پیوند؛ پایانی تلخ برای بیماران مبتلا به کبد چرب/ سلامت دستگاه تصفیه بدن را چگونه تضمین کنیم؟

کبد نقش یک صافی را در بدن انسان ایفا می کند و باعث تصفیه خون ورودی از موادی مثل چربی ها،سلول های مرده و ناسالم، سلول های سرطانی، مواد شیمیایی و باکتری ها می شود.اگر این صافی طبیعی بدن با چربی های غیر طبیعی و اضافی، مسدود شود، خون ورودی به آن تصفیه نمی شود و خون ناسالم در بدن به گردش در می آید.
علت اصلی ابتلا به کبد چرب هنوز ناشناخته است، ولی تعدادی از اختلالات بالینی وجود دارند که به عنوان دلایل زمینه‌ای بروز کبد چرب، شناخته شده‌اند. آمار حاکی از این است که هفتاد درصد بیماران مبتلا به کبد چرب، چاق هستند و این یعنی افزایش بی رویه وزن و چاقی ارتباط مستقیم و موثر با ابتلا به کبد چرب دارد.

مهمترین علل ابتلا به کبد چرب

سیدضیاءالدین مظهری متخصص تغذیه و رژیم درمانی، استاد دانشگاه و نایب رئیس انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی در ایران در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: ابتدا باید علت کبد چرب در افراد مبتلا شناسایی شود زیرا به طور کلی کبد چرب دارای دو حالت با زمینه الکلی یا غیرالکلی است.
او افزود: افرادی که کبد چرب آن‌ها زمینه الکلی دارد باید مصرف الکل و منابعی را که دارای الکل هستند قطع کنند. افراد غیرالکی نیز که مبتلا به کبد چرب شده اند، معمولا افراد چاق و پرخور هستند که بیش از نیاز تغذیه می‌کنند و گرایش زیادی به مصرف مواد قندی به ویژه آبمیوه‌های شیرین و غیرطبیعی و مواد غذایی ناسالم و بی کیفیت دارند.
او توضیح داد: در بدن افراد با اضافه وزن بالا، مواد قندی و چربی ذخیره بیش از نیاز بدن، به تری گلیسیرید تبدیل شده است و کبد برای جلوگیری از آسیب دیدن سایر دستگاه‌های بدن مانند قلب و مغز این ماده اضافی را در خود ذخیره می‌کند و به همین دلیل به تدریج به صورت کبد چرب درمی آید.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: کبد چرب تا گرید سه با رژیم‌های مناسب کاهش وزن برای افراد چاق و رژیم‌های حاوی فیبر‌های محلول و نامحلول یا دادن دارو‌هایی امکان بازگشت به حالت اول را دارد.

درمان کبد چرب چیست؟

مظهری ادامه داد: با دادن رژیم‌های سبک و حذف منابع غذایی سرشار از کلسترول مانند گوشت‌های قرمز، گوشت‌های فراوری شده (سوسیس و کالباس)، لبنیات پرچرب و سس‌ها باید میزان تری گلیسیرید ذخیره شده در کبد را کم کرد.
او بیان اینکه با مصرف آبزیان و منابع امگا ۳، روغن زیتون به جای روغن‌های حیوانی، حبوبات و سبزی‌های پخته و خام مانند کدو، هویج، سبزی‌های حاوی فیبر و میوه‌ها درحد مناسب نیز در بازگشت کبد به حالت طبیعی موثر است.
مظهری به داشتن استراحت به اندازه کافی تاکید کرد و گفت: افراد مبتلا به کبد چرب باید تحرک داشته باشند، ولی خود را خسته نکنند چراکه باید به کبد فرصت بازسازی داده شود و این تنها در زمان استراحت بدن می‌تواند خود را بازسازی کند.
او ادامه داد: متخصصان گوارش و کبد، در کنار رعایت رژیم غذایی مناسب و تحرک بدون خستگی، گاهی مکمل‌هایی به بیماران می‌دهند که به تخلیه و ترمیم کبد کمک می‌کند.
مظهری گفت: کبد یک سیستم بسیار خادم برای بدن است و اگر تنها چند درصد آن سالم باشد در صورت رسیدگی و توجه می‌تواند دوباره بخش‌های آسیب دیده خود را به طور کامل ترمیم کند اما درصورتی که به وضعیت آن توجهی نشود، میزان تری گلیسیرید ذخیره شده در آن مرتب افزایش می‌یابد و از حالت کبد چرب با گرید‌های پایین به گرید چهار تبدیل می‌شود که دیگر هیچ درمانی مگر پیوند کبد را نمی‌توان برای آن انجام داد.

