نشانه‌های بیماری کلیوی در کودکان چیست؟
بیماری‌های کلیه در کودکان به راحتی قابل مشاهده نیست و ممکن است برخی والدین در زمان مناسب متوجه وجود مشکل در کلیه‌های کودک نشوند، در واقع تغییر سبک زندگی و بروز مسائل محیطی، ژنتیکی و مادرزادی شمار ابتلای کودکان به بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد.
سیستم تصفیه بدن انسان به تنظیم سطح آب و دفع مواد زائد از طریق ادرار کمک می‌کنند، کلیه‌ها فشار خون، میزان تولید سلول‌های قرمز خون و سطح کلسیم و مواد معدنی بدن را تنظیم می‌کنند، اما در برخی موارد کلیه‌ها به درستی شکل نگرفته و در نتیجه نمی‌توانند وظایف خود را به درستی انجام دهند. اگرچه نارسایی کلیه در کودکان مشکل شایعی نیست ولی به خاطر اهمیت بالای آن لازم است هرگونه تغییر غیرعادی در ادرار کردن کودکان را جدی گرفت، بیش از نیمی از بیماران وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند که دیگر وقت دیالیز آنها فرا رسیده است، در واقع غفلت والدین باعث باقی ماندن بیماری در کودک خواهد شد، در حالی که این مشکل در کودکان برخلاف بزرگسالان قابل پیشگیری است، با تشخیص و درمان به موقع نارسایی کلیه می‌توان از عوارض دیگر و در نهایت از دست دادن کلیه کودک جلوگیری کرد.
یکی از عفونت‌ها و بیماری‌های رایج در شیرخواران و کودکان مربوط به دستگاه ادراری است، عفونت ادرار در دختران بیش از پسران دیده می‌شود، کودک زمانی به این بیماری مبتلا می‌شود که باکتری‌ها (میکروب‌ها) به مثانه یا کلیه رسیده باشد، کودکان مبتلا به عفونت مجار ادراری (UTI) ممکن است تب یا استفراغ کنند یا ممکن است بهانه گیر شوند. بچه‌های بزرگ‌تر ممکن است تب، احساس درد و سوزش هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار و یا دردهای زیر شکم را تجربه کنند، این نوع عفونت‌ها به خودی خود رفع نمی‌شوند و نیاز به درمان دارند، عفونت ادراری پس از درمان، معمولاً بعد از یک هفته بهبود می‌یابد، مصرف آنتی بیوتیک‌ها میکروب‌ها را کشته و به بهتر شدن حال کودک کمک می‌کند.
بیماری کلیوی مختص یک سن یا گروه خاص نیست و امکان ابتلاء به آن در هر سنی و در بین کودکان هم وجود دارد و در صورت عدم توجه به علائم این بیماری روند آسیب رسانی به بدن شدت پیدا می‌کند، در واکاوی بیشتر مسئله مشکلات کلیوی در کودکان با علیرضا مریخی فوق تخصص کلیه در کودکان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
کلیه‌ها در بدن کودکان چه عملکردی را برعهده دارند؟
در بدن همه انسان‌ها دو کلیه و یک مثانه است، کلیه‌ها وظیفه تصفیه بدن را برعهده دارند و کودکان هم از این قاعده مستثنی نیستند و همه مواد زائد تشکیل شده در بدن از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند، در کلیه واحدهای نفرون وجود دارد و این واحدها عمل کننده بوده و جریان خون وارد شده و تمام موارد زائد وارد نفرون وارد می‌شود و بعد از بازسازی موارد مورد نیاز بدن دوباره به سیستم بدن برگشت داده می‌شود. بخشی از آنها هم زائد است که به همراه آب به صورت ادرار تشکیل شده و در داخل مثانه قرار می‌گیرد و دفع می‌شود، اگر کلیه خوب کار نکند تصفیه بدن به خوبی صورت نمی‌گیرد، چنانچه سیستم بدنی بهم بریزد دسته‌ای از مواد لازم برای بدن مانند پروتئین‌ها وارد نفرون شده و جذب نمی‌شود و از طریق ادرار دفع می‌شوند یا اینکه احتمال دارد خون وارد سیستم ادراری بدن شده و از طریق ادرار دفع شود.
در مورد عفونت‌های اداری در نوزادان توجه به چه نکاتی ضروری است؟
در بیمارانی که آناتومی کلیه تغییر می‌کند به وسیله سونوگرافی که انجام می‌دهند این موارد مشخص می‌شود و در مورد نوزادان هم در اسکن دوره جنین این موارد قابل تشخیص است، برخی از موارد هم فیزیولوژیک بوده و بهبود پیدا می‌کنند. مواردی که فیزیولوژیک نیستند باید پیگیری شوند، بعضی از مواقع سونوگرافی را در روزهای اول تولد نوزاد انجام می‌دهند، ادرار دوران نوزادی و ابتدای روزهای اول کم است، احتمال دارد سونوگرافی به والدین اعلام کند، مورد خاص و نگران کننده‌ای نیست و آنها هم آسوده خیال شوند و بعد از گذشت مدت زمان طولانی و با بروز مشکلات زیاد متوجه این نکته می‌شوند. باید تا یک ماه اول از نوزاد تست ادرار و سونوگرافی انجام شود تا عفونت ادراری مشخص شود و هر چند ماه یکبار اگر هم این موارد ادامه پیدا کرد باید سونوگرافی و تست ادرار مداوم از کودک انجام شود.
نشانه‌های دفع پروتئین در کودکان چیست و معمولاً چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
اگر نفرون دچار اختلال شده و حالتی داشت که تنها آب و املاح را وارد کلیه می‌کرد، سپس جذب صورت گرفته و پروتئین مانند مواد زائد دفع شد، در این صورت آلبومین موجود در خون نمی‌تواند وارد سیستم ادراری شود، اگر به هر طریقی اختلالی در نفرون ایجاد شده و از حالت عادی خارج شود، وقتی پروتئین وارد نفرون می‌شود، دیگر برگشت پذیر نیست و از طریق ادرار دفع می‌شود، در نتیجه مواد مورد نیاز بدن (آلبومین و پروتئین) دفع شده و کودک به مرور زمان دفع پروتئین را دارد و این اتفاق به کلیه‌های آسیب وارد می‌کند. کف آلود بودن ادرار کودکان یکی از نشانه‌های دفع پروتئین است و مادران در صورت مشاهده کف آلود بودن ادرار کودک می‌توانند متوجه دفع پروتئین از کلیه‌های او شوند و یکی از نشانه‌های دفع پروتئین در کودکان همین مورد است. همچنین ورم زیر چشم در جاهای نازک چشم و زیر پلک اتفاق می‌افتد، وقتی کودک از خواب بیدار می‌شود این ورم به سمت پایین می‌آید و در جاهای مختلف بدن نمایان شده و ورم زیر چشم هم می‌تواند یکی از نشانه‌های دفع پروتئین و بیماری‌های کلیه در کودکان باشد.
تا چه حد عوامل ژنتیک در بیماری‌های کلیه کودکان تأثیر دارد؟
بیماری‌های کلیوی در کودکان از بدو تولد می‌تواند وجود داشته باشد، گاهی اوقات در سونوگرافی‌های دوران بارداری احتمال دارد به والدین اعلام شود مثانه جنین در داخل رحم بزرگ شده یا هیدرونفروز دوران جنینی وجود دارد و آب دور جنین کم شده و یا موارد دیگری که از دورانی که جنین در رحم مادر است اتفاق می‌افتد. در زمان تولد نوزاد بیماری‌هایی هستند که جنبه مادرزادی دارند، برای مثال نوزاد یک کلیه دارد یا اینکه برگشت ادرار پایین است و این موارد هم می‌تواند به صورت ارثی بروز پیدا کند، برخی از بیماری‌ها به صورت ایست و عدم کارایی در کلیه است و همه این موارد مادرزادی بوده و جنبه‌های ارثی دارند. با افزایش سن عفونت‌های ادراری اتفاق می‌افتد و بیماری‌های اکتسابی بروز پیدا می‌کند که مربوط به رفتار و سبک زندگی افراد است، عفونت اداری در اثر بیماری‌های ایمنی بوده و شروع دفع پروتئین رخ می‌دهد، احتمال دارد بروز خون در ادرار یا تشکیل سنگ کلیه ایجاد شود و معمولاً این بیماری‌های کلیوی بعد از سنین نوزادی و شیرخوارگی شروع می‌شود.
دیابت مادر تا چه حد در بروز بیماری کلیه کودکان اثرگذار است؟
بیماری دیابت مادر در بروز بیماری کلیوی بسیار تأثیرگذار است، ولی فشار خون مادر تأثیر چندانی بر جنین ندارد، اگر خون‌رسانی به جفت و جنین مختل شود، احتمال دارد اشکال‌های دیگری هم به وجود بیاید، اما این اتفاق وابسته به بیماری‌های مادر در زمان بارداری دارد و بیماری دیابت مادر از بیماری‌هایی است که می‌تواند با بیماری‌های کلیوی کودکان ارتباط زیادی داشته باشد.
تجمع ادرار در کلیه کودکان چه دلایلی دارد و آیا کودک بهبود پیدا می‌کند؟
در بدن کودکان سالم وقتی ادرار وارد مثانه می‌شود به دلیل وجود دریچه مجازی به سمت کلیه‌ها برگشت داده نمی‌شود، اما اگر بنابر عللی کارآیی قسمت ورودی ادرار به سمت مثانه مختل شود، ادرار دوباره به کلیه‌ها برگشت داده شده و بروز این حالت در بدن کودکان به مرور زمان به کلیه آسیب می‌زند. علائم آن بیشتر به صورت عفونت ادراری خود را نشان می‌دهد و گاهی اوقات وقتی آزمایش سونوگرافی انجام می‌شود حاکی از تجمع مقداری از ادرار در کلیه است، این اتفاق مواقعی به دنبال برگشت ادرار از مثانه به کلیه‌ها بوده و گاهی اوقات ممکن است خروجی و جداره کلیه اختلال داشته و باعث بروز این نوع مشکلات در کودکان شود. در مورد برگشت ادرار به سمت کلیه‌های سالم که اتفاق می‌افتد باید بیمار دارو مصرف کند تا دچار عفونت نشود، بعد از گرفتن اسکن می‌توان میزان بهبودی بیمار را ارزیابی کرد.
آیا یبوست می‌تواند علت عفونت‌های ادراری در کودکان باشد؟
یکی از علل عفونت‌های ادراری در کودکان یبوست است، اگر کودکی یبوست طولانی مدت داشته باشد این اتفاق باعث گرفتگی جلوی خروجی ادرار شده و زیاد شدن باقیمانده ادرار جریان آن را در مثانه کم کرده و باعث بروز مشکلاتی در بین کودکان می‌شود، در سنین شیرخوارگی شستن کودکان در وان حمام، تشت لباس و محیط‌های کوچکی که کودکان را شستشو می‌دهند می‌تواند باعث بروز عفونت‌های ادراری در بین کودکان به خصوص کودکانی باشد که سابقه عفونت و برگشت ادرار دارند.
با بروز عفونت‌های ادراری کودکان دفع پروتئین هم اتفاق می‌افتد؟
دقیقاً زمانی که عفونت ادراری وجود دارد مقداری دفع پروتئین هم وجود دارد و حتی ممکن است خون و گلبول‌های سفید در داخل ادرار باشد، هنگامی که از کودک آزمایش ادرار می‌گیرند، اگر غلظت ادرار او بالا بود احتمال دارد پروتئین کاهش یافته و مشکل ایجاد کند، دفع پروتئین به مرور زمان به کلیه‌ها آسیب وارد می‌کند و حتی منجر به نارسایی کلیه و پیوند کلیه می‌شود، به والدین توصیه می‌شود با دفع پروتئین روند درمان را برای کودکان دنبال کنند.
چگونه والدین می‌توانند از سلامت کلیه و عملکرد آن در بین کودکان مطمئن شوند؟
به والدین توصیه می‌شود یکبار حداقل ادرار کردن کودکان را ببینند، اگر ادرار کودک قطره قطره و یا باریک است و به سختی ادرار دارد، اگر این مسائل وجود داشت حتماً کودک دچار مشکل است، رنگ ادرار کودک اگر همیشه روشن باشد نشان از عملکرد خوب کلیه است، اگر رنگ ادرار کودک تیره باشد باید به پزشک مراجعه کنند، اگر کارکرد کلیه کودک دچار اختلال شد در آینده مشکلاتی را به همراه دارد، اگر کودکی هم مرتب دچار شب ادراری می‌شود این گروه از کودکان هم مشکل دارند، باید والدین سریع برای درمان آنها اقدام کرده و به پزشک مراجعه کنند.