سالک؛ زخمی به عمق یک عمر

در گوشه ای از مطب اما دختر جوانی نشسته که می گوید اگرچه ماسک باعث پوشیده شدن بخشی از صورتش می شود، اما نمی خواهد جای زخم عمیقی که بر چهره دارد برای باقی عمرش هم اولین چیزی باشد که در آینه می بیند.
مریم می گوید در کودکی و زمانی که در یکی از مناطق اطراف اصفهان زندگی می کرده به سالک مبتلا و این زخم روی صورتش ایجاد شده، زخمی که تا مدت ها سایه دارو و درمان و درد و زخم و عفونت را بر سر کودکی او انداخته بوده و حالا هم گودی عمیق جای زخم باقی مانده تا یادآور خاطرات تلخ آن روزها باشد.
در آن منطقه فقط مریم نبوده که چنین تجربه ای داشته و به گفته خودش هرکسی که در اطرافش می شناسد از خواهر و برادر بزرگتر و کوچکتر تا دوست و همسایه از این بیماری در امان نبوده اند و حالا هرکدام حداقل جای یک زخم عمیق روی بدنشان دارند، اما برخی خوش شانس تر بوده و این زخم روی صورتشان جا خوش نکرده، اگرچه که همان درد و رنج را در کودکی تجربه کرده اند.
به گزارش ایسنا، در مناطقی که خاک نرمی دارند و موش می تواند در آن لانه بسازد، گونه هایی از پشه خاکی آلوده که عامل انتقال انگل سالک هستند، این انگل را از موش به انسان منتقل می کند و عمدتا افراد را در سنین کودکی و نوجوانی دچار زخم پوستی عفونی و عمیقی می کند که درمان آن حتی تا یک سال هم طول می کشد، اما آنچه این بیماری را دردناک تر می کند جای زخم عمیقی است که در صورت درمان نشدن به موقع تا پایان عمر باقی می ماند.
از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۹۰۰ مورد ابتلا به سالک در استان اصفهان ثبت شده که اگرچه نشان می دهد طی دو سه سال اخیر بیماری در سیر کاهشی قرار گرفته، اما همچنان نمی توان به آن خوش بین بود، چون این طبیعت بیماری است که چند سال سیر نزولی پیدا کرده و بعد از حدود چهار تا پنج سال دوباره اوج می گیرد.
در این شرایط پیشگیری، اصل مهمی است که همچون همه بیماری ها بر درمان اولویت دارد، درحالی که بی توجهی به عوامل شیوع سالک می تواند همه برنامه های پیشگیری و کنترل سالک را بی اثر کرده و باعث شود هر سال، سر جای اول برگردیم.
رضا فدایی، مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: امسال سیزدهمین سال متوالی است که برنامه کنترل سالک را در شهرستان های سالک خیز استان اصفهان شامل شرق اصفهان، اردستان، برخوار، شاهین شهر و نطنز اجرا می کنیم.
وی برنامه های کنترل سالک را شامل کنترل مخزن، یعنی نابود کردن مخازن انگلی که موش های صحرایی در آن زندگی می کنند در شعاع یک کیلومتری منازل مسکونی و به ویژه تاغزارها، مبارزه با پشه ناقل سالک از طریق اقداماتی مثل سم پاشی، توزیع داروی رایگان، آماده کردن مراکز درمانی برای درمان مبتلایان و اطلاع رسانی به مردم برای مراجعه به موقع به مراکز درمانی در صورت مشاهده زخم برشمرد.
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با بیان اینکه امسال نیز همه برنامه های کنترل سالک مشابه سال های قبل در استان انجام شد، گفت: با وجود اینکه سیستم بهداشتی استان تا حدود زیادی درگیر همه گیری کرونا بود، ولی لطمه ای به برنامه های کنترل سالک وارد نشد.
وی با اشاره به اینکه تعداد مبتلایان به سالک طی ماه های مهر و آبان به اوج می رسد، تصریح کرد: درحال حاضر از پیک ابتلا به سالک عبور کرده ایم و تا آخر سال موارد انگشت شماری خواهیم داشت.
سیر نزولی سالک در چند سال اخیر
فدایی در خصوص شیوع سالک در استان اصفهان در مقایسه با سال های قبل، اعلام کرد: در سال ۹۷، حدود ۲ هزار و ۸۰۰ مورد و در سال ۹۸ حدود ۲ هزار و ۴۰۰ مورد داشتیم، درحالی که از ابتدای سال جاری تاکنون حدود ۱۹۰۰ مورد داشته ایم که نشان می دهد طی دو سه سال اخیر بیماری در سیر کاهشی قرار گرفته است.
وی کاهش سیر بیماری را روند طبیعی آن دانست و گفت: این طبیعت بیماری است که چند سال سیر نزولی پیدا می کند و بعد از حدود چهار تا پنج سال دوباره اوج می گیرد.
کودکان و نوجوانان، قربانیان اصلی سالک
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان بیشترین مبتلایان به سالک را در گروه سنی کودکان و نوجوانان برشمرد و خاطرنشان کرد: در مناطق سالک خیز با شیوع بالا معمولا افراد وقتی به سنین میانسالی می رسند دچار گزیدگی شده اند.
