کودکان کار؛ سرگردان میان تامین معاش و وحشت کرون
با همه‌گیری کرونا، کودکان کار از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه بوده و این اتفاق فقر، بیماری و افزایش مرگ را در آنها بیشتر می‌کند. گرسنگی، زباله‌گردی، عدم رعایت بهداشت، سوءتغذیه و استرس سلامتی این کودکان را به خطر می‌اندازد، در عین حال آنها می‌توانند عامل انتقال بیماری به خانواده خود و جامعه باشند.
در سراسر جهان حدود ۲۵۰ میلیون کودک کار وجود دارند که تقریباً نیمی از آنها کارهای پرخطر انجام می‌دهند، ظهور بیماری کووید ۱۹ و فشار اقتصادی بیشتر سبب بکارگیری بیشتر این کودکان شده چرا که آنها ناچار هستند، بخشی از فشار اقتصادی ناشی از این بحران را تحمل کنند. در حال حاضر کودکان کار بیشتر در معرض شیوع ویروس قرار دارند در حالی که خطرات کار کودک همیشه قابل رؤیت نیست و کار در فضای بیرون احتمال شیوع این بیماری را بین کودکان کار افزایش می‌دهد، خصوصاً اینکه کودکان کار امکان مستمر برای دسترسی به وسایل بهداشتی چون ماسک و دستکش را ندارند. شرایط کار خطرناک (مانند افزایش ساعات کار کودک، کارهای پرخطر و شرایط کار مضر)، افزایش پریشانی روانی ناشی از اجبار به کار، ترس از بیماری برای کودکان کار، تعطیلی مراکزی که به کودکان کار خدمات آموزشی، بهداشتی و تفریحی ارائه می‌دادند، کاهش درآمد خانوار به دلیل مرگ والدین یا گاهی برخورد قهری و قانونی با این کودکان به جهت کار در شرایط بحران، بخشی از آسیب‌هایی است که این کودکان با آن روبرو خواهند بود.
تأمین معاش و نبود چتر حمایت خانواده بر سر کودکان کار
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا ، با بیان اینکه گروه‌های مختلفی تحت تأثیر بحران قرار می‌گیرند، اظهار می‌کند: با توجه به نوع بحران و راه‌های پیشگیری و کنترل آن گروه‌ها کودکان کار و خیابان وضعیتی متفاوت‌تر و آسیب پذیرتر دارند. در ایام کرونا به دلیل ویژگی بارز این ویروس، استراتژی در خانه ماندن، فاصله گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک و رعایت بهداشت فردی و بهداشت محیط مطرح شد اما به طور طبیعی کسانی که چتر حمایت خانواده را ندارند یا عده‌ای که حتی با داشتن خانواده تحت مراقبت نیستند و تمکن مالی برای تأمین موارد مربوط به پیشگیری را ندارند در معرض خطر بیشتری هستند این اتفاق باعث شد نوع فعالیت آنها عکس استراتژی پیشگیری از ابتلاء به ویروس کرونا باشد که اینگونه میزان آسیب پذیری آنها افزایش پیدا می‌کند.وی اضافه می‌کند: اکثر این افراد امکان تأمین ماسک، ژل و مواد ضدعفونی ندارند، همچنین در محیط‌هایی حضور پیدا می‌کنند که از نظر بهداشتی برای این افراد ایمن نیست، از سوی دیگر کنترل و غربالگری نمی‌شوند و اطلاعی از ابتلای خود به ویروس کرونا ندارند حتی ممکن است ناقل این ویروس باشند، در کلانشهر تهران سازمان‌های غیر دولتی تلاش زیادی برای کمک به این کودکان کردند، اما در مجموع همچنان شاهد کودکان کار و خیابان و آسیب‌پذیری بالای آنها هستیم.
طولانی شدن دوران کرونا و حضور مشهود کودکان کار در خیابان‌ها
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، تاکید می‌کند: با طولانی شدن دوران کرونا و تأثیر این اپیدمی در اقتصاد کشور حضور مشهود کودکان کار و خیابان در جامعه چندان غیرطبیعی نیست. بخش عمده‌ای از کودکانی که در خیابان هستند، کار می‌کنند و این کودکان کار به جای بودن در محیط‌ها آرام و درس خواندن، برای تأمین معاش خانواده مجبور هستند مدت طولانی در خیابان‌ها زباله‌گردی کرده و این وضعیت را بر محیط‌های امن ترجیح دهند.لزوم غربالگری و توجه بیشتر به کودکان کار در ایام کرونا
به گفته موسوی چلک؛ به همین دلیل در دوران کرونا شاهد فعالیت این گروه از کودکان بودیم، در کلانشهر تهران با توجه به اینکه بسیاری از این کودکان با بودن در مکان‌های عمومی، زباله گردی، عدم تست و غربالگری ممکن است ناقل کرونا بوده و باعث انتقال این ویروس به بقیه افراد جامعه شوند، شهردار بخشنامه و دستور خاصی برای شهرداری مناطق برای چگونگی برخورد با کودکان زباله‌گرد در ایام کرونا ابلاغ کرد.وی تصریح می‌کند: ضروری است انجمن‌های حمایت از کودکان کار ارائه آموزش‌ها و تلاش لازم برای پیشگیری از مبتلا شدن به کرونا را به کودکان کار آموزش دهند، اقلام بهداشتی را در اختیارشان قرار دهند، اگر کسی به هر دلیلی مبتلا بود با انجام غربالگری فرایند درمان، بستری و مراقبت از آنها را پیگیری کنند. سازمان‌های غیر دولتی، تشکل‌های فعال در حوزه کودکان کار و خیابان و ان جی اوها در کلانشهر تهران فعال‌تر از دستگاه‌های دولتی در این زمینه بودند و فعالیت‌های گسترده‌ای در این زمینه داشتند.