چه بیمارانی نیازمند پیوند کبد می‌شوند؟

علی محمد مرادی هیئت علمی بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: کبد چرب یکی از بیماری‌های قرن بیست و یکم است و جزو بیماری هاست که کم کم نسل جدید بیشتر با آن درگیر می‌شوند.
مرادی افزود: چربی به طور کلی می‌تواند در بدن ذخیره و پخش شود. کبد ارگانی است که اگر میزان چربی در آن بالا برود، تبدیل به منطقه ذخیره‌ای می‌شود؛ مثل چربی که زیر پوست اندامها و شکم ذخیره می‌شود، وقتی چربی خون از یک حدی بالاتر می‌رود، در کبد انباشته می‌شود اما تفاوت بین ذخیره سازی چربی در پوست و کبد این است که وقتی چربی در پوست ذخیره شود، تغییر زیادی نمی‌کند، اما در کبد، چون یک ارگان فعال است، با افزایش ذخایر چربی به مرور زمان، عملکرد کبد دچار اختلال می‌شود.
هیئت علمی بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی بیان کرد: همه این اتفاقاتی که در طی ذخیره چربی در کبد رخ می‌دهد، در طولانی مدت قابل مشاهده است به شکلی که فرد در سن ۳۰ یا ۴۰ سالگی به علت عدم رعایت رژیم غذایی مناسب و موارد دیگر دچار التهاب شدید کبد می‌شود و در طولانی مدت بافت نرم کبد که قوام مناسبی دارد به یک بافت سفت تبدیل می‌شود و کبد یک کیلویی در حد یک کبد ۲۰۰ گرمی هم فعالیت نخواهد داشت و دچار نارسایی می‌شود و فرد به سمت پیوند کبد می رود و اگر فرد نتواند به سمت بهبودی برود، بیمار از دست خواهد رفت.
مرادی گفت: بیمارانی که متوجه ابتلا به کبد چرب می‌شوند نباید استرس داشته باشند و فکر کنند امکان درمان برایشان وجود ندارد زیرا این پروسه طولانی مدت است و تا یک زمانی قابل بازگشت است و کار‌هایی که در راستای درمان این بیماری انجام می‌شود حمایتی است یعنی با متوقف کردن کار‌هایی که باعث ایجاد کبد چرب شده، میتوان روش بیماری را برگشت پذیر کرد.

علائم ابتلا به کبد چرب

مرادی در مورد علائم ابتلا به کبد چرب گفت: کبد چرب علائم متفاوتی دارد. به کبد چرب بیماری خاموش می‌گویند، زیرا علائم خاصی ندارد و با آزمایش متوجه ابتلا به بیماری می‌شوند و در سونوگرافی نیز عارضه کبد چرب قابل تشخیص است.
او توضیح داد: کبد چرب سه نوع یک و دو و سه دارد، اما این انواع، اهمیت کلینیکی ندارند و تنها کمکی که پس از تشخیص قطعی این انواع می شود انجام داد این است که به طور مثال وقتی کبد چرب نوع سه تشخیص داده می‌شود، فورا درمان پیگیری شود و اگر نوع یک بود خیلی جای نگرانی نیست.
هیئت علمی بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی اظهار کرد: معمولا علائمی که مبتلایان به کبد چرب، بخاطر آن به پزشک مراجعه می‌کنند، بیحالی، خستگی مفرط، دل درد‌های مبهم شکمی، بی اشتهایی وکاهش زمان خواب است، اما هیچ کدام از این علائم اختصاصی نیستند.
او بیان کرد: از درجه سه به بعد کم کم ذخیره شدن چربی یک ذخیره شدن ساده نیست و باعث ایجاد بافت التهابی در کبد می‌شود و وقتی کبد به این مرحله التهابی می‌رسد یک سری بافت‌های ملتهب کلاژنی و فیبروز، در سلول‌های میان بافتی ایجاد می‌شود و بافت کبد را چروکیده و جمع می‌کند و این کبد به دلیل کم شدن حجمش هم از نظر ساختار و هم از نظر عملکرد دچار اختلال می‌شود که به آن فیبروز می‌گویند و مرحله برگشت ناپذیر است. از مرحله فیبروز تا زمانی که موعد پیوند کبد فرا برسد بر اساس شرایط بیمار باز هم فرصت وجود دارد.

