نسخه‌های پوچی که برای جامعه افسرده پیچیده می‌شود
بازار مشاوره‌های روانشناسی این روزها حال و روز خوبی ندارد، نه نظارتی بر متخصصان این حوزه وجود دارد و نه کسی می‌داند قرار است فردا چقدر بر تعرفه این مراکز افزوده شود.
به گزارش ایمنا، « زندگی شکستنی است آن را با احتیاط حمل کنید، رتبه یک تخصص ماست، قبل از هر تصمیمی با ما مشورت کنید، کمتر از ۱۰ روز شما را ثروتمند می‌کنیم» اینها گوشه‌ای از ترفندهای تبلیغاتی است که مراکز مشاوره برای بازار داغی خود روی در و دیوار شهر، در فضای مجازی و صفحات روزنامه‌ها درج کرده تا از آب گل آلود شرایط بد اقتصادی و افزایش معضلات اجتماعی و روانی جامعه، ماهی بگیرند و با ترفندهای خود مردمان افسرده را نقره داغ کنند.
این یدک کشان عنوان روانشناسی از مفاهیمی همچون موفقیت، ثروت، اعتماد به‌نفس و آرامش استفاده می‌کنند و با وعده‌های پوچ تاثیر کوتاه مدت مخاطب خود را به این سمت سوق می‌دهند که می‌توانند راه صد ساله را یک شبه طی کنند.
اصفهان ۲۴۰ مرکز مشاوره مجاز دارد
تعداد و تنوع این مراکز روز به روز افزایش می‌یابد در حالی که به گفته سالار فرامرزی، دانشیار روانشناسی دانشگاه اصفهان و رئیس سازمان نظام روانشناسی استان اصفهان حدود ۲۴۰ مرکز مشاوره در استان مجوز فعالیت دارند که از این تعداد ۲۰۰ مرکز از بهزیستی و ۴۰ مرکز از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره استان مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند.
وی با بیان اینکه ۱۰ کلینیک تخصصی سطح استان اصفهان مربوط به مشاوره خانواده است، می‌افزاید: طبق قانون هر فردی که می‌خواهد خدمات روانشناسی یا مشاوره بدهد باید دارای پروانه نظام روانشناسی و مشاوره باشد و مهم نیست که این روانشناس در کجا شاغل است.
رئیس سازمان نظام روانشناسی استان اصفهان با بیان اینکه روانشناسان هم مانند پزشکان باید دارای پروانه نظام روانشناسی و مشاوره باشند، تصریح می‌کند: در حال حاضر بهزیستی هم می‌تواند مجوز تاسیس کلینیک صادر کند اما روانشناسی که در این مراکز فعال می‌شود باید دارای پروانه از سازمان نظام روانشناسی باشد و تنها داشتن پروانه کلینیک مجوز ارائه خدمات نیست.
فرامرزی در خصوص نظارت بر کلینیک‌ها و مراکز مشاوره می‌گوید: نظارت بر دسته‌ای از کلینیک‌ها که از نظام روانشناسی مجوز دارند با نظام روانشناسی است و نظارت مراکزی که از بهزیستی مجوز دارند با بهزیستی است، البته طی دو ماه اخیر تحت نظارت معاونت اجتماعی استانداری اصفهان کارگروهی متشکل از استانداری، نیروی انتظامی، دادگستری، نظام روانشناسی، بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی و وزارت ورزش و جوانان با عنوان ساماندهی و نظارت بر ارائه خدمات روانشناسی و مشاوره استان ایجاد شد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی استان اصفهان در خصوص تخلفات کلینیک‌های روانشناسی و مشاوره خاطرنشان می‌کند: بیشترین تخلفات این است که افراد شاغل در این کلینیک‌ها یا روانشناس نیستند یا پروانه فعالیت ندارند، همچنین مراکزی داریم که برای فعالیت دیگری غیر از مشاوره مجوز دارند اما خدمات مشاوره و روانشناسی می‌دهند.
وی با تاکید بر اینکه بازرسی و نظارت از این پس توسط کارگروه ساماندهی انجام خواهد شد، اظهار می‌کند: نظام روانشناسی هر جا که گزارشی باشد سرکشی و بازرسی انجام می‌دهد اما امکان بازرسی روتین برای ما تا به حال مهیا نبوده است.