ورود ۲۲۰ کودک به مراکز کودکان کار در اپیدمی کرونا
مجتبی ناجی معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا ، با بیان اینکه مراکز تجمعی از حوزه‌های انتقال ویروس کرونا است، اظهار می‌کند: با همه گیری ویروس کرونا در کشور تغییراتی در نوع پذیرش و شیوه‌های مراقبتی از کودکان کار تحت پوشش بهزیستی به وجود آمد. یکی اینکه برای موارد ارجاع شده برای ورود به مجموعه در ابتدای ورود تست و غربالگری انجام می‌شود تا از عدم ابتلای کودک به کرونا مطمئن باشیم. زمانی که کودک می‌خواهد وارد مجموعه شود مدت دو هفته (۱۴ روز دوره نهفتگی این بیماری) در مراکز کودکان کار و خیابانی قرنطینه شده، سپس وارد جمع بقیه کودکان می‌شود.وی می‌افزاید: در ایام شیوع کرونا ملاقات خیران و بستگان کودک با آنها متوقف و محدود شد و تنها در موارد خاص این ملاقات‌ها صورت می‌گیرد. همچنین نظارت کارشناسان و متخصصان از این مراکز بیشتر به شکل مجازی و از طریق نرم افزارهایی تدارک دیده شده است و با حضور کارشناس مربوطه ارتباط برقرار شده و موارد مربوط به ایمنی و مراقبت‌های بهداشتی صورت می‌گیرد.
اورژانس اجتماعی آماده دریافت گزارش‌های مردمی
معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان تصریح می‌کند: برای شناسایی کودکان و جذب آنها همچنان خط ۱۲۳ و اورژانس اجتماعی آماده دریافت گزارش‌های مردمی یا گزارش دستگاه‌های مرتبط بوده است و این مرکز از طریق نیروی انتظامی و مأموران شهرداری نسبت به پذیرش کودکان کار و خیابان اقدام کرده است. قریب به یکسال از شیوع اپیدمی کرونا در کشور می‌گذرد، حدود ۲۲۰ کودک به مراکز کودکان کار استان وارد شدند که نزدیک به ۱۱۰ کودک به طور مستمر تحت پوشش خدمات روزانه بهزیستی اصفهان هستند.معاون اجتماعی بهزیستی استان اصفهان، تاکید می‌کند: این تعداد از کودکان تحت پوشش خدمات شبانه‌روزی نبوده و تحت مراقبت خانواده هستند. همچنین به وسیله مرکز حمایتی و آموزشی کودک توسط بخش‌های غیر دولتی اداره و مدیریت شده و خدمات بهداشتی، معیشتی، غذایی و درمانی دریافت کرده‌اند.
ناجی با اشاره به اینکه در ایام کرونا با رعایت پروتکل‌ها، تجمع کودکان به حداقل رسیده است، تصریح می‌کند: آموزش‌های لازم حرفه‌ای، هنری مانند موسیقی کارهای صنایع دستی، آموزش مهارت‌های ارتباطی و زندگی ویژه کودکان برای سنین مختلف برگزار شده است.
۱۱۰ کودک تحت پوشش انجمن سرمد هستند
فرزانه زینلی مدیرعامل انجمن خیریه سرمد در گفت وگو با خبرنگار ایمنا ، اظهار می‌کند: مؤسسه سرمد تقریباً از سال ۱۳۹۳ زیر نظر سازمان بهزیستی شروع به کار کرد، حوزه فعالیت این انجمن کودکان کار و بدسرپرست فارغ از نژاد و ملیت آنها است. کودکان به عنوان یک انسان و با داشتن کرامت انسانی در این انجمن پذیرش می‌شوند و با توجه به نیازهایشان مورد حمایت قرار می‌گیرند.وی می‌افزاید: اولین حق طبیعی هر انسانی حق تحصیل است، اگر کودکان به دلیل فقر مالی یا فقر فرهنگی مجبور به ترک تحصیل شدند، ما خود را موظف به شناسایی این کودکان می‌دانیم که با ثبت نام آنها در انجمن تلاش می‌کنیم از ترک تحصیل آنها جلوگیری شود.
