ماجرای سورپرایز شنبه و یکشنبه روحانی چیست؟

روحانی در اظهارات اخیر خود در جلسه هیئت دولت، از وعده پیروزی ملت ایران و شکست مفتضحانه آمریکا در روز‌های شنبه و یکشنبه ۲۹ و ۳۰ شهریورماه سخن گفت که این سخنان در خبرگزاری‌ها و فضای مجازی با واکنش کاربران سیاسی و اجتماعی روبه‌رو شد.

سخنان اخیر رئیس‌جمهور، ذهن برخی از کاربران را به سمت‌وسوی وعده «گشایش اقتصادی دولت» کشاند که بلافاصله پس‌ازاین وعده شاهد سقوط بورس و بالا رفتن نجومی قیمت ارز و طلا بودیم.

این در حالی است که برخی کاربران و فعالان سیاسی نیز سخنان رئیس‌جمهور را مرتبط با مکانیسم ماشه آمریکا می‌دانند. طبق اظهارات مقامات کاخ سفید قرار است، «مکانیسم ماشه» شنبه ۳۰ شهریور علیه ایران فعال شود، این در حالی است که رئیس‌جمهور ایران پیش پیش وعده شکست آمریکا و پیروزی ملت ایران را داده است.

آمریکا یک ماه است که به‌منظور برگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در تلاش است. طبق توافقات برجام، تهران در قبال کنار گذاشتن فعالیت تسلیحات هسته‌ای خود، قطعنامه‌های شورای امنیت نیز در تحریم ایران معلق خواهد شد. این توافق که با قطعنامه ۲۲۳۱ به امضای کشور‌های ۱+۵ رسید، در سازمان ملل نیز به تصویب اعضای شورای امنیت سازمان ملل رسید، به مکانیسم ماشه معروف است.

اکنون آمریکا در تلاش است تا با استناد به یک‌بند از این قطعنامه، تمامی تحریم‌های تعلیق شده علیه ایران را بازگرداند، این در حالی است که آمریکا در سال ۲۰۱۸ رسماً اعلام کرد که از توافق برجم خارج‌شده است. مقامات کاخ سفید ازجمله وزیر خارجه این کشور اعلام کرده است که «کلیه تحریم‌های ایران از روز شنبه ۳۰ شهریورماه بازمی‌گردد».

الیوت آبرامز مسئول امور ایران در کاخ سفید نیز بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را تأیید کرده است. این در حالی است که روحانی از قبل وعده پیروزی به ملت ایران را در روز‌های شنبه و یکشنبه داده است. از سخنان روحانی می‌توان چنین برداشت کرد که یا تحریم‌ها فعال می‌شود و ایران انگیزه کافی برای خروج از برجم را خواهد داشت و یا اینکه دست‌وپا زدن‌های آمریکا در بازگشت تحریم‌ها علیه ایران بی‌نتیجه خواهد بود.

بسیار واضح است که این اتفاقات برای کشور‌های اروپایی و گروه ۱+۵ بسیار حائز اهمیت است چراکه چنانچه مکانیسم ماشه آمریکا فعال شود، احتمال خروج صددرصدی ایران از برجام را در پی خواهد داشت.

امریکا که یک ماهی است تلاش می‌کند تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند این روز‌ها تلاش مضاعف می‌کند تا نظر شورای امنیت و کشور‌های عضو را جلب کند و طبق وعده خود در ۳۰ شهریور تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند.

این در حالی است که نظر شورای امنیت سازمان ملل برخلاف این ادعای آمریکا است. در چند روز اخیر ۱۳ عضو شورای امنیت در نامه‌ای اعلام کردند که «روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه اصلاً تاکنون آغاز نشده چراکه آمریکا دیگر عضو برجام نیست و به همین دلیل آمریکا از منظر حقوقی نمی‌تواند از مکانیزم‌های این توافق برای اقدام علیه ایران استفاده کند».

در مقابل وزرای کشور‌های انگلیس، آلمان و فرانسه نیز در جلسه‌ای که به همین مناسبت تشکیل شد، مخالفت صریح خود را با اجرای مکانیسم ماشه اعلام کرده و گفته‌اند که اجازه اجرای این مکانیسم را به آمریکا نخواهند داد.

در این میان برخی نیز معتقدند که آمریکا با هر اقدامی که شده، از فشار حداکثری و تهدید گرفته تا تحریم سایر کشور‌ها درصدد آن است تا مکانیسم ماشه را فعال کند.

چنانچه آمریکا بتواند مکانیسم ماشه علیه ایران را فعال کند، به‌طورقطع یقین ایران نیز واکنش نشان خواهد داد. احتمال صد درصد ایران خروج خود را از برجام قطعی خواهد کرد. به تحلیل برخی کارشناسان خروج از برجم می‌تواند سیگنال‌های مهمی به اقتصاد ایران بدهد چراکه تکیه‌بر برجامی که در این چند سال نه‌تن‌ها سود و منفعتی برای ایران نداشته، بلکه اقتصاد آن را فلج‌تر کرده می‌تواند ضرر و زیان بیشتری را برای اقتصاد ایران به دنبال داشته باشد.

با توجه به عمل نکردن کشور‌های ۱+۵ به تعهدات خود در قبال ایران، اکنون ایران باید با اجرایی شدن مکانیسم ماشه مسیر جدیدی را انتخاب کند، مسیری که می‌تواند خروج از برجام باشد یا ماندن در برجم بی‌حاصل با بازگشت مجدد تحریم‌ها. اگرچه تحریم‌ها برداشته نشده بود فقط در تعلیق به سر می‌برد، اما همین لغو تحریم و بازگشت مجدد آن‌هم می‌تواند ادعای بی‌حاصلی برجام برای ایران را ثابت کند.

در این میان برخی مسئولان سیاسی کشور ازجمله نمایندگان مجلس معتقدند، که ایران نباید پس از بازگشت تحریم‌ها در برجام بماند. در همین راستا نمایندگان طرحی دوفوریتی را تدوین کردند که در صورت اجرای مکانیسم ماشه ایران به‌صورت خودکار از برجام خارج شود.

در این میان برخی مقامات نیز سرنوشت برجام و تحریم‌ها را به انتخابات آمریکا گره‌زده و غافل از اینکه سیاست‌های دولت آمریکا در قبال ایران و سایر کشور‌ها به شخص خاصی وابسته نیست، ماندن در برجام را توصیه می‌کنند.

البته رئیس‌جمهور هم با تأکید بر خودکفایی ایران در تولید محصولات موردنیاز خود گفت: «ملت ما روز‌های بسیار سختی را در سال ۵۹ پیش روی خود دید، اما مردم پیروز شدند. امروز هم باید به همان مسیر صبر و مقاومت تمسک بجوییم».