مافیای انسولین در شاهین شهر
سَویا رضایی/ طی ماه‌های گذشته با موضوع کمبود انسولین قلمی در کشور روبرو شدیم، داروی مختص بیماران دیابتی، دارویی که بدن افراد دیابتی بدون آن دچار عارضه‌های شدیدی می شود اگر فرد دیابتی در زمان مشخص مقدار انسولین و معین شده را تزریق نکند بعد از چند ساعت با بالا رفتن قند خون دچار عوارض حالت تهوع و در نهایت با طولانی شدن عدم انسولین در بدن به کما می رود و همچنین اگر مقدار مناسب انسولین به بدن تزریق نشود و یا کنترل قند خون از دست خارج شود، بدن به بیماری‌های جدی قلبی و عروقی یا بیماری های مربوط به چشم ها، کلیه‌ها و سایر اعضای بدن مبتلا خواهد شد.
افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر عفونت قرار دارند که در موارد حاد نارسایی کلیه، قطع پا و اندام های تحتانی را در پی دارد. اینها تنها بخش کوچکی از عواقب عدم تزریق انسولین و در ادامه آن عدم کنترل قند خون است و تنها یک فرد دیابتی تک‌تک کلمات این مطلب را درک می‌کند، همچنین همیشه مطرح است که «اگر خودت مشکل را لمس نکرده باشی، درد دیگران را متوجه نمی شوی .»
سال های دور فقط بیماران دیابتی نوع یک از انسولین استفاده می کردند، اما طی چند سال اخیر دیابتی های نوع دوم نیز به گروه استفاده کنندگان تزریق انسولین اضافه شده‌اند. تخصیص ارز و قاچاق انسولین دو موضوع بسیار مهمی است که هر از چندگاهی مسئولین مربوطه در این خصوص مصاحبه‌ای انجام می‌دهند که اختصاص ارز ۴۲۰۰ به انسولین کار اشتباهی است و یا توانسته‌ایم جلوی قاچاق دارو را بگیریم و یا در آینده نزدیک شرکت‌های داخلی تولید انسولین های قلمی را آغاز می‌کنند، اما اگر در میان مردم برویم و از نزدیک پای صحبت افراد دیابتی بنشینیم دغدغه کمبود انسولین پررنگ‌تر است و چیزی جوابگوی این دغدغه آنها نیست، برای آنها مهم نیست که در «آینده» چه می‌شود، آنها نیازمند انسولین روزانه خود هستند آنها در ساعت زندگی می‌کنند و روزها و لحظه ها برایشان مهم است، نه ارز، نه تولید داخل، نه پیش‌بینی‌های مسئولین و نه نویدهای ماه‌های آتی، هیچکدام برای یک فرد دیابتی جای انسولین روزانه را نمی‌گیرد .
پیش از کمبود این دارو در کشور ماهانه طبق میزان مصرفی هر فرد تعداد قلم های انسولین از طریق بیمه های مختلف پایه تایید و بعد مجوز دریافت به داروخانه‌ها ارسال و توسط مشتری دریافت می‌شد .
پس از مدتی و با توجه به وجود تحریم‌ها و سایر عوامل، دریافتی انسولین ها به صورت سهمیه بندی اعلام شد که بیماران می‌توانند هر ۱۵ روز یک بار نصف سهمیه تایید شده خود را از داروخانه‌ها دریافت کنند و این روند ادامه داشت تا جایی که الان هر ۱۰ یا 12 روز باید این سهمیه را دریافت کرد. حال برمی‌گردیم سر پله اول، کمبود انسولین جزء مسائلی ست که در سطح کلان کشور مطرح است و ما در این استان و شهرستان کوچک تنها داروخانه های شهر خودمان را می‌شناسیم و البته کرونا، فاصله اجتماعی، دغدغه خارج شدن از منزل، دغدغه رفتن به داروخانه های مختلف و نهایتاً چه کنم؟ چه کنم؟ آخر .
• کمبود انسولین و دغدغه پیدا کردن سهم بیمار
در ادامه به سراغ بانوی می‌رویم که با مشکل کمبود انسولین دچار استرس های فراوانی شده است، خانم قیاسی ۳۷ ساله که ۲۸ سال است به دیابت نوع یک مبتلا شده و از دوران کودکی با این بیماری بزرگ شده است، به گفته او زمانی که دچار دیابت شده بود علم آنقدر برای این بیماری پیشرفت نکرده بود و همچنین جامعه دید مناسبی برای پذیرش این بیماری مخصوصا افرد کم سن و سال و کودک را نداشته، در حال حاضر او با سهمیه بندی انسولین قلمی، هر هفته برای پیدا کردن آن دچار استرس می شود و در بعضی مواقع با طولانی شدن مراجعاتش و وارد شدن فشار عصبی، تنظیم قند خونش هم به هم می‌ریزد، او در ماه برای تهیه ۶ عدد انسولین لانتوس باید سه بار به داروخانه مراجعه کند، در این حالت پیش آمده چند نکته وجود دارد به عبارتی این خانم باید سه بار به پزشک مراجعه کند که اگر خوشبینانه نگاه کنیم و به درمانگاه‌های سطح شهر برود سه بار هزینه ۴۵ هزار تومانی را باید پرداخت کند، به ندرت پیش می‌آید دکتری نسخه بدون تاریخ برای بیمار بنویسد که هفته های بعدی نیازی به مراجعه نداشته باشد. اول ماه با توجه به تاریخ ماه گذشته مراجعه و ۹۰ درصد داروخانه های شهر را برای پیدا کردن انسولین رصد می‌کند که با جواب «نه نداریم» روبرو می شود. تحلیل این جمله را به بعد موکول می‌کنم، به تعداد روزهای که این خانم برای پیدا کردن انسولین در خیابان ها تردد می‌کند دقت کنید، به عنوان مثال بعد از چهار روز توانست دو عدد انسولین سهمیه اول را بگیرد اگر مسیر عادی را پیش رویم، شش روز دیگر باید سهمیه هفته دوم را دریافت کند اما با عدم تایید بیمه روبه‌رو می‌شود و طبق مصوبات و دستورالعمل‌های تاریخی بیمه باید ۱۰ روز دیگر برای دریافت سهمیه هفته دوم مراجعه کند و باز همان دردسر و استرس‌های داشتن انسولین تکرار و عقب افتادن روز تحویل تکرار... این خلاءهای جا افتاده را چه کسی پاسخگو است؟
• بدنبال انسولین با وجود شرایط کرونا
حال برگردیم به نکته اصلی که همان «کمبود انسولین و سهمیه‌بندی» است. خیلی از افراد دیابتی معتقدند اگر آشنا در داروخانه داشته باشید به انسولین می‌رسید. طی چند ماه اخیر سامانه ردیابی رهگیری و کنترل اصالت دارو (TTAC) برای یافتن داروهای کمیاب معرفی شد که علاوه بر معرفی داروخانه های نزدیک محل استقرار شما، مشخص می کند داروخانه چند دقیقه یا ساعت پیش این دارو را فروخته است، همچنین داروخانه‌هایی که داروی مشابه را نیز دارند معرفی می‌کند. این سامانه سنگ بزرگی که در دوران ویروس کرونا باید هر روز داروخانه به داروخانه مراجعه کرد را از جلوی پای افراد دیابتی برداشته است و در اینجا جای تشکر از مسئولین مربوطه راه اندازی این سامانه را می‌طلبد. در ادامه با خانم و آقای خسروی روبرو می‌شوم آنها هم جز افرادی بودند که با جمله معروف «نه نداریم» روبرو شدند. آنها بیمه شرکت نفت هستند (بازنشسته و سن شان در حدود ۶۵ سال است)، به خاطر عدم تخصیص دارو به داروخانه پلی کلینیک شرکت نفت شاهین شهر باید انسولین های خود را از داروخانه ها به صورت آزاد و یا بصورت نامه‌ای تایید شده از پلی کلینیک اصفهان و داروخانه های دولتی اصفهان دریافت کنند و در صورت آزاد خریدن از شبکه بهداشت شاهین شهر حواله ای برای دریافت انسولین به داروخانه نشان می دهند .
اینجا یک نکته پنهان شده این افراد با بیمه شرکت نفت مطمئناً تاکنون در لیست افرادی که از داروخانه های سطح شهر انسولین دریافت می‌کردند نبودند و به عبارتی درصد استفاده از انسولین در سطح شهر بالا رفته است، به گفته خودشان الان هر ماه ۴ انسولین نوورپید و ۴ لانتوس را در سهمیه دارند که به صورت دو تا دو تا دریافت می‌کنند .
به گفته مسئول داروخانه پلی کلینیک شاهین شهر در حال حاضر با توجه به انسولینی که برای این مجموعه در نظر گرفته شده است ما به بیماران دیابتی 3 قلم را تحویل می دهیم و بقیه سهمیه خود را یا باید به صورت آزاد از داروخانه های شاهین شهر تهیه کنند و یا با تایید پلی کلینیک اصفهان از داروخانه های دولتی اصفهان دریافت کنند .