وی درباره ارائه کلاس‌های کمک آموزشی به این کودکان، تصریح می‌کند: در این مرکز کلاس‌های آموزشی، هنری و فنی برای کودکان کار دایر است، با همه‌گیری ویروس کرونا و تعطیلی چند هفته‌ای انجمن فعالیت‌ها به حداقل رسید و برگزاری کلاس‌ها و گردهمایی کاهش پیدا کرد. برگزاری کارگاه‌های عمومی و روانشناسی در رابطه با اپیدمی کرونا برای خانواده‌ها و کودکان با عنوان‌ها مختلفی در کانال‌های مجازی انجام شد.
پیشگیری از کرونا با آموزش خودمراقبتی به کودکان کار
مدیرعامل انجمن سرمد، ادامه می‌دهد: برای پیشگیری از ابتلای کودکان به کرونا تشکیل این کارگاه‌ها در ایام کرونا تعطیل نشد و بیشتر به صورت مجازی برگزار شدند، گروه‌های مجازی در سیستم‌های اندروید راه اندازی شد و مشکل نداشتن گوشی کودکان را پیگیری کردیم. از حدود ۱۱۰ کودک تحت پوشش انجمن سرمد از گروه سنی شش تا ۱۶ سال همه مشغول به درس خواندن و تحصیل هستند و تنها شاید دو نفر آنها ترک تحصیل کرده باشند.به گفته زینلی؛ در ایام کرونا برای آموزش، غربالگری و پیشگیری از ابتلاء به کرونا در این کودکان اقدامات خاصی انجام شد، ارائه برنامه‌های آموزشی، هدیه دادن ماسک و مواد ضدعفونی به وسیله خیران برای کودکان این انجمن صورت گرفت و همچنان این کار در حال انجام است. آموزش‌هایی متناسب گروه سنی کودکان در ایام کرونا با تهیه بروشورها و توزیع آن صورت گرفته است. همچنین رعایت پروتکل‌های بهداشتی کودکان در اجرای برنامه‌ها انجام می‌شود.
وی اظهار می‌کند: همه‌گیری کرونا و وضعیت قرمز اصفهان باعث تعطیلی چند هفته‌ای این انجمن و فعالیت‌های آن شد. در حال حاضر با کاهش میزان ابتلاء برنامه‌هایی برای کودکان با تعداد حداقل آنها، رعایت فاصله اجتماعی، زدن ماسک و ضدعفونی کردن دست‌ها در دو یا سه نوبت داخل محیط انجمن سرمد انجام می‌شود.
کاهش کودکان کار در جامعه نیازمند همت جمعی است
مدیرعامل انجمن سرمد معتقد است ابتدا این تفکر وجود داشت می‌توانیم آمار کودکان کار در جامعه را کاهش دهیم، این اقدام در جامعه یک همت جمعی با توان همه ارگان‌ها را می‌طلبد. ریشه‌کنی فقر و اعتیاد در اجتماع ضروری است، همه این موارد مانند زنجیره‌ای به پیوسته است، تنها کاری که توانستیم برای بچه‌ها بکنیم، جلوگیری از ترک تحصیل کودکان در ایام کرونا و ارائه آموزش‌های لازم به آنها برای پیشگیری از ابتلاء به ویروس کرونا بوده است.زینلی اضافه می‌کند: قبل از شیوع کرونا انجمن سرمد بسیار شلوغ و پر رفت و آمد بود، کلاس‌های موسیقی، هنری، کامپیوتر و زبان برای کودکان برگزار می‌شد اما با شیوع کرونا این کلاس‌ها و برنامه‌ها کاهش پیدا کرد. قبلاً روزهای پنجشنبه برای کودکان برنامه متنوعی داشتیم، ناهار رایگان به همت خیران برای کودکان تدارک می‌دیدیم، این برنامه در یک سال اخیر با شیوع همه گیری کرونا به تعویق افتاده است.
وی تاکید می‌کند: ابتدای فعالیت انجمن سرمد بیشتر کودکان پذیرش شده از کودکان اتباع بودند، در حال حاضر تعداد بیشتری از کودکان کار ایرانی نیز شناسایی و به انجمن معرفی شدند، با تحت پوشش قرار دادن آنها اکثریت کودکان انجمن ایرانی بوده و تعدادی کمتری از اتباع هستند. تلاش انجمن برداشتن باری از روی دوش جامعه است. این کودکان با فرزندان ما همسن هستند و نمی‌توانیم فاصله و مانعی برای جدا بودن آنها تعیین کنیم. اگر فرزندان ما در اجتماع مشغول به تحصیل بوده و امکانات دارند، باید سعی کنیم با ایجاد توازن و کمک به نسل آینده شرایطی فراهم کنیم تا کودکان کار دچار فقر فرهنگی و فقر مالی هم بتوانند از امکانات لازم بهره‌مند شوند که در این راه از همه دستگاه‌ها انتظار داریم در کنار انجمن سرمد قرار گرفته و حمایت‌های لازم را از کودکان کار داشته باشند.