فرامرزی در خصوص لزوم گذراندن دوره‌های بازآموزی برای مشاوران و روانشناسان می‌گوید: روانشناسان دارای پروانه به دلیل تمدید پروانه خود مجبور به بازآموزی و گذراندن دوره‌های ارتقای علمی هستند، اما در مورد برخی کارگاه‌ها که با هدف اقتصادی برای روانشناسان برگزار می‌شود به هیچ وجه مورد تایید نظام روانشناسی نیست و تنها کارگاه‌هایی که از نظام روانشناسی مجوز برگزاری دارند مورد تایید است.
وی در خصوص کارگاه‌هایی که در سطح شهر برای مردم برگزار می‌شود، تصریح می‌کند: بخشی از این کارگاه‌ها که توسط دستگاه‌ها یا نهادها برگزار می‌شود تجاری و درآمدزایی است حتی یکی از شخصیت‌هایی که به نام روانشناس توسط یکی از نهادها از تهران به اصفهان دعوت شده بود نه دکترا داشت و نه رشته او مشاوره و روانشناسی بود که نظام روانشناسی اصفهان در این مورد اقدام لازم را انجام داد.
کارگاه‌های روانشناسی با هدف کسب درآمد مورد تایید نیست
رئیس سازمان نظام روانشناسی استان اصفهان با تاکید بر عدم تایید کارگاه‌های روانشناسی با هدف کسب درآمد می‌گوید: کارگاه یا همایشی مورد تایید است که از نظام روانشناسی مجوز دریافت کرده و افراد مورد تایید و دارای صلاحیت علمی به عنوان مدرس در این همایش حضور داشته باشند.
وی با بیان اینکه صلاحیت‌های علمی و رفتاری افراد در صدور پروانه مورد بررسی قرار می‌گیرد، می‌افزاید: یک فرد در این فرآیند مراحلی را طی می‌کند تا صلاحیت او برای دریافت مجوز تایید شود. مصاحبه، دریافت عدم سوء پیشینه، آزمایش عدم اعتیاد، تایید سه استاد روانشناسی، مصاحبه در کمیسیون تخصصی مربوطه همگی قبل از صدور پروانه فعالیت انجام می‌شود.
فرامرزی در خصوص ضرورت فعالیت مشاوران و روانشناسان اظهار می‌کند: فعالیت این قشر در جامعه بسیار مهم است و اگر مهم نبود این تعداد مرکز و مراجعه‌کننده را نداشتیم و حضور آنها در سطح شهر و کشور ضروری است و حتی از نگاه من در این حوزه کمبود داریم و دلیل این اعتقاد من این است که امروز خانواده‌ها دچار مشکلاتی هستند که مشاوره و روانشناسی نیاز است.
روانشناسان به کاهش آسیب‌ها کمک می‌کنند
وی در تشریح این موضوع می‌افزاید: امروز جامعه ما دچار آسیب‌های اجتماعی فراوانی است، اعتیاد، طلاق، فرقه‌های نوظهور و بسیاری موضوعات دیگر در کمین افراد جامعه است و قطعا روانشناسان و مشاوران می‌توانند به کاهش این آسیب‌ها کمک کنند.
این روانشناس در خصوص مقایسه روانشناسان ایران با روانشناسان دیگر کشورها تصریح می‌کند: نمی‌توانیم این مقایسه را انجام دهیم چرا که شرایط کشورها متفاوت است برای مثال در کشور آلمان وقتی فردی از دانشگاه روانشناسی مدرک می‌گیرد دوره سه تا پنج ساله‌ای را می‌گذراند تا پروانه فعالیت بگیرد اما در ایران فردی که از دانشگاه مدرک می‌گیرد روانشناس است اما در دیگر کشورها تنها آموزش‌های دانشگاهی نیست و شرط کافی برای آنها شرکت در این دوره است و اگر صلاحیت داشت و مورد تایید واقع شد پروانه فعالیت دریافت می‌کند.
فرامرزی با تاکید بر لزوم وجود دوره‌های کارورزی می‌گوید: به نظر می‌رسد وجود دوره‌ها و آموزش‌های بعد از دانشگاه ضروری است و باید ساختار، زیرساختها و پروتکل آن مشخص شود و در همین راستا قرار است بین سازمان نظام روانشناسی ایران و آلمان تفاهمنامه‌هایی برای همکاری علمی صورت بگیرد.
