معرفی سی و سه پل اصفهان + تاریخچه
سی و سه پل یکی از پل های تاریخی در شهر اصفهان است که در که در دوران صفويه بر روی زاينده رود احداث شد .
اين پل در حدود 300 متر طول و 14 متر عرض دارد و طويل ترين پل زاينده رود است كه در سال 1005 هجرى ساخته شده است.
ساخت اين پل در سال (1011 ه.ق) باهتمام الله ورديخان و بنا به فرموده شاه عباس آغاز شدو به طورى كه در عالم آراى عباسى نوشته شده داراى چهل چشمه (دهانه) بوده كه از هر چشمه آب خارج مىگرديده،شالوده آن با سنگ و آهك ريخته شده و با آجر و گچ بالا رفته است .
هفت دهانه اين پل گرفته شده و اكنون 33 دهانه دارد و از اين رو به پل 33 چشمه شهرت دارد.
اين پل را بنامهاى شاه عباسی ، پل الله وردیخان ، پل جلفا ، پل چهل چشمه و 33 می نامند وجه تسميه هر يك چنين است:
نام های مختلف سی و سه پل
آنچه که امروزه به نام سی و سه پل می شناسیم، در طول تاریخ نام های دیگری نیز داشته است:
پل شاه عباسى به واسطه آنکه شاه عباس دستور ساخت آن را داد.
پل الله‌ورديخان زیرا وی در ساخت این پل تلاش کرد.
پل جلفا به سبب اینکه محل عبور مردم جلفا (محله ای در اصفهان) بوده است.
پل چهل چشمه چرا که در ابتدا 40 چشمه داشته است.
سى و سه چشمه که به سبب باقی ماندن 33 چشمه در آن به این نام معروف شده است.
پل زاینده رود به سبب اینکه طویل ترین پل بر فراز زاینده رود محسوب می شود.
در این مطلب به سراغ حقایق جالب در رابطه با سی‌وسه‌پل رفته‌ایم.
۱. ایده اولیه ساخت سی‌وسه‌پل به سال ۱۰۰۸ هجری قمری در دوازدهمین سال سلطنت شاه‌عباس یکم بازمی‌گردد. این پل در سال ۱۰۱۱ هجری قمری زیر نظر الله‌وردی خان تکمیل شد.
۲. معمار سی‌وسه‌پل، استاد حسین بنