شیوع بیماری کرونا در جهان؛ همه ابعاد زندگی بشر اعم از سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را متأثر ساخته و طبیعی است که آثار این همه‌گیری عمومی در عرصه سیاست و از جمله موضوع انتخابات و کم و کیف مشارکت سیاسی، بیش از سایر حوزه‌ها نمود پیدا کند.
ناصر حسینی منجزی | در این میان، بررسی نقاط ضعف و قوت تجربه‌های موجود نشان می‌دهد، استفاده از روش‌های جدید در برگزاری انتخابات، حتی می‌تواند تحولات مثبتی را در مشارکت سیاسی و نحوه حضور مردم در انتخابات فراهم سازد . در ایران عزیز ما نیز، در مقطع زمانی جاری و درحالی‌که تداوم شیوع همه‌گیری کرونا، مفروض روند برنامه‌ریزی کشور قرار گرفته است، برگزاری چهار انتخابات مهم در خرداد ۱۴۰۰ در پیش رو قرار دارد. دو انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری و ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا در سراسر کشور و دو انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و میان‌دوره‌ای مجلس خبرگان رهبری در برخی از استان‌ها این همزمانی اجتناب‌ناپذیر، مستلزم پیش‌بینی سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات مناسب برای به حداقل رساندن آثار و تبعات همه‌گیری کرونا بر ارکان چهارگانه انتخابات یعنی؛ مشارکت، سلامت، رقابت و امنیت است . در شرایط کرونایی اگر انتخابات درست مدیریت نشود، از یک طرف می‌تواند موجب «شیوع گسترده و همه‌گیر بین شهروندان در ایام تبلیغات نامزدها» شود و از سوی دیگر
باعث «ریزش شدید میزان رأی‌دهندگان و کاهش نرخ مشارکت اجتماعی» گردد . برای جلب‌توجه رأی‌دهندگان و افزایش میزان نرخ مشارکت اجتماعی باید افکار عمومی شهروندان به طور صحیح مدیریت شده و نسبت به کسب اعتماد عمومی رأی‌دهندگان از طریق «حفظ سلامت آنان» و «بازسازی سرمایه اجتماعی» اقدام شود. چرا که «اعتماد اجتماعی» باعث ارتقاء «انسجام اجتماعی» می‌شود و انسجام اجتماعی هم افزایش میزان «مشارکت اجتماعی» را به دنبال خواهد داشت . درحالی‌که شیوع کرونا تغییرات زیادی در فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی پدید آورده است، تجربه برگزاری دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در برخی شهرستان‌های کشورمان در شهریورماه ۱۳۹۹ شمسی و همچنین کشورهای آسیایی مانند مالزی، ژاپن، سنگاپور، کره جنوبی و میانمار در سال ۲۰۲۰ میلادی ثابت می‌کند که انتخابات در شرایط کرونا امکان‌پذیر، اما دشوار است. یکی از تأثیرات مهم کرونا در کنار همه مسائل اقتصادی و اجتماعی تأثیر شیوع آن بر انتخابات و دمکراسی است . نگرانی‌ها برای سلامتی و ایمنی یکی از عوامل اصلی در تصمیم‌گیری درباره برگزاری انتخابات یا به تعویق انداختن آن در زمان شیوع کرونا است. همان‌طور که گزارش جهانی
موسسه «اینترنشنال آیدیا» درباره تأثیر کرونا بر انتخابات نشان می‌دهد، دو سوم کشورهایی که قرار بوده در سال ۲۰۲۰ میلادی انتخابات برگزار کنند، تصمیم به تعویق انتخابات گرفتند. از میان بیش از ۵۰ کشوری که تصمیم به برگزاری انتخابات در شرایط کرونا گرفتند، ۱۰ کشور در آسیا هستند . گسترش بیماری‌های واگیردار مانند کووید- ۱۹ تأثیرات زیادی بر زمان‌بندی و اداره انتخابات دارد و از این رو نهادهای مدیریت انتخابات باید امکان اجرای الزامات جدید را بدون کوتاهی در زمینه اعتبار انتخابات موردبررسی قرار دهند. از این رو؛ هر انتخاباتی با هر مقیاسی در زمان شیوع بیماری باید با تدابیر پیشگیرانه و کاهش‌دهنده به منظور جلوگیری از گسترش بیشتر بیماری همراه باشد، چرا که انتخابات معمولا مستلزم حضور و تعامل صدها یا هزاران نفر در مکان‌های محدود است . موسسه اینترنشنال آیدیا برآورد کرد که شیوع بیماری سه نوع محدودیت مهم برای انتخابات ایجاد می‌کند: «محدودیت بر آزادی تردد و تجمع»، «خطرات مرتبط با سلامتی برای رأی‌دهندگان و مسئولان برگزاری» و «پیچیدگی‌ها و تأخیرهای عملیاتی» . با توجه به الزامات فاصله‌گذاری اجتماعی در دوره شیوع بیماری، کارزارهای
انتخاباتی مانند گذشته قابل برگزاری نیست . در شرایطی که برگزاری انتخابات آنلاین امکان‌پذیر نباشد، نیز مقرراتی مانند فاصله‌گذاری ایمن، چک کردن دمای بدن، تهویه هوای مناسب، ضدعفونی کردن محیط و الزام ماسک زدن باید موردتوجه قرار گیرد . نگرانی از گسترش بیماری کرونا از طریق فرایند رأی‌گیری به‌طور طبیعی موجب می‌شود که فرصت رأی دادن برای بیماران کرونایی محدود شود . در همین حال؛ مشروعیت انتخابات هم اغلب با میزان مشارکت مردم سنجیده می‌شود و هرچه میزان مشارکت پایین‌تر باشد، نتایج هم از مشروعیت کمتری برخوردار خواهد بود. به‌خصوص اگر مشارکت از ۵۰ درصد کمتر باشد. این یکی از نگرانی‌های اصلی برای انتخابات در شرایط کرونا است . ترتیبات رأی‌گیری خاصی مانند رأی‌گیری پستی و رأی‌گیری زودهنگام (پیش از موعد) در بعضی کشورها برای بالا بردن سطح مشارکت عمومی استفاده شده است. یک فاکتور مهم برای لحاظ کردن در این زمینه شدت شیوع کرونا در هر کشوری در زمان برگزاری انتخابات است . بررسی‌ها نشان می‌دهد که سازمان‌دهی و برگزاری انتخابات در شرایط شیوع کرونا هزینه‌های اداری و مالی بیشتری را بر دوش دولت‌ها می‌گذارد . در گذشته؛ تأمین تجهیزاتی مانند
دستکش، محافظ صورت، مواد ضدعفونی‌کننده دست و ضدعفونی اماکن در فهرست هزینه‌های انتخابات نبوده است . به دلیل شیوع کرونا کلیه عوامل اجرایی باید از لباس مخصوص استفاده کنند و رأی‌دهندگان نیز دستان خود را پیش از رأی‌دهی به‌خوبی ضدعفونی کنند. در همین حال؛ تجمعات و گردهمایی‌های عمومی به منظور برگزاری مبارزات انتخاباتی باید ممنوع اعلام شود . مشروعیت انتخابات اغلب با میزان مشارکت مردم سنجیده می‌شود و هرچه میزان مشارکت پایین‌تر باشد، نتایج هم از مشروعیت کمتری برخوردار خواهد بود. به‌خصوص اگر مشارکت از ۵۰ درصد کمتر باشد. این یکی از نگرانی‌های اصلی برای انتخابات در شرایط کرونا بوده است . به هر روی نهادهای انتخاباتی در آسیا و جهان در حال تطبیق با «وضعیت عادی جدید» برگزاری انتخابات در شرایط کرونا هستند و هرچند انتخابات در این شرایط قابل برگزاری است، اما باید به سازش‌هایی دست‌یافت و از موارد و الزاماتی هم چشم‌پوشی نمود و هزینه‌هایی نیز پرداخت کرد . بدون تردید تلاش ما بر این خواهد بود که انتخابات ۱۴۰۰ در کمال صحت و امنیت و همراه با رقابت سالم و مشارکت گسترده برگزار شود و تأمین سلامت مجریان و دست‌اندرکاران انتخابات و انتخاب
شوندگان و انتخاب‌کنندگان برای ما بسیار مهم و حیاتی است؛ بنابراین؛ با همفکری و بهره‌گیری از امکانات و ظرفیت‌های داخلی و تجربیات خارجی برای تحقق مؤثر و مطلوب و بهینه آن کوشش خواهیم کرد تا انتخاباتی برگزار کنیم که دنیا با افتخار و احترام به آن نگاه کند.