وی به مردم توصیه می‌کند: به مردم تاکید می‌کنم به کسانی مراجعه کنید که تابلو سبز و پروانه نظام روانشناسی دارند و این پروانه در کلینیک‌ها و مراکز مشاوره باید نصب باشد تا مردم مراکز مجاز را تشخیص دهند.
برخی مشاوران به روز نیستند
همچنین مصطفی اقلیما، آسیب شناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در انتقاد به وضعیت امروز مشاوره‌های روانشناسی اظهار می‌کند: بازار کاسبی در رشته روانشناسی به راه افتاده است، درصد زیادی از طلاق‌ها و درگیری خانواده‌ها به دلیل همین مشاوره‌های غلط است.
وی با اشاره به اینکه مراجعان یک مشاور، بیمار نیستند، می‌افزاید: روانشناس باید روی بیماران کار کند در حالی که مراجعان مشاوران بیمار نیستند بلکه آنها تنها مسئله اجتماعی دارند.
اقلیما با بیان اینکه برخی مشاوران کشور ما به روز نیستند، می‌گوید: روانشناسان حق مشاوره کردن در زمینه طلاق و آسیب‌های اجتماعی را ندارند، افرادی که به مشاوران مراجعه می‌کنند مسئله دارند؛ آنها بیمار نیستند، متاسفانه مشاوران هم سریعا به آنها پیشنهاد طلاق می‌دهند این معنای واقعی مشاوره نیست.
وی در انتقاد به فعالیت مشاوران در حوزه طلاق و ازدواج اظهار می‌کند: امروزه دیده می‌شود افرادی که در جایگاه مشاوره قرار می‌گیرند در تخصص خود نیستند روانشناسان حاضر در مراکز مشاوره باید با بیمار کار کنند نه با افرادی که تنها مسائل زندگی آنها را آزرده است در هیچ جای دنیا روانشناس یا روانپزشک مشاوره طلاق و ازدواج نمی‌دهد، اما در ایران چنین کاری انجام می‌گیرد.
اقلیما در تشریح این موضوع تصریح می‌کند: روانشناس و روانپزشک باید روی بیماری‌ها کار کنند نه مسائل اجتماعی، درگیری زن و شوهرها، ناهنجاری فرزندان و ناسازگاری آنها با خانواده و چنین مواردی همگی جزء مسائل اجتماعی‌اند و بیماری ارگانیک نیستند.
این آسیب‌شناس اجتماعی با انتقاد از روش مشاوره‌های جدید خاطرنشان می‌کند: درصد بسیاری از طلاق‌ها و درگیری خانواده‌ها به دلیل همین مشاوره‌هاست، مباحثی همچون گرفتن تست روانشناسی برای تشخیص تناسب یک زوج برای ازدواج با هم قطعا خنده‌دارترین چیزی است که در هیچ جای دنیا دیده نمی‌شود.
مشاور معجزه‌گر، غیب‌گو یا آینده‌نگر نیست
احسان کاظمی روانشناس و خانواده‌درمانگر در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان این که یک روانشناس مثل همه ما یک انسان است و فراانسان نیست و باید به این موضوع توجه کنیم که مردم ما از روانشناس چه برداشت و تصوری دارند و از جلسه مشاوره و روان‌درمانی چه انتظاری دارند تصور مردم از یک شغل می‌تواند بر رابطه آنها با آن شغل اثر بگذارد می‌گوید: به عنوان کسی که سال‌هاست فعالیت مشاوره و روان‌درمانی داشته‌ام معتقدم که هنوز جامعه ما نمی‌دانند از مشاور باید چه انتظاری داشت و اصلا جلسات مشاوره برای چیست و چگونه باید آن را مدیریت کنند.
این روانشناس می‌گوید: در بسیاری اوقات مشاور را انسانی کامل، بدون نقص، باتفکر مثبت و خوشبخت می دانند و اکثر افراد انتظار دارند یک روانشناس همه مولفه‌های یک زندگی کامل و شخصیت سالم را داشته باشد که این غلط است.
