همه آن‌‌چه که باید از "اهدای پلاکت" بدانید

دکتر بشیر حاجی بیگی اظهار کرد: در سال گذشته 31 هزار و 108 واحد پلاکت آفرزیس در مراکز درمانی توزیع شده است و هم‌اکنون 17 درصد پلاکت مورد نیاز مراکز درمانی کشور با اهدای مستقیم و به روش آفرزیس تولید می‌‌شود و در 31 مرکز استان کشور امکان اهدای خون به روش آفرزیس وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه پلاکت یکی از ترکیبات خون است که به انعقاد و کنترل خونریزی در بدن کمک می‌‌کند، تصریح کرد: مقدار پلاکت در هر میلی متر مکعب از خون دست کم 150 هزار سلول و حداکثر 400 هزار سلول پلاکت است که در عمل انعقاد خون نقش دارد و در جلوگیری از خونریزی رگ‌‌ها به ترمیم جداره عروق کمک می‌‌کند.
وی افزود: با تزریق هر واحد پلاکت میزان پلاکت‌‌های بدن بیمارتقریبا 10 هزار عدد درهر میلی متر مکعب افزایش می‌‌یابد.
حاجی بیگی اضافه کرد: نگهداری پلاکت در خارج از بدن و درون کیسه‌‌های نگهداری تا 3 روز امکان‌‌پذیر است و این فرآورده حیاتی باید در دمای 20 تا 24 درجه سانتیگراد (دمای اتاق) نگهداری شود.
حاجی بیگی با بیان این‌‌که پلاکت به شیوه‌‌های مختلفی تهیه می‌‌شود تصریح کرد: بیشتر پلاکتی که در زمان حاضر در کشور تهیه و تولید می‌‌شود پلاکت رندوم (Random) است و باید در همان 6 ساعت اولیه پس از اهدای خون از سایر سلول‌‌ها و بخش‌‌های خون جدا شود و هر 6 واحد آن که توسط 6 نفر از اهدا کنندگان خون تهیه می شود یک دوز درمانی است.
به گفته سخنگوی سازمان انتقال خون، طی سال 98 نزدیک به 950 هزار واحد پلاکت در مراکز درمانی و بیمارستانی کشور توزیع شده که به صورت رندوم توسط اهداکنندگان خون در کشور اهدا شده است.
حاجی بیگی گفت: در روش آفرزیس نیز پلاکت از خون جدا شده و سایر اجزای خون همزمان به بدن اهداکننده باز می‌‌گردد.
سخنگوی سازمان انتقال خون در توضیح این روش بیان کرد: در تهیه پلاکت به روش آفرزیس، خون اهداکننده توسط یک ست یک بار مصرف جدا و وارد دستگاه تمام اتوماتیکی می‌‌شود که می‌‌تواند ترکیبات خون را از هم جدا کند. در هر بار اهدای پلاکت به روش آفرزیس به اندازه 6 تا 8 واحد اهدای خون به روش معمول، پلاکت جمع آوری می‌‌شود.
حاجی بیگی ادامه داد : تفاوت این روش دریافت پلاکت با استخراج پلاکت از کیسه‌های خون اهدایی در این است که منشأ پلاکت، یک شخص است و پلاکت به میزان بیشتری اهدا می‌شود.
وی با بیان اینکه طول عمر پلاکت سه تا پنج روز است افزود: در این روش هم پلاکت‌ها بهترحفظ می‌شوند و هم این که به هنگام ورود به بدن گیرنده، تنوع آنتی‌ژن کمتری به وجود می‌‌آید و ترمیم و اصلاح کمبود پلاکت، موفق‌تر خواهد بود. پلاکتی که تنها از یک اهدا کننده دریافت می‌‌شود احتمال واکنش بدن بیمار به پلاکت را نسبت به دریافت پروتئین‌‌های متعدد از اهدا کنندگان مختلف کاهش می‌‌دهد.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران درباره آمار اهدای پلاکت تصریح کرد: با نیاز روز افزون به مصرف پلاکت، طی 15 سال گذشته میزان تامین پلاکت از 400 هزار واحد به یک میلیون و 200 هزار واحد در سال رسیده است. استان لرستان 34.5 درصد، استان چهارمحال و بختیاری 32.2 درصد و استان‌‌های اصفهان و یزد 29.2 درصد از فرآورده‌‌های پلاکتی مورد نیاز مراکز درمانی را در سال گذشته به روش آفرزیس تهیه کرده و از استان‌‌های پیشتاز کشور بوده‌‌اند.
وی اظهار کرد : 100 درصد درخواست پلاکت فرزیس مورد نیاز مراکز درمانی کشور تولید و توزیع شده است.
