با افراد دیگر در تماس مستقیم نباشند.