وی با بیان اینکه مردم از مشاور انتظار معجزه دارند، می‌گوید: برخی فکر می‌کنند مشاور قرار است در یک جلسه مشاوره روانشناختی همه مشکلات چندین و چند ساله آنها با همسرشان را مرتفع کند! برخی از مشاور انتظار غیب‌بینی دارند به طوری که وقتی از آنها شرح حال می‌خواهیم می‌گویند اگر می‌دانستم چه مشکلی دارم به شما مراجعه نمی‌کردم.
کاظمی با بیان اینکه بسیاری افراد از مشاور انتظار آینده‌بینی دارند، می‌افزاید: برای مثال این افراد در جلسات مشاوره عنوان می‌کنند شما فکر می‌کنید اگر من با این مورد ازدواج کنم خوشبخت می‌شوم؟ شما فکر می‌کنید اگر من از ایران بروم پشیمان نمی‌شوم!؟ چنین مواردی در جلسات مشاوره زیاد مطرح می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بسیاری افراد از مشاور انتظار دارند سخنگوی آنها باشد، می‌گوید: افراد عنوان می‌کنند همسر، فرزند یا دوست خود را می‌آورم و شما این موارد را به او گوشزد کنید و این دسته افراد فکر می‌کنند مشاور باید سخنگوی آنها باشد و گفته‌های آنها را به دیگران برساند.
این مدرس خانواده تصریح می‌کند: گاهی افراد تصور می‌کنند که مشاور یک قاضی است که باید حکم و قضاوت کند که مشاور هیچ کدام از اینها نیست.
وی با بیان اینکه مشاور فردی آگاه، امین، بی‌طرف و بدون تعصب است، اظهار می‌کند: مشاور در درجه اول شنونده خوبی است و فردی دارای مهارت همدلی است نه همدردی که همواره در توصیه‌های خود به راهکارهای عملی می‌اندیشد، متناسب با ظرفیت و توان طرف مقابل راهکار می‌دهد، عجله‌ای در پایان دادن به مسئله ندارد.
کاظمی با تاکید بر اینکه یک مشاور خوب به کمک کردن به مراجعه کنندگان می‌اندیشد نه به طولانی کردن جلسات مشاوره برای کسب درآمد، می‌افزاید: یک مشاور خوب فرد قابل اطمینان و رازدار است که به افراد برای تخلیه روانی خود کمک می‌کند و و در نهایت این مشاور می‌تواند فرد را به این نتیجه برساند که کلید حل مشکل در درون خود افراد است و از خودش یک قهرمان نسازد بلکه از خود افراد یک قهرمان بسازد.
مشاور بر اساس اطلاعاتی که می‌گیرد راهکار می‌دهد
وی در خصوص ارائه مشاوره‌های ناکارآمد روانشناسان گفت: به نظر می‌رسد گاهی اوقات روانشناسان خطا می‌کنند و گاهی اوقات مردم خطا می‌پندارند برای مثال وقتی مشاور سئوالات بیشتری در مرود یک موضوع می‌پرسد فرد حساسیت نشان می‌دهد یا حتی در گفته‌های خود صداقت ندارد و اصل واقعیت را نمی‌گوید، مشاور بر اساس اطلاعاتی که می‌گیرد می‌تواند اطلاعات بدهد.
این روانشناس با تاکید بر اینکه مشاوران برخلاف پزشکان ابزاری برای درک واقعیت ندارند، می‌گوید: روانشناس از گفته‌های افراد می‌تواند راهکار بدهد در حالی که یک پزشک ابزاری چون آزمایش، عکس رادیولوژی یا سونوگرافی دارد اما یک روانشناس هیچ ابزاری برای دریافت واقعیت ندارد.
وی با بیان اینکه کار روانشناس بسیار سخت است، خاطرنشان می‌کند: یک پزشک بیمار خود را بیهوش می‌کند و با خیال راحت جراحی می‌کند اما یک روانشناس برای جراحی روانی یک انسان باید او را هوشمندتر کند که وقتی یک انسان هوشمندتر و خودآگاهتر می‌شود قطعا مقاوم‌تر هم می‌شود پس کار یک روانشناس بسیار سخت‌تر است.
کاظمی در خصوص سئوالات غیرمربوط مشاوران می‌گوید: چنین مواردی را تحت عنوان مشاوره آسیب‌زا می‌دانیم و فرد باید با هوشمندی پاسخ ندهد یا علت چنین سئوالاتی را از مشاور بپرسد یا محترمانه جلسه مشاوره را ترک کند.