متهم اصلی گرانی گوشت قرمز کیست؟

هنوز مدت‌زمانی از افزایش نرخ مرغ و تخم‌مرغ نگذشته بود که شاهد گرانی یک محصول پروتئینی دیگری شدیم؛ کالایی که همواره رکورددار گرانی‌ها در میان سبد غذایی خانوار بوده است و این بار نیز رکورد جدیدی را در کارنامه تغییرات قیمتی خود به ثبت رساند؛ افزایش نرخی که برخی از مسئولان معتقدند همانند مرغ و تخم مرغ، به دلیل افزایش قیمت نهاده‌های دامی صورت گرفته است.

عده‌ای دیگر نیز با تأیید این موضوع، معتقدند آنچه بر روند تغییرات صعودی قیمت گوشت سرعت بخشید، تصمیم مسئولان امر مبنی بر ممنوعیت جابجایی دام در بین استان‌ها بود. اما دلیل دیگر که به نظر می‌رسد عمده‌ترین دلیل برای گرانی گوشت باشد، قاچاق دام زنده و کمبود آن در داخل کشور است.

طی یک ماه گذشته به صورت بی‌رویه در اغلب شهرها و استان‌های کشور دام زنده قاچاق شده است که این موضوع سبب شده بازار با کمبود و جهش قیمت مواجه شود؛ با شرایط اقتصادی کشور، دامدار ترجیح می‌دهد دام خود در خارج از مرزهای ایران به فروش برساند که همین مسئله می‌تواند به عنوان یک عامل منفی در قیمت‌گذاری این ماده پروتئینی محسوب می‌شود.

«قاچاق» باعث سر پوش بر دیگر دلایل گرانی گوشت نشود

منصور پوریان، رئیس شورای تأمین‌کنندگان دام زنده، درباره دلایل افزایش قیمت گوشت می‌گوید: ۷۰ درصد قیمت محصولات پروتئینی وابسته به خوراک دام و طیور است. تخصیص نیافتن ارز به نهاده‌های دامی، منجر به افزایش قیمت خوراک دام و طیور و درنهایت افزایش هزینه‌های تولیدشده است. این شرایط باعث شکل‌گیری بازار سیاه نهاده‌های دامی شده و قیمت برخی خوراک دام و طیور در این بازار به پنج برابر رسیده است.

وی تصمیم اخیر دامپزشکی استان‌ها مبنی بر ممنوعیت جابجایی دام بین استان‌ها را از دلیل عوامل تشدیدکننده قیمت گوشت معرفی کرده و می‌افزاید: گرچه این تصمیم برای جلوگیری از قاچاق دام زنده و پلاک بندی دام‌ها اتخاذشده است اما چنین تصمیمی در شرایط فعلی بازار که قیمت نهاده‌ها به‌طور لحظه‌ای رو به افزایش است، یک امر غیرمنطقی بود.

رئیس شورای تأمین‌کنندگان دام زنده در رابطه با سهم و تأثیر قاچاق دام برافزایش قیمت گوشت قرمز در بازار اظهار می‌کند: عده‌ای طی روزهای اخیر با برجسته‌سازی قاچاق دام به کشورهای همسایه در تلاش هستند تا بر دلایل اصلی گرانی گوشت سرپوش بگذراند، درحالی‌که قاچاق در پاییز معنی ندارد.

به گفته پوریان، پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در چندماهه گذشته، قیمت نهاده‌های دامی بسیار بالا رفته و قیمت تمام‌شده گوشت نیز در کشور افزایش یافته است. دولت هم برای جلوگیری از قاچاق، نظارت بر مرزها را شدت بخشیده است.

افزایش بهای تمام شده تولید دام در کشور

علی‌اصغر ملکی، رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی کشور، با اشاره به اینکه در حال حاضر نهاده دام گران است، می‌گوید: با توجه به اینکه پرورش دام علاوه بر خوراک، مخارج دیگری همچون دارو و … دارد، هزینه تمام‌شده بالا رفته است. حتی اگر تلفات آن را هم نادیده بگیریم، بازهم پرورش گوسفند صرفه اقتصادی چندانی برای دامداران ندارد.

وی ادامه می‌دهد: به همین دلیل برخی از آن‌ها برای ادامه کسب‌وکار خود و تأمین هزینه‌ها مجبور به قاچاق دام می‌شوند.هرچند بسیاری از آن‌ها با مجازات قاچاق هم روبرو هستند اما قاچاق ادامه دارد. البته در شرایط کنونی با تشدید شدن نظارت بر مرزها و مقابله با قاچاق، شرایط کمی تغییر کرده اما منطقی این است که اقتصاد دامداری در ایران به روال عادی برگردد تا دامداری در کشور رونق بگیرد.

رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی کشور درباره تأثیر قاچاق دام بر قیمت گوشت قرمز، می‌گوید: اگر قاچاق دام کنترل شود یا در هفته‌های آینده مجوز صادرات دام داده نشود، قیمت گوشت افزایش نمی‌یابد، هرچند ما بارها اعلام کردیم که مخالف صادرات هستیم و در حال حاضر نیز صادرات همچنان ممنوع است.

