گردشگری ادبی در اصفهان، ظرفیتی ناشناخته اما پردرآمد

گردشگری به عنوان بزرگ ترین صنعت درآمدزا در جهان، از سوی کارشناسان صنعت پاک نام گرفته است، مقوله ای که هر چه بیشتر می گذرد ابعاد و فرصت های تازه تری در آن رخ می نماید که ارتباط مستقیمی با رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار دارد.
گردشگری، امروزه بیش از هر صنعت دیگری در دنیا مورد تاکید دولت هاست و بنا به آمار سازمان جهانی گردشگری، بودجه ای که مردم دنیا برای مسافرت و تفریح اختصاص داده اند سه برابر بودجه ای است که دولتها صرف امور دفاعی و امنیتی می کنند، این رقم ۱۱ درصد درآمد ناخالص (GDP) کل جهان است.

گردشگری ادبی (Literary Tourism) پیوند صنعت گردشگری با میراث ادبی کشور است که روندی رو به رشد در جهان به ویژه در کشورهای توسعه یافته دارد؛گردشگری ادبی فعالیتی است که زاییده علاقه به یک نویسنده، اثر یا فضای ادبی یا میراث ادبی یک مقصد است و شامل بخش های متنوعی از جمله بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزه‌های ادبی و سایر مکان‌های مرتبط با نویسندگان و آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیرهایی با مضامین ادبی است.

گردشگری ادبی، زیر مجموعه گردشگری فرهنگی و تاریخی به شمار می آید و تلفیقی از تفریح، سرگرمی و آموزش برای گردشگران است و به طور معمول، گردشگرانی از آن استقبال می کنند که بیشتر علاقه مند به این مباحث در سفرهای خود هستند.

در واقع، این موضوع از ارتباط بین صنعت گردشگری، زندگی و ادبیات در محیطی فرهنگی و اجتماعی شکل می گیرد و در آن گردشگران، خواهان یادگیری و کسب تجربه واقعیت‌ها و افسانه‌ها در محیطی اصیل و خاطره انگیز هستند. عناصر مهم این نوع گردشگری شامل اصالت مکان ادبی، موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی، محل زندگی و تولد نویسنده یا شاعر و مکان هایی که موجب الهام نویسنده بود و باز آفرینی صحنه‌های مشهور داستان ها و اشعار است.

از جمله قطب های گردشگری ادبی در دنیا می توان به شهرهای لندن و پاریس اشاره کرد. گردشگران در لندن می توانند از خانه چارلز دیکنز نویسنده شهیر انگلیسی بازدید کند و در خیابان هایی قدم بزنند که محل وقوع داستان‌های شرلوک هلمز است. در پاریس گردشگران از مکان هایی که الهام بخش ویکتور هوگو، الکساندر دوما و ارنست همینگوی بوده است، بازدید می کنند.

در کشورمان ایران شاعران و نویسندگان بزرگی در گذشته زندگی کردند و اکنون آرامگاه‌ها و مکان زیست آنها در نقاط مختلف کشور منجمله اصفهان می تواند زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری ادبی فراهم کند.

برخی از این شاعران و ادیبان شهره جهانی دارند و با وجود گذشت صدها سال از عمر آنها هنوز در بین عام و خاص شناخته شده هستند مانند مولانا، فردوسی، خیام، حافظ و سعدی و نحوه و مکان زندگی آنها برای بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی جذابیت دارد.

با وجود ظرفیت های بی شمار در کشورمان هنوز گردشگری ادبی، صنعتی نوپا محسوب می شود و تورهای گردشگری و فرهنگی چندان به این موضوع نمی پردازند در حالی که کارشناسان تاکید دارند که با توجه به برنامه ریزی ها و سرمایه گذاری هایی که در چند سال اخیر برای توسعه صنعت گردشگری صورت گرفته، لازم است گردشگری ادبی به طور جدی در دستور کار سیاستگذاران و طراحان برنامه ها قرار گیرد.

اگر نگاهی به تاریخ کشورمان بیندازیم می بینیم که جای جای آن خاستگاه ادیبان و شاعران بزرگی بوده است و اصفهان نیز یکی از استان های تاثیرگذار در ادبیات ایران محسوب می شود به طوری که در زمینه مکاتب فلسفی، ادبی، طبی، معماری و هنری بیش از یکهزار و ۳۰۰ سال قدمت دارد و به گفته مسئولان و کارشناسان می تواند به قطب گردشگری ادبی در کشور و حتی جهان تبدیل شود.

به گفته مسوولان امر طرح جامع گردشگری ادبی در کشور و برش استانی طرح برای استان اصفهان هم تدوین شد که باید برای اجرایی شدن آن تلاش کرد تا این استان به یکی از قطب های مهم این گردشگری در کشور تبدیل شود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان در این ارتباط گفت: این استان با برخورداری از مفاخر و شخصیت های برتر در زمینه های مختلف فرهنگی، توانایی تبدیل شدن به قطب گردشگری ادبی در کشور را دارد.