مرادی اظهار کرد: در مواردی که شرایط بیمار اورژانسی نیست ممکن است پیوند کبد یکی دو سال به تاخیر بیفتد و حتی خود بیمار در شرایط مساعدی باشد و تمایلی به پیوند نداشته باشد. هرچه بیماری پیشرفت کند، علائمش هم مشهودتر می‌شود. علائمی مانند بی اشتهایی و ضعف شدید به حدی زیاد می‌شود که برای بیمار غیرقابل تحمل است و بیمار و پزشک احساس نیاز شدید به پیوند می‌کنند، اما چون میزان کبد تولیدی برای اهدا در کشور کم است همیشه اولویت پیوند با کسی است که نارسایی کبدی بدتری دارند.
او گفت: این عوامل باعث می‌شود تا فرد به پیوند کبد از فرد زنده تمایل پیدا کند. در پیوند از زنده، خانواده درجه یک با گروه خونی یکسان، در اولویت هستند و وقتی کبد اهدایی از فرد زنده، از نظر عروقی مناسب باشد، پیوند کبد صورت می‌گیرد و بخشی از کبد فرد سالم را برمی دارند و به فرد گیرنده پیوند می‌زنند.

مرادی گفت: کبد چرب هیچ درمان و داروی قطعی وجود ندارد، اما میتوان از ابتلا به آن پیشگیری کرد. مصرف آنتی اکسیدان‌هایی مثل ویتامین دی و چربی‌های مناسب مثل زیتون و کنجد و مصرف میوه و سبزیجات تازه و فعالیت بدنی مناسب، به پیشگیری از ابتلا به کبد چرب جلوگیری می کند.
علویان متخصص گوارش، ۲۰ عادت غذایی را باعث سلامتی و عدم ابتلا به کبد چرب برشمرده اند که این عادات به شرح زیر است:
۱- چای را اندکی سرد بنوشید تا سرطان مری نگیرید.
۲- قند‌های قندان را ریزتر کنید.
۳- هیچ وعده غذایی را حذف نکنید.
۴- از گیاهخوار شدن صرف نظر کنید بدن به مواد گوشت نیازمند است.
۵- با سیر و پیاز به شدت دوست باشید.
۶- آب فراوان بنوشید.
۷- چیپس را دشمن خود بدانید.
۸- غذا را به خوبی بجوید.
۹- ماست کم چرب و شیر را فراموش نکنید.
۱۰- گوجه فرنگی را دوست خوب خود بدانید.
۱۱- برنج را آبکش نکنید.
۱۲-با سوسیس و کالباس سرسنگین باشید.
۱۳- با نوشابه قهر کنید.
۱۴- نان سبوس دار میل کنید.
۱۵- دیر شام نخورید.
۱۶- مصرف ماهی را جدی بگیرید.
۱۷- به یکدیگر برای خوردن شام بیش از حد تعارف نکنید.
۱۸- کافیست هر روز نیم ساعت پیاده روی کنید.
۱۹- میوه فراوان بخورید.
۲۰- به خوردن سبزیجات عادت کنید.