سودآوری قاچاق دام، جذاب است

محمد صادقی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اصفهان، دراین‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: به دلیل نبود کار مناسب برای مرزنشینان و با توجه به اختلاف قیمت دلاری و ریالی ناشی از کاهش ارزش پول ملی و همچنین نبود سیستم‌های نظارتی و آماری تولید، با جذابیت سودآوری قاچاق مواجه هستیم که چنین مشکلاتی را افزایش می‌دهد.

وی می‌افزاید: کاهش ارزش ریال، برای همسایگان، کشورهای عربی و به خصوص عراق، منفعت بیشتری دارد و بدون تردید، این امربر قاچاق دام و قیمت گوشت تأثیر می‌گذارد. دامداران کشور به دلیل نداشتن بنیه مالی، هزینه بالای نگهداری دام، گرانی نهادهای دامی، خشک‌سالی و نبود حمایت‌های دولتی و یا اتحادیه‌ها، ترجیح می‌دهند دام خود را به خارج از مرزها قاچاق کنند و این روال بر کمبود گوشت در کشور و قیمت گوشت داخلی تأثیرگذار است.

نبود زمان‌بندی تنظیم و کنترل عرضه و تقاضای بازار واردات و صادرات

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اصفهان اظهار می‌کند: گذشته از قاچاق دام، از دیگر دلایل نابسامانی بازار گوشت قرمز، نبود آمار و اطلاعات برای زمان‌بندی تنظیم و کنترل عرضه و تقاضای بازار واردات و صادرات است که تأثیر زیادی بر قیمت‌ها دارد. از طرفی قاچاق دام سنگین به داخل به‌خصوص از سمت سیستان و بلوچستان برای توازن نیاز تأمین گوشت داخلی هم در نوسان نرخ‌ها بی‌تأثیر نبوده است.

به گفته این عضو اتاق بازرگانی راهکار اجرایی برای ممانعت از قاچاق دام، استفاده صحیح از سیستم‌های نظارتی است زیرا باوجود تعداد بالای سیستم‌های نظارتی، هیچ اقدامی اجتناب‌ناپذیر نیست. از طرفی در این راستا، باید مدیران متخصص به‌جای مدیران رابطه‌ای قرار گیرند، تا بتوان از نظارت دقیق نیروهای امنیتی بهره‌مند شد.

شرایط قاچاق دام زنده فراهم است

در این زمینه رسول کشاورز، فعال صنعت دامداری، نیز در گفتگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: گرانی گوشت در وهله نخست به دلیل افزایش قیمت نهاده‌های دامی است و سپس به علت بازار سیاهی است که از طریق قاچاق دام به وجود آمده است.

وی اظهار می‌کند: با افزایش قیمت دلار، عده‌ای از فعالان به‌جای عرضه دام خود به داخل کشور، آن را با نرخ بسیار بالاتری به خارج از مرزها می‌فرستند. در شرایطی که برخی از کشورهای هم‌مرز ما اقلیم مساعدی برای پرورش دام ندارند، این دام‌ها با نرخ بسیار خوب خریداری می‌شود.

این فعال می‌افزاید: اگر نهاده‌های دامی و دیگر امکانات مورد نیاز، با نرخ مناسبی به دست دامدار می‌رسید، چه لزومی برای این اقدام پردردسر وجود داشت؟ اما زمانی که فعال، وضعیت مناسبی برای پرورش دام خود ندارد، آن را به‌طور قاچاق به خارج از مرزها می‌فرستد و دراین‌بین هم واسطه‌هایی هستند که سود فراوانی به جیب می‌زنند.

کشاورز یادآور می‌شود: باوجود نظارت‌های شدیدی هم که می‌شود، قاچاق دام روزبه‌روز در حال افزایش است.

وی می‌گوید: دامداران، به‌غیراز نهاده‌های دامی با گرانی واکسن و مکمل‌های موردنیاز، نیز روبرو هستند که با ارز نیمایی وارد کشور می‌شود و باعث شده هزینه تمام‌شده تولید افزایش یابد.

به‌علاوه هزینه تولید مانند دستمزد کارگران، هزینه‌های حمل‌ونقل، هزینه‌های بیمه از عللی هستند که دامدار را به این نتیجه می‌رساند دام خود را به‌جای داخل، در خارج از کشور عرضه کند تا با سود بهتر بتواند این هزینه‌هایی که برای پرورش دام متقبل شده است را جبران کند.

با این اوصاف می‌توان گفت شاید قاچاق دام دلیلی مهم برای کمیابی و گرانی گوشت محسوب شود اما این نکته نیز قابل‌تأمل است که چه شرایطی باعث قاچاق می‌شود؟

و آیا باوجود فراهم بودن نهاده‌ها و مکمل‌ها با نرخ مناسب، بازهم دامدار تمایلی به قاچاق دام خود به خارج از کشور خواهد داشت یا خیر؟