توضیحات بهزیستی درباره نحوه نظارت بر کمپ‌های ترک اعتیاد/ نحوه اعلام شکایات توسط شهروندان
صدای دست و پا زدن چند معتاد در حوضچه‌ای از آب از یک‌سو و ناله و ضجه‌های معتادی دیگر زیر ضربات کتک از سوی دیگر، گوشه‌ای از فیلمی از کمپ ترک اعتیاد در قلات شیراز است که دو روز گذشته در شبکه‌های مجازی دست به دست شد؛ هرچند مدیر روابط عمومی اداره‌کل بهزیستی استان فارس اعلام کرد که این مرکز بلافاصله بعد از انتشار فیلم، شناسایی و با همراهی دستگاه قضایی، پلمب شد، اما سئوالی که مطرح می‌شود این است که نحوه نظارت و بازرسی سازمان بهزیستی بر این‌گونه مراکز چگونه صورت می‌گیرد و شهروندان شکایات خود را چطور اعلام کنند؟
براساس اعلام سازمان بهزیستی کشور در حال حاضر ۱۰۸۲ مرکز اقامتی و کمپ ترک اعتیاد فعال در سطح کشور دارای مجوز از سازمان بهزیستی هستند، اما با این وجود مراکزی هم هستند که به صورت غیر مجاز در این زمینه فعالیت می‌کنند ولی آمار دقیقی از تعداد آنها در دست نیست.
تذکر بهزیستی به مرکز ترک اعتیاد قلات شیراز قبل از انتشار فیلم ضرب و شتم معتادان
در همین راستا فرید براتی سده، مدیرکل توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درباره انتشار فیلم ضرب و شتم معتادان در یکی از کمپ‌های ترک اعتیاد استان فارس، توضیحات کوتاهی ارائه می‌کند و می‌گوید: این فیلم برای ۲۴ دی ماه است. حدود ۹ روز پیش از این اتفاق همکاران ما از این مرکز بازدید داشته‌اند و گزارش آن موجود است که مواردی بوده که به آنها تذکر داده‌اند، اما موردی که اتفاق افتاده، جزو تخلفات تکراری نبوده و موضوعی نبوده که بگوییم همیشه در مرکز اتفاق می‌افتد.
وجود استخر در مراکز ترک اعتیاد صرفا برای تفریح و ورزش است و کاربرد دیگری ندارد
براتی سده با بیان اینکه دستورالعمل بهزیستی برای کمپ‌ها، هیچ کدام از این رفتارها را تایید نمی‌کند و انداختن افراد در استخر در فصل سرد ممنوع است، ادامه می‌دهد: ممکن است مرکزی دارای استخر باشد و افراد بخواهند در فصل تابستان آب تنی کنند، اما اینکه مددجویان را در آب سرد بیاندازند و سپس آنها را کتک بزنند رفتارهای خلاف است و با آن برخورد می‌شود. استخر به عنوان یکی از امکانات ورزشی در مراکز اقامتی تدارک دیده شده و در تابستان ها با هدف تفریح و ورزش مورد استفاده قرار می گیرد و هیچ کاربرد دیگری برای آن در دستورالعمل منظور نشده است.
وی تاکید می‌کند: مراکز باید دستورالعمل سازمان بهزیستی را به طور کامل رعایت کنند و تخطی از آن از هر نظر تخلف است و با آن برخورد خواهد شد.
مدیرکل توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه درباره ویژگی‌های کارکنان کمپ‌های ترک اعتیاد نیز اظهار می‌کند: مراکز اقامتی و کمپ‌ها باید پزشک مسئول فنی داشته باشند که حضور آنها برای همه روزها الزامی نیست، اما باید سه روز در هفته در مرکز حضور داشته باشند. همچنین روانشناس، مددیار، مسئول فنی، آشپز و پرسنل نگهبانی از نیروهای مراکز هستند. تاکید سازمان بهزیستی بر این است که مددیار در مراکز باید آموزش دیده و دارای گواهی صلاحیت باشند.
وی می‌افزاید: از دو سال گذشته سازمان بهزیستی برای مسئولین فنی، صاحبان مجوز، روانشناس، مددکار و مددیار مراکز دوره‌های آموزشی برگزار کرد و این دوره‌ها ادامه یافت، اما بعد از آن با ویروس کرونا مواجه شدیم، اما این دوره‌ها ادامه خواهد یافت.
براتی سده در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است در کمپ‌های ترک اعتیاد سازمان بهزیستی برخی از پرسنل، افرادی باشند که خود در گذشته دچار اعتیاد بوده‌اند و اکنون بهبود یافته‌اند؟ می‌گوید: ممکن است اینطور باشد.
نحوه نظارت و بازرسی از کمپ های ترک اعتیاد چگونه است؟
مدیرکل توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه در پاسخ به سوال دیگری درخصوص نحوه نظارت و بازرسی از کمپ‌های ترک اعتیاد به ارائه توضیحاتی می‌پردازد و می‌گوید: نظارت سازمان بهزیستی بر روی مراکز ترک اعتیاد به صورت دوره‌ای صورت می‌گیرد. براساس شاخص‌ها، چک لیست‌ها و بر مبنای دستورالعمل‌های موجود این نظارت صورت می‌گیرد. همکاران ما از مراکز بازدید و براساس آن چک لیست وضعیت مراکز را بررسی می‌کنند، با مددجویان صحبت و پرونده آنها، تعداد برنامه‌ها و ویزیت‌ها را نیز به طور رندم بررسی می‌کنند. همچنین شرایط تغذیه، کیفیت و نوع خدمات مددجویان مورد بررسی قرار می‌گیرد و در این زمینه نیز با مددجویان صحبت می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در هر مرکزی نیز دفتری تحت عنوان دفتر بازرسی وجود دارد و پس از بازرسی نقاط قوت و ضعف در آن درج می‌شود، سپس کلیه افرادی که برای نظارت و بازرسی به کمپ مراجعه کرده‌اند و همچنین مسئول مرکز باید آن دفتر را امضا کنند. در صورتی که طی بازدید و بررسی، همکاران ما با مشکل و ایرادی مواجه شوند، مهلتی برای رفع آن ایراد برای مرکز در نظر گرفته می‌شود و پس از پایان مهلت مجددا همکاران ما از مرکز بازدید خواهند داشت؛ در صورت بر طرف نشدن ایراد، به مرکز اخطار کتبی داده می‌شود و در صورتی که مرکز بیش از دوبار اخطار دریافت کند، در اخطار سوم پرونده به کمیسیون ماده ۲۶ استان ارجاع می‌شود.
براتی سده یادآور می‌شود: کمیسیون مذکور می‌تواند تا سه ماه موضوع تعطیل شدن مرکز را صادر کند. در صورتی که بعد از سه ماه مرکز برای رفع مشکل اقدام نکند پرونده مرکز به کمیسیون عالی صدور پروانه‌ها ارسال و طی بررسی، درصورتی که کمیسیون اینطور نتیجه گیری کند که مرکز باید تعطیل شود، مرکز تعطیل خواهد شد.
البته به گفته مدیرکل توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، استثنائاتی وجود دارد که در صورت بروز این موارد مرکز متخلف به صورت مستقیم تعطیل می‌شود و این استثنائات شامل فوت یکی از مددجویان (فوتی که نشان از کم‌کاری یا اهمال مرکز صورت گرفته) و بدرفتاری با مددجویان است.
مراکز ترک اعتیاد و کمپ ها مجهز به دوربین مدار بسته اند
وی در ادامه با بیان اینکه همه مراکز سازمان بهزیستی از جمله مراکز ترک اعتیاد و کمپ‌ها مجهز به دوربین مدار بسته هستند، در پاسخ به سوالی درخصوص راستی آزمایی ادعاهای مددجویان از برخورد کارکنان کمپ‌ها تصریح می‌کند: درصورت دریافت گزارشاتی، گزارش به استان ارسال و درخواست می شود تا استان نیز اطلاعاتی را به ما ارائه کند، در صورت صحت موضوع، دستور برخورد صادر می‌شود.
البته براتی سده این را هم می‌گوید که بارها شده که شخصا با ادعاهای عجیب و غریبی مواجه شده‌ام و شخصا از مرکز بازدید کرده‌ام.
شکایات خود از مراکز بهزیستی را با ۱۴۸۲ در میان بگذارید
مدیرکل توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین اعلام می‌کند که هر فردی که شکایتی از مراکز سازمان بهزیستی داشته باشد می‌تواند با شماره ۱۴۸۲ تماس گیرد و شکایت او بررسی خواهد شد.
ناظران مراکز ترک اعتیاد چه کسانی هستند؟
براتی سده در ادامه در پاسخ به این سوال که به طور کلی چه کسانی از مراکز ترک اعتیاد بازدید و نظارت دارند؟ بیان می‌کند: نظارت توسط سازمان بهزیستی و یا کمیته نظارت استانی (متشکل از سازمان بهزیستی، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان، وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی استان و مسئولین قضایی استان و شهرستان) است.
وی درباره زمان و نحوه بازدید از مراکز نیز تصریح می‌کند: نظارت‌ها در برخی موارد به صورت رندم و سرزده صورت می‌گیرد. البته اگر بازدید با اعلام قبلی نیز صورت گیرد باز هم به نکاتی مانند نظر بیماران و بررسی پرونده توجه می‌کنیم. بازدیدها به صورت دوره‌ای صورت می‌گیرد؛ چه بسا از یک مرکز ۵ الی ۶ بار بازدید شود و چه بسا از مرکز دیگری ۲ بار در سال بازدید شود. مراکز در اکثر مواقع رتبه‌بندی شده اند و اغلب مراکز رتبه یک دارای مشکلات کمتری هستند.
تعطیلی ۱۵۶ مرکز ترک اعتیاد در دوره کرونا
بنابر اعلام براتی سده در سال ۱۳۹۸، ۷۰۰۰ مورد بازدید و نظارت از مراکز صورت گرفته است. همچنین حدود ۱۵۶ مرکز ترک اعتیاد سازمان بهزیستی نیز در دوره کرونا تعطیلی شده اند که بخشی از این تعطیلی به دلیل تخلفات کرونایی و بخشی به دلیل شرایط اقتصادی بود.
براتی سده در ادامه درباره نظارت‌های سال جاری هم می‌گوید: بخش اکثر مراکز تا مرداد ماه به علت شرایط کرونا تعطیل بودند ولی از مرداد تا دی ماه امسال ۳۰۰۰ بازدید نظارتی در شهرستان‌های مختلف در ۲۰ استان کشور انجام شده و با توجه به اینکه در حال دریافت گزارش‌های ۱۱ استان باقیمانده هستیم برآورد می‌شود بیش از ۴۲۰۰ نظارت بر مراکز در همین مدت داشته‌ایم.
بهزیستی مسئولیتی در قبال مراکز غیرمجاز ترک اعتیاد ندارد
وی می‌افزاید: در حال حاضر ۱۰۸۲ مرکز دارای مجوز داریم و تعدادی از مراکز هستند که به صورت غیر مجاز فعالیت می‌کنند که آماری از تعداد آنها موجود نیست و بهزیستی هم در قبال این مراکز غیر مجاز مسئولیتی ندارد.