بی‌توجهی بهزیستی به دغدغه کارگران معلول/ آیا مصیبت کارگران معلول در کارگاه‌ها پایانی دارد؟
وضعیت کارگاه‌ها کشور منعطف نیست و این موضوع سبب بروز مشکلاتی برای معلول_کارگران شده است. این مشکلات سبب بیکاری این گروه از کارگران شده و آن‌ها را خانه‌نشین کرده است.
مناسب‌سازی کارگاه‌ها یکی از مطالبات اصلی کارگران دارای معلولیت است اما الزام قانونی در ارتباط با این موضوع وجود ندارد. فقدان الزام قانونی تنها مشکل معلول_کارگران نیست، آن‌ها به دلیل پایین بودن امنیت شغلی از طرح شکایت علیه مناسب‌نبودن کارگاه‌ها واهمه دارند. این طور به نظر می‌رسد، آن‌ها حاضر هستند سختی رفت و آمد کارگاه‌ها را به جان بخرند اما بیکار نشوند.
اینطور نباید تصور کرد که مشکلات کارگران دارای معلولیت به ورودی و خروجی کارگاه‌ها محدود می‌شود. این گروه از کارگان درحین کار نیز با چالش‌های متعددی روبرو هستند. مشکلات سرویس بهداشتی، مشکلات محیط داخل کارگاه مثل میز و صندلی مورد استفاده افراد معلول و مشکلات حمل و نقل به محل کار است.
مناسب‌سازی کارگاه‌ها ضرورتی فراموش شده
خیلی از افراد به خاطر مناسب‌سازی نبودن از کار بیکار شده‌اند یا با مشکلات عدیده سر کار می‌روند. ساعت‌ها به خاطر مناسب‌سازی نشدن محیط کار هیچ چیز نمی‌خورند مبادا به سرویس بهداشتی نیاز پیدا کنند. این مسئله خود موجب بیماری‌ها ازجمله عفونت روده‌ای، عفونت دستگاه ادراری و گوارشی می‌شود. واقعا مشکل حادی است که صبح تا شب استکانی آب یا چای نخوری مبادا به سرویس بهداشتی احتیاجی پیدا کنی. کسانی می‌گفتند که وقتی نیاز به سرویس بهداشتی دارند مجبور می‌شوند مرخصی ساعتی بگیرند تا خانه یا محیطی مناسب از سرویس فرنگی استفاده کنند.
بهروز مروتی (مدیر کمپین حمایت از افراد دارای معلولیت) در ارتباط با محیط کار منعطف توضیح داد: متاسفانه هیچ نظراتی درباره شرایط محیطی کارگاه‌های خصوصی وجود ندارد. نه تنها به مناسب‌سازی واحدها و کارگاه‌های خصوصی توجهی نمی‌شود بلکه از نظر اجرای قانون کار نیز مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرند. بسیاری از کارفرماها، حدود یک سوم یا یک چهارم حداقل دستمزد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را به افراد دارای معلولیت پرداخت می‌کنند و در حق این گروه از کارگران اجحاف می‌کنند.
مسئولیت نظارت بر مناسب‌سازی به عهده یک ستاد است که در ماده ۳ قانون حمایت از افراد دارای معلولیت مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس ماده ۳؛ به منظور نظارت و هماهنگی جهت مناسب‌سازی و همچنین نظارت بر اجرای ماده ۲ این قانون ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور تشکیل می‌شود که اعضای آن شامل وزیر کشور یا معاون مربوطه (رئیس)، رئیس سازمان (دبیر)، معاون ذیربط وزیر راه و شهرسازی، معاون ذیربط وزارت صنعت، معدن و تجارت، معاون ذیربط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاون ذیربط وزارت آموزش و پرورش، معاون ذیربط سازمان برنامه و بودجه، معاون ذیربط سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (به عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی)، معاون ذیربط بنیاد شهید و امور ایثارگران، نماینده تشکل‌های غیردولتی جانبازان (به عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی)، نماینده شبکه‌های ملی تشکل‌های مردم نهاد معلولان (به عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی)، رئیس شورایعالی استان‌ها (به عنوان عضو ناظر و بدون حق رأی)، نماینده سایر دستگاه‌های دولتی حسب مورد بنا به دعوت رئیس ستاد است.
بر اساس تبصره ۱ و ۲ همین ماده، این ستاد مکلف است بر امر مناسب‌سازی ساختمان‌ها و اماکن دولتی و عمومی دستگاه‌های مذکور در ماده (۲) این قانون نظارت و گزارش‌های اقدامات آن‌ها را درخواست نماید و آیین‌نامه اجرایی این ماده ظرف مدت شش ماه از ابلاغ این قانون توسط سازمان و با مشارکت وزراتخانه‌های کشور، راه و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه می‌شود و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
مدیر کمپین حمایت از افراد دارای معلولیت تصریح کرد: ستاد مناسب‌سازی کشور را داریم اما این ستاد نسبت به مسائل کارگاه‌های خصوصی بی‌تفاوت است. اگر معلول_کارگران درباره شرایط محیطی کارگاه‌های خود به ستاد گزارشی ارائه دهند، این جمله را در پاسخ خواهند شنید: ستاد مناسب‌سازی مسئولیتی درقبال کارگاه‌های بخش خصوصی ندارد.
الزامی قانونی درباره مناسب‌سازی کارگاه‌ها وجود ندارد
او توضیح داد: متاسفانه الزامی قانونی درباره مناسب‌سازی کارگاه‌های وجود ندارد. دولت شهرداری‌ها موظف به اجرای مناسب‌سازی کرده اما توجهی به واحدها و کارگاه‌های خصوصی نمی‌کند. در واقع باید اینطور عنوان کرد، مناسب‌سازی در بخش خصوصی به فراموشی سپرده شده است. دولت به کارفرما توجه می‌کند، اگر کارفرمایی یک کارگر دارای معلولیت را استخدام کند، دولت دو بسته تشویقی برای او درنظر می‌گیرد. دولت بسته تشویقی برای کارفرما درنظر می‌گیرد اما شرایط کار معلولان و الزامی شدن را نادیده می‌گیرد.
وی افزود: دستگاه‌های دولتی مکلف به اجرای مناسب‌سازی هستند ولی اقدامی در ارتباط با این موضوع نمی‌کنند. من در مشاهدات میدانی خود دیده‌ام، وزارتخانه‌های کشور، صنعت، معدن و تجارت، فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان برنامه و بودجه کشور، شورای فرهنگ عمومی مناسب افراد معلول نیست و حتی دبیرخانه این ارگان‌ها مناسب‌سازی نشده است. بر اساس قانون، ستاد مناسب‌سازی مسئول رسیدگی به این دست از مسائل است. وقتی که این ستاد به وظایف قانونی خود عمل نمی‌کند چه انتظاری از این ستاد در قبال کارگاه‌های خصوصی می‌توان داشت.
مروتی در ارتباط با این موضوع ادامه داد: ابزارآلات مثل میز، صندلی و ابزار نیز مناسب این افراد نیست. وضعیت سرویس‌های بهداشتی کارگاه‌ها نیز مناسب شرایط جسمانی این گروه نیست. سازمان بهزیستی نسبت به وضعیت جسمانی و شرایط شغلی این گروه از کارگران آگاه است اما از کارگاه‌ها بازرسی دوره‌ای نمی‌کند. من تاکید می‌کنم، شرایط کاری این افراد به معنای سخت و طاقت‌فرساست اما سازمان بهزیستی به این موضوع ورود نمی‌کند.
سازمان بهزیستی نسبت به وضعیت کارگران معلول بی‌توجه است
مدیر کمپین حمایت از افراد دارای معلولیت تشریح کرد: کارگران معلول توانای استفاده از سرویس‌های بهداشتی رایج را ندارند، مناسب‌سازی سرویس بهداشتی نیز بسیار مهم است. گزارش‌های از شاغلان دارای معلولیت به دست ما رسیده که به دلیل نامناسب بودن سرویس بهداشتی، بیکار شده‌اند. بیکاری تنها مشکل ناشی از نامناسب بودن سرویس بهداشتی نیست، برخی از معلول_کارگران به دلیل اینکه توانایی استفاده از سرویس بهداشتی را ندارند، از خوردن و آشامیدن در محل کار امتناع می‌کنند. نخوردن و نیاشامیدن در کارگاه‌ها نیز سبب بروز مشکلاتی دیگر برای معلول_کارگران می‌شود.
او گفت: وضعیت شغلی کارگران دارای معلولیت به هیچ ووجه مناسب نیست و کرونا نیز مزید بر علت شده است. متاسفانه معلول_کارگرانی در روزهای کرونایی بیکار شده و مشکلات معیشتی گریبانگیر آن‌ها را گرفته است. این گروه کارگری تحت پوشش چتر حمایتی هیچ سازمانی نیستند. متاسفانه سازمان بهزیستی آمار و ارقامی از تعداد کارگران بیکار شده و گرفتار مشکلات معیشتی ندارد. ما در کمپین نیز اطلاعاتی درباره آن‌ها نداریم. اگر کارگر شرایط وزارت کار را داشته باشد از مقرری بیمه بیکاری برخوردار خواهند شد اما این افراد از عادی‌ترین حقوق کار محروم هستند. متاسفانه کارفرما با افراد دارای معلولیت قرارداد نمی‌بندند و قرارداد آن‌ها به صورت شفاهی است. اگر آن‌ها از کارفرمای خود شکایت کنند، به راحتی دستمزد ناچیز خود را از دست می‌دهند.
اشتغال برای امرار معاش بدیهی‌ترین حق هر انسانی است اما معلول-کارگران مشکلات دیگر کارگران را به صورت مضاعف تجربه می‌کنند. مناسب‌سازی یکی از مطالبات حیاتی افراد دارای معلولیت برای حضور در جامعه، اشتغال و ارتزاق است اما واضح و روشن است که از این مولفه‌ها محروم هستند. با این‌حال جریان مطالبه‌گری در بین معلولان به راه افتاده و روزنه امید گشوده شده است اما به نظر می‌رسد سازمان بهزیستی به عنوان یکی از حامیان اصلی این گروه از کارگران، توجهی به آن‌ها نمی‌کند.