از دلار منطقی تا دلار روانی
عضو سابق هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان گفت: قیمت فراتر از ۱۲ هزار تومان برای دلار معمولا به دلیل شوک‌های روانی است.
هوشنگ شجری در گفت‌وگو با ایمنا، اظهار کرد: بخشی از نرخ ارز جنبه پولی و مالی آن است که معمولا از نرخ تورم و مقایسه آن با کشورهای خارج محاسبه می‌شود. به‌طورکلی اگر تورم موجود در کشور بیشتر از تورم جهانی باشد ارزش پول ملی متناسب با آن کاهش یافته و سبب افزایش نرخ ارز می‌شود.
او افزود: اما بخشی از تغییرات نرخ ارز نیز مربوط به شوک‌های روانی است که ریشه‌های پولی و مالی ندارد ولی به دلیل انتظاراتی که در مردم به وجود می‌آورد خودبه‌خود نرخ ارز را تغییر می‌دهد؛ شوکی که باعث به وجود آمدن انتظار تورمی در مردم می‌شود، اثر همان تورم را دارد. ضمن اینکه با حرکت به سمت آرامش نیز قیمت‌ها کاهش می‌یابد.
شجری تصریح کرد: نرخ طبیعی دلار بر اساس محاسبات انجام شده بین ۱۱ تا ۱۲ هزار تومان است. نرخ فراتر از ۱۲ هزار تومان، معمولا به دلیل شوک‌های روانی مانند اخبار نامساعد (نه الزاما به وقوع پیوستن آن) است و شایعاتی که باعث ایجاد شوک شود.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: چنین شوک‌هایی که « میرا» نام دارد ابتدا یک اثر شدید در بازار به وجود می‌آورد سپس به تدریج اثر آن از بین رفته و به کف قیمتی نزدیک می‌شویم.
شجری خاطرنشان کرد: اگرچه بازار ارز، بازار آزادی نیست اما بر خلاف برخی از اخبار، قدرت مانور بانک مرکزی در آن زیاد نیست. قدرت مانور بانک مرکزی بر اساس میزان ذخیره ارزی آن است که گاهی بخشی از این ذخیره به‌منظور کنترل قیمت‌ها در بازار تزریق می‌شود.
*بانک مرکزی قدرت کنترل کامل بازار ارز را ندارد
او افزود: بعید است درحالی‌که درآمدهای نفتی کشور به حدود یک چهارم کاهش پیدا کرده میزان تزریق ارز در بازار، زیاد باشد؛ البته ممکن است گاهی بانک مرکزی به‌منظور کنترل نرخ ارز دست به تزریقاتی در بازار بزند، اما این مقدار چندان زیاد نیست که بتواند کنترل کامل بازار را در دست گیرد.
عضو سابق هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان اضافه کرد: این وضعیت مربوط به کشوری است که دارای ذخیره عظیم ارزی باشد و به وسیله آن بتواند در بازار جولان دهد؛ در حال حاضر بانک مرکزی از چنین قدرتی برخوردار نیست.
او ادامه داد: بنابراین کنترل اصلی نرخ در این بازار در دست عرضه و تقاضا است. مسئله دیگر این است که بخشی از تقاضا که اصطلاحا تقاضای سفته‌بازی نامیده می‌شود (تقاضای ارز به‌عنوان سرمایه) باعث تغییر در قیمت ارز و افزایش آن می‌شود.
شجری همچنین در خصوص تغییرات اخیر قیمت ارز متأثر از رخدادهای بازار نفت، گفت: قیمت نفت به دو بخش تقسیم می‌شود که شامل عرضه و تقاضای واقعی است که به‌طورمعمول نرخ‌ها را تعیین می‌کند و دیگر شوک‌های روانی، پیرامون این بازار است.
او تصریح کرد: به‌طور مثال ممکن است عبور نفت از تنگه هرمز با مشکلاتی همراه شود، اما تنها پیش‌بینی این موضوع (نه الزاما به وقوع پیوستن آن) باعث می‌شود شرکت‌های بزرگ برای خرید نفت، قبل از گرانی آن در پی این پیش‌بینی، خریدهای خود را افزایش داده که باعث افزایش قیمت نفت می‌شود؛ پس از مدتی نیز که جو آرام شده و عبور نفت از تنگه مشکلی پیدا نکرد، قیمت نفت کاهش یافته و به وضعیت سابق خود بازمی‌گردد.
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: بر اساس عرضه و تقاضای کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک، قیمت نفت به‌طور طبیعی بین ۵۵ تا ۶۰ دلار برآورد شده است، یعنی اگر شوکی در میان نباشد به‌طورمعمول محدوده نوسان قیمت نفت در این دامنه خواهد بود اما زمانی که شوکی به وجود می‌آید باعث افزایش قیمت نفت می‌شود.
شجری افزود: همچنین اگر به‌طور مثال کشورهای عضو اوپک به دلیلی، سهمیه تعیین شده خود را تغییر دهند توازن موجود در این حوزه را بر هم زده و باعث تغییر در قیمت نفت می‌شود.