وی در خصوص درمان سالک نیز توضیح داد: درمان سالک به شکل تزریق دارو، استفاده از پماد و انجماد زخم توسط دستگاه مخصوص است، اما موضوع مهم این است که اگر بیمار دیر مراجعه کند و زخم بزرگ و گودی ایجاد شده باشد با وجود درمان، گودی محل گزیدگی تا آخر عمر باقی می ماند، به همین خاطر تمرکز آموزش ها به مردم برای مراجعه به هنگام به مراکز درمانی است.
مراجعه دیرهنگام به مراکز درمان و زخمی که ماندگار می شود
فدایی با بیان اینکه در مناطق سالک خیز مردم با گزیدگی و زخم سالک آشنا هستند، افزود: مردم باید به محض اینکه جوش یا زخم در مراحل اولیه می بیننند سریع به مراکز درمانی مراجعه کنند تا همکاران ما آزمایش کنند و اگر زخم سالک بود زودتر درمان را شروع کنند، بنابراین به هیچ وجه نباید صبر کنند تا تبدیل به چند زخم بزرگ و وسیع شود که باوجود درمان، جای ناخوشایند آن باقی بماند.
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان در ادامه با بیان اینکه شیوع سالک به اقلیم هر منطقه بستگی دارد، توضیح داد: نه تنها در استان اصفهان و ایران، بلکه در کل جهان نقاطی هست که خاک نرمی دارند و موش می تواند در آن لانه بسازد، پشه مخصوص انتقال انگل نیز این انگل را از موش به انسان منتقل می کند و این چرخه ابتلا به سالک ادامه پیدا می کند.
مشکلی به نام تجمع زباله و نخاله در مجاورت مناطق مسکونی
وی با اشاره به اینکه در مناطقی که زباله و نخاله به درستی مدیریت نمی شود، تجمع زباله و نخاله های ساختمانی در مجاورت مناطق مسکونی باعث زیاد شدن موش و پشه شده و به تبع افراد زیادی گزیده می شوند، گفت: متاسفانه در این شرایط مداخلات دانشگاه علوم پزشکی نیز بی اثر می شود و حتما تصدیق می کنید که ما قادر به جمع آوری زباله و نخاله نیستیم، بلکه بخشداری ها، دهیاری ها و شهرداری ها باید به طور مستمر وضعیت مراکز تجمع زباله و نخاله را زیر نظر داشته باشند و آنها را به درستی مدیریت کنند تا در مجاورت زندگی مردم رها نباشد.
اسکان افراد در مناطق پرخطر نزدیک تاغزار
فدایی ادامه داد: موضوع مهم دیگر برای پیشگیری از شیوع سالک این است که تاغزار باید یک کیلومتر با مناطق مسکونی فاصله داشته باشد، چراکه تاغزار برای جلوگیری از پیش روی کویر ایجاد شده و از این نظر ضروری است، منتها ساخت و سازها در مناطق سالک خیز متاسفانه طوری پیش می رود که نزدیک تاغزار قرار می گیرد، یعنی خودمان داریم افراد را در مناطق پرخطر نزدیک تاغزار اسکان می دهیم.
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان خاطرنشان کرد: اداره کل منابع طبیعی استان که متولی کشت و نگهداری از تاغزارها است می گوید تاغزارهای را در نقاطی که از قبل معیین شده بود کاشته است، ولی ساخت و سازها نزدیک به تاغزار شده و حریم یک کیلومتری را نقض کرده است. اگر بازدید از این مناطق داشته باشید هم به وضوح این موضوع را خواهید دید.
وی با بیان اینکه ما خواستار حذف تاغزار نیستیم، ولی منازل مسکونی باید فاصله یک کیلومتری از تاغزارها را رعایت کنند، تصریح کرد: مجوز ساخت و ساز در این مناطق باید با حفظ فاصله یک کیلومتری باشد، درحالی که متاسفانه هم اکنون این حریم نقض می شود.
به گفته فدایی، نقض حریم یک کیلومتری مناطق مسکونی از تاغزار، هزینه ها و زحمات برای مهار سالک را خنثی می کند و باعث می شود هر سال، سر جای اول برگردیم.
زندگی ۴۰۰ هزار نفر در مناطق سالک خیز استان
وی به سکونت حدود ۴۰۰ هزار نفر در مناطق سالک خیز استان اشاره و تاکید کرد: هر سال آموزش هایی به مردم این مناطق درجهت ضرورت مراجعه به موقع به مراکز درمانی، نریختن زباله و نخاله در اطراف محل زندگی، خوابیدن در پشه بند، توری زدن به پنجره ها و تدابیر بهداشتی ارائه می شود و امیدواریم مردم هم نسبت به پیشگیری حساس شوند.
مسئول بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان در خاتمه با تاکید براینکه منکر وظایف دولتی نیستیم، اما خواستار مشارکت مردم در مسائل بهداشتی هستیم، گفت: در هر موضوع بهداشتی، مشارکت مردم بخش مهم و اثرگذاری است، مثل همه گیری کرونا که بر آموزش مردم تاکید داشتیم، چراکه تنها با مداخلات دولتی نمی توان از بروز بیماری ها پیشگیری کرد و مردم نیز باید در این زمینه مشارکت کنند.