هفته پیش خانم و آقای خسروی به علت عدم موجودی داروخانه های شاهین شهر به اصفهان و از داروخانه سجاد تهیه کردند که متاسفانه در این سفر اجباری تصادف کوچکی را نیز متحمل شدند به گفته خانم، همسرش از ترافیک متنفر است و تنها به خاطر تهیه انسولین به اصفهان رفتند، او می‌گوید در این شرایط کرونا سعی می‌کنیم به خاطر بالا بودن سنمان از خانه خارج نشویم اما پیدا کردن انسولین راهی برای ما نگذاشته است. آقای خسروی می‌گوید من هر کسی که از دوستان و آشنایان که انسولین تزریق می‌کند را می‌شناسم با این مشکل مواجه است پس انسولین های داروخانه‌ها به چه کسی فروخته می‌شود؟ شهر کوچکی است مگر ما چقدر دیابتی در این شهر داریم؟
• جمله معروف «نه نداریم» داروخانه ها و اعمال سلیقه در ارائه انسولین به بیماران
روز گذشته همراه با یک فرد دیابتی که به دنبال انسولین سهمیه‌بندی خود بود به داروخانه ها مراجعه کردم. دو داروخانه‌ای که برای داروهای خاص در سطح شهر معرفی شده بودند رفتیم که به گفته خودشان موجود نبود. از اپلیکیشن تیتک جویای انسولین شدیم و دو داروخانه که کمتر از یک ساعت گذشته انسولین را فروخته بودند مشخص کرد. اولین داروخانه گفت نداریم،گفتم ما از سازمان غذا و دارو پرسیدیم و شما رو معرفی کردند، لحن متصدی عوض شد و گفت بله بله داریم اما برندش متفاوت است، انسولین را تحویل گرفتیم و به داروخانه بعدی برای اطلاعات بیشتر رفتیم، آنجا که همان جمله معروف «نه نداریم» را بر زبان آورده به طور اتفاقی چند ثانیه بیشتر ایستادیم، فردی وارد شد و به متصدی گفت: انسولین هایی که برایم کنار گذاشتید را می خواستم، در این حالت نگاه‌های من و متصدی داروخانه در یک خط شد، ناگهان گفت شما هم دفترچه تان را بدهید، شاید دو انسولین دیگر داشته باشیم. به راستی چرا داروخانه ها فقط به افراد خاص دارو می‌فروشند؟
• سامانه سیب و سهمیه انسولین شهرستان
در ادامه مصاحبه ای با دکتر علی پارسا مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان با حضور معاون غذا و دارو شهرستان، کارشناس بیماری‌های غیر واگیر و مسئول امور دارویی شبکه داشتم .
دکتر پارسا ضمن ابراز ناراحتی از مشکلات بیماران دیابتی به خاطر کمبود انسولین در کشور و با بیان اینکه تمام تلاش وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در توزیع عادلانه انسولین در سطح استان‌ها و شهرستان‌ها است، گفت: در شهرستان شاهین شهر و میمه تعداد 7 هزار و 432 بیمار دیابتی از طریق تشکیل پرونده در سامانه سیب شناسایی شده‌اند که از این تعداد 3 هزار و 650 نفر مصرف کننده انسولین هستند .
وی به طرح خطرسنجی سلامت در افراد بالای ۳۰ سال اشاره کرد و افزود: در حال حاضر بیماریابی موارد جدید دیابت از طریق خطرسنجی عوامل خطر بیماری های قلبی ـ عروقی در جمعیت بالای ۳۰ سال انجام می شود، جمعیت بالای ۳۰ سال شهرستان 137 هزار و 146 نفر می باشد. طبق آمار شیوع دیابت در جمعیت بالای ۳۰ سال در استان اصفهان ١١/۵درصد و در شهرستان شاهین شهر و میمه ١٢/۵ درصد می باشد که این رقم نسبت به میانگین استان یک درصد بالاتر است .
دکتر پارسا عنوان کرد: سهمیه داروخانه های شهرستان برای توزیع انسولین، توسط معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان با توجه به تعداد بیماران دیابتی شناسایی شده و دارای پرونده فعال است .
مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان بیان کرد: سهمیه انسولین شهرستان تقریبا هر دو هفته یکبار بین داروخانه های شهرستان طبق جدول سهمیه بندی شده توزیع می گردد. در واقع به طور میانگین ماهیانه حدود 5 هزار قلم از هر نوع انسولین در سطح شهرستان توزیع می شود .
دکتر پارسا گفت: افراد نیازمند به انسولین با توجه به سامانه تیتک (TTAC) می‌توانند داروخانه‌هایی که داروهای مورد نظرشان را موجود دارند و طی چند ساعت گذشته توزیع کرده اند را شناسایی و سپس مراجعه کنند و در صورت موارد شکایت در خصوص عدم توزیع دارو با شماره ۱۹۰ تماس بگیرند .
وی تأکید کرد: نحوه توزیع انسولین با توجه به ثبت بارکد آنها و نسخه بیماران رصد می‌شود و پس از تحویل، بارکد انسولین باطل می‌شود .
مدیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان در پایان با توجه به تحویل ٢ قلم انسولین در هر نوبت مراجعه به داروخانه و همچنین عدم نوشتن انسولین در دو یا سه نسخه توسط پزشکان، که موجب می شود برخی بیماران دیابتی با مصرف دوز بالای انسولین، مجبور هستند چند بار در ماه به پزشک مراجعه داشته باشند، به عنوان یک مشکل اشاره کرد و تاکید کرد که این موضوع را با معاونت درمان و غذا ودارو دانشگاه علوم پزشکی استان مطرح خواهد کرد .
دکتر پارسا مدیر شبکه بهداشت و درمان تأکید کرد: در حال حاضر میزان خطرسنجی عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی در شهرستان که راهکار اصلی شناسایی بیماران دیابتی و سایر بیماران پرخطر است حدود ۵۰ درصد می‌باشد. با توجه به اینکه بیش از ٩۵ درصد جمعیت شهرستان بر اساس آمارگیری سال ٩۵ در سامانه سیب ثبت نام شده اند، متاسفانه تنها حدود ۵۰ درصد جمعیت، پرونده کامل و فعال دارند و لذا با توجه به اینکه سهمیه‌های داروهای شهرستان بر اساس تعداد بیماران شناسایی شده و دارای پرونده، تعلق می‌گیرد، لذا از شهروندان برای تکمیل این اطلاعات درخواست همکاری داریم .
در ادامه محسن میرزاخانی مسئول بیماری های غیرواگیر شهرستان عنوان کرد: ما همانطور که سعی می‌کنیم توزیع عادلانه انسولین در سطح شهرستان را داشته باشیم باید سعی کنیم درصد بیمارانی که به درمان انسولین نیاز دارند را کمتر کنیم یا بهتر بگویم با کنترل دیابت نوع دو و رعایت رژیم غدایی و تغییر سبک زندگی از ورود آنها به گروه نیازمند انسولین جلوگیری کنیم .
وی اضافه کرد: طبق طرح غربالگری انجام شده و اطلاعات سامانه سیب، ۱۹ درصد جمعیت بالای ۳۰ سال شهرستان در محدوده پری دیابت هستند به عبارتی دارای قند ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر هستند که اگر مراقبت و تغییر شیوه زندگی را به خوبی انجام ندهیم این افراد به گروه دیابتی ها وارد می شوند. جهت مدیریت بیماری دیابت در دوران اپیدمی کووید۱۹ وزارت بهداشت اقدام به راه اندازی اپلیکیشن "ایدیا" برای توصیه های لازم در تغذیه و سبک زندگی نموده است .
در ادامه دکتر پارسا مدیر شبکه بهداشت اضافه کرد: مراقبت بیماران دیابتی بصورت ماهیانه توسط مراقبین سلامت و بصورت فصلی توسط پزشک در مراکز جامع سلامت انجام می شود. پایش، کنترل چربی و قند خون با دستگاه های لیپیدپرو و HBA 1 C و مشاوره توسط کارشناسان تغذیه بخشی از فعالیت همکاران ما در کلیه مراکز و پایگاه ها و خانه های بهداشت می باشد و از تمام شهروندان می خواهم جهت دریافت این خدمات به پایگاه های سلامت محله خود مراجعه و تشکیل پرونده دهند و یا پرونده پیشین خود را فعال کنند .
قابل ذکر است که در حال حاضر با توجه به شرایط سهمیه بندی، زمان توزیع انسولین به عنوان مثال لانتوس طی حدود 3 الی 4 ساعت به اتمام می رسد .
هفت داروخانه منتخب سهمیه اختصاصی ۲۷ جعبه انسولین هر دو هفته یکبار دارند و سایر داروخانه ها نیز سه جعبه از هر نوع انسولین تحویل داده می‌شود. داروخانه های غدیر(درمانگاه امام حسین(ع))، کیمیا، دکتر گل شیری، دکتر میرزاده، شهرآرا (دکترعبدلی)، دکتر گل رضایی و دکتر حسینی به عنوان داروخانه های منتخب برای داروهای سهمیه بندی شده معرفی شده اند .
در پایان باید از تمامی شهروندان خواست به خاطر سلامت یکدیگر و کم کردن دغدغه بیماران به پایگاه های سلامت محله خود برای تکیمل و یا تشکیل پرونده سلامت اقدام کنند .