حجت الاسلام و السلمین محمدعلی انصاری در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه لازم است از همه ظرفیت های تاریخی، فرهنگی و علمی اصفهان برای تبدیل کردن آن به قطب گردشگری ادبی در داخل و خارج کشور استفاده شود، اظهار داشت: با توجه به اهمیت موضوع گردشگری ادبی و ظرفیت های بالایی که در این زمینه در این خطه وجود دارد، این موضوع در قالب طرح جامع گردشگری ادبی در دستور کار انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان اصفهان قرار گرفت.

وی با بیان اینکه توسعه گردشگری ادبی در سطح ملی دیده شده است، ادامه داد: لازم است امور مربوط به این طرح در استان اصفهان به گونه ای انجام شود که با سطح ملی هماهنگ باشد و در آن واقعیت ها و اولویت بندی ها در نظر گرفته شود.

وی با تاکید بر اینکه برخی محدودیت های مالی و اعتباری، مانع از پیشبرد کارهای فرهنگی نمی شود، گفت: اجرایی شدن طرح گردشگری ادبی بدون شک در گرو همکاری و هم افزایی ارگان هایی مانند اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استاندای، شهرداری، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دانشگاه هاست.

انصاری به برخی ظرفیت های موجود در اصفهان برای توسعه گردشگری ادبی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: بر اساس برخی آمار، در تخت فولاد اصفهان حدود یکصد هزار قبر وجود دارد که در میان آنها ۸۵۰ فقیه و عالم، ۱۲۰ واعظ و سخنور، ۲۳۰ شاعر، ۱۲۰ هنرمند، ۲۰ حکیم و فیلسوف، ۷۵ دانشمند، ۲۰ بانوی دانشمند، ۵۵ نویسنده و روزنامه نگار، هفت هزار و ۷۰۰ شهید و ۲۲۰ سردار شهید دیده می شود.

تخت فولاد اصفهان با بیش از ۷۵ هکتار فضا به دوره ایلخانیان و حتی پیش از اسلام باز می گردد و بیش از ۲ هزار نفر از شخصیت های مهم ملی و بین المللی ایران و اصفهان در این آرامستان مدفون هستند.

عضو هیات علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان نیز با اشاره به اهمیت زبان و ادبیات فارسی و جایگاه ویژه آن در سیاست های کلان نظام جمهوری اسلامی، تاکید کرد: توجه زیادی به این موضوع در اسناد بالادستی کشور از جمله نقشه جامع علمی و برنامه مهندسی علمی شده و ظرفیت زیادی برای زبان فارسی فراهم کرده است.

سید علی اصغر میرباقری فرد در گفت و گو با ایرنا اضافه کرد: بر اساس اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی و افق ۲۰ ساله، فارسی باید به عنوان یکی از زبان های مهم علمی دنیا، نقش ایفا کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه زبان و ادبیات فارسی در حفظ هویت ملی و دینی کشورمان نقش بسزایی دارد، گفت: اصفهان یکی از سه استان شاخص در این بخش از جمله در سبک های عراقی، هندی ( اصفهانی) و افشاریه است که باید از ظرفیت های آن، استفاده کامل شود.

وی با بیان اینکه امید است خانه های ادبیات در اصفهان راه اندازی شود، افزود: اصفهان، پایگاه ادبیات عامه در کشور است و لهجه ها و گویش های متنوعی دارد و در گذشته در زبان و ادبیات فارسی، جریان ساز بود و باید با شناسایی و استفاده از این سرمایه ها، گردشگری ادبی را رونق داد که تاثیر بسزایی در اقتصاد محلی و ملی دارد.

میرباقری با اشاره به اینکه سهم قابل توجهی از گردشگری کشور ترکیه مربوط به فرهنگی و ادبی است، خاطرنشان کرد: آنها از ۸۰ سال گذشته با تکیه بر شخصیت مولانا در قونیه سرمایه گذاری کردند و درآمد خوبی نیز از این راه کسب می کنند.

معاون فرهنگی دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: گردشگری ادبی، ذیل گردشگری فرهنگی و جغرافیای ادبی و پیوند دهنده صنعت گردشگری با میراث ادبی است.

احسان رییسی، انگیزه محوری گردشگران ادبی را بازدید از مکان ها و آثاری دانست که به زندگی و کار شاعران، ادیبان و نویسندگان می پردازد و به نوعی تفریح و آموزش را در کنار هم قرار می دهد.

وی با تاکید بر اینکه هنوز ظرفیت های این صنعت در کشورمان ناشناخته مانده و امکانات آن پیش بینی نشده است، افزود: نگرش محدود در این حوزه به منازل و مقبره ها، تنزل پیدا کرده است و اینکه فقط خانه های شخصیت های مشهور را تبدیل به مکان گردشگری می کنند از آسیب های جدی بخش گردشگری ادبی است که باید به آن پرداخته شود.

رییسی، چالش های گردشگری ادبی در کشور را حمایت ناکافی از توسعه این صنعت، مناسب نبودن جایگاه کنونی آن، حفاظت نامطلوب از میراث ادبی کشور، کمبود قوانین مو مباحث قانونی و میراثی مربوط به خانه های مسکونی افراد مشهور عنوان کرد.

طرح جامع گردشگری ادبی با چشم انداز پنج ساله

معاون فرهنگی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه طرح جامع گردشگری ادبی کشور تدوین شده است، گفت: برش استانی این طرح برای استان اصفهان تدوین شد و بر اساس چشم اندازهای آن تا پنج سال آینده باید به یکی از قطب های این صنعت در دنیا تبدیل شویم.

رییسی، راهبردهای این طرح را حمایت از توسعه گردشگری ادبی، شناخت مسیرهای ادبی، توسعه مکان های ادبی، آموزش و فرهنگ سازی، بازاریابی تورهای گردشگری ادبی، رونق بخشی به رویدادهای ادبی، حفاظت از میراث و تهیه نقشه گردشگری ادبی عنوان و اضافه کرد: اقدام های اجرایی آن نیز تشکیل شورای علمی و اجرایی طرح، طرح پژوهشی شناخت ظرفیت ها، طرح پژوهشی جغرافیای ادبی، تاسیس پارک ادبی و پرورش راهنمایان گردشگری ادبی است.

وی ماموریت بنیادی این طرح را استفاده از همه ظرفیت های تاریخی، فرهنگی و علمی اصفهان برای تبدیل کردن آن به قطب گردشگری ادبی در داخل و خارج کشور خواند و تصریح کرد: شورای علمی گردشگری ادبی با حضور نمایندگانی از استانداری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری، میراث فرهنگی و دانشگاه اصفهان تشکیل می شود.

رییسی، برخی راهکارها برای رونق گردشگری ادبی در استان را تاسیس نهاد گردشگری ادبی، تشکیل کارگروه تخصصی برای شناسایی سرمایه های ادبی پیدا و پنهان، تاسیس موسسه بین المللی گردشگری ادبی در اصفهان برای اجرای برنامه های بین الملل، راه اندازی موسسه فرهنگی ویژه برای تولید نشر محصولات علمی و فرهنگی مرتبط، برگزاری نشست های تخصصی مستمر برای بررسی فرصت ها، ظرفیت ها و چالش ها، احیا و بهسازی مکان های مربوط به زبان و ادب فارسی از جمله مقبره ها و برگزاری بزرگداشت های منظم و مستمر در سطح بین المللی برای تجلیل از چهره های شاخص ادبی اصفهان از ابتدا تا کنون عنوان کرد.

ارائه خدمات و محصولات گردشگری ادبی ضروری است

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان نیز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه ظرفیت های گردشگری بسیاری در بخش فرهنگی و تاریخی در این استان وجود دارد، اظهار داشت: اگر بخواهیم همه آنها را به فعلیت برسانیم باید روی بخش های مختلف آن برنامه ریزی کنیم که یکی از آنها گردشگری ادبی است.

فریدون الله یاری با تاکید بر اینکه در هر نوع گردشگری باید جاذبه های آن را در قالب محصول و خدمت گردشگری ارائه کنیم، افزود: لازم است بسته هایی از خدمت و محصول از گردشگری ادبی تعریف شود تا گردشگر علاقه مند بتواند آن را دریافت کند.

وی با بیان اینکه لازمه این کار سرمایه گذاری و ایجاد زیرساخت هاست، گفت: گردشگری ادبی شامل رویدادها و بحث های ادبی و محیط های فرهنگی متناسب، ساختمان ها، کالبد ها و جغرافیای ادبی است که زیرساخت های مناسب آن باید تعریف و اجرا شود.

الله یاری با تاکید بر اینکه اداره کل میراث فرهنگی استان برای پیاده سازی گردشگری ادبی آمادگی دارد، تصریح کرد: این کار فرا بخشی است و دستگاه های اجرایی دیگر باید ورود پیدا کنند.

وی با اشاره به اینکه اصفهان در رده نخست گردشگری فرهنگی کشور قرار دارد، اضافه کرد: بدون شک، رونق این صنعت به ویژه در بخش های جدید و نوپا مانند ادبی می تواند زمینه های درآمدزایی در سطح منطقه ای و کشوری را فراهم کند.

استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی و فرهنگی که یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر آن به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران خارجی و داخلی است. در این استان بیش از ۶۰۰ خانه تاریخی وجود دارد که بیش از نیمی از آنها در شهر اصفهان قرار دارد.