به گفته سخنگوی سازمان انتقال خون ایران، از 950 هزار واحد پلاکت به دست آمده از خون اهدایی در سال 98 برابر با 268 هزار واحد آن در شهر تهران توزیع شده است. مراکز درمانی و بیمارستانی استان خراسان رضوی با مصرف 78 هزار و 390 واحد و استان فارس با مصرف 77 هزار و 728 واحد بیشترین مصرف کننده پلاکت در کشور بوده‌‌اند.
مصارف درمانی پلاکت
حاجی بیگی با اعلام اینکه امکان اهدای پلاکت به روش آفرزیس درهمه مراکز استان‌‌ها وجود دارد افزود: هر واحد پلاکت ارزش درمانی 6 تا 8 واحد پلاکت رندوم را دارد به همین دلیل پزشکان معالج نیز از این محصول رضایت بیشتری دارند.
وی در خصوص موارد مصرف این فرآورده خون گفت: بیماران مبتلا به سرطان خون، بیماران مبتلا به کم خونی ناشی از عملکرد مغز استخوان، بیمارانی که پیوند مغز استخوان انجام داده یا تحت درمان با داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی هستند و بیماران تحت شیمی درمانی یا رادیوتراپی از جمله مصرف‌‌کنندگان اصلی این فرآورده حیات بخش هستند.
سخنگوی سازمان انتقال خون ادامه داد: افرادی که بیماری‌‌های خونریزی دهنده یا اختلالات انعقادی دارند، بیمارانی که به تزریق پلاکت خون کامل پاسخ نمی‌‌دهند یا دارای مقاوت پلاکتی هستند و بیمارانی که اعمال جراحی بزرگ مانند جراحی قلب باز دارند از مصرف‌‌کنندگان پلاکت آفرزیس هستند.
شرایط اهدای پلاکت مستقیم
به گفته حاجی بیگی، شرایط اهدای پلاکت به روش آفرزیس همان شرایط اهدای خون است و افراد از سن 18 تا 60 سال می‌‌توانند پلاکت اهدا کنند. وزن فرد باید بالای 50 کیلوگرم باشد و همچنین اهداکنندگان پلاکت، سه روز قبل از اهدا، نباید آسپرین مصرف کنند، چون آسپرین، فعالست پلاکت در بدن را مختل می‌‌کند. برای اهدای پلاکت باید تعداد پلاکت‌‌های موجود در هر میکرولیتر زیر 150 هزار عدد نباشد.
سخنگوی سازمان انتقال خون با بیان این‌‌که در حال حاضر در کشور ما پلاکت به صورت رندوم از خون اهدا کنندگان، به شیوه آفرزیس، اشعه دیده و کم لکوسیت تهیه می‌‌شود، بیان کرد: پلاکت اشعه دیده در بیمارانی که پیوند مغز استخوان شده‌‌اند و یا بیماران مبتلا به برخی از سرطان‌‌های خون مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و هم اکنون در شهرهای مشهد، تهران، ساری، تبریز، اصفهان، شیراز، اهواز و کرمانشاه انجام می‌‌شود.
وی افزود: اهداکنندگان خون پس از انجام مراحل پذیرش، معاینه و مشاوره و آزمایش‌هایی نظیر شمارش سلول‌‌های خون، تعیین گروه خون، هپاتیت Cو B، ایدز و سیفلیس طی یک فرآیند یک ساعته پلاکت اهدا خواهند کرد. پلاکت اهدایی در روش پلاکت فرزیس معمولا دو تا سه روز بعد از اهدا در بدن جایگزین می‌‌شود.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران با بیان اینکه با افزایش سن جمعیت در کشور نیاز و مصرف پلاکت رشد بیشتری یافته از همه اهداکنندگان خون خواست با هدف تامین این فرآورده که نقش مهمی در کیفیت درمان بیماران دارد پیش قدم شوند.
وی افزود: در روش پلاکت فرزیس تمامی کیسه‌‌ها و سوزنها کاملا استریل و یک بار مصرف هستند و خون اهدا کننده در هیچ مرحله‌‌ای با دستگاه تماس ندارد و انتقال بیماری‌‌های عفونی از طریق این دستگاه محال است و اهداکنندگان می‌‌توانند با خیال راحت به اهدای این ماده حیات بخش اقدام کنند.
گفتنی است هر اهدا کننده می‌‌تواند با این روش دو بار در هفته و حد اکثر 24 بار در سال پلاکت اهدا کنند با این شرط که بین دفعات اهدا دست کم 48 ساعت فاصله وجود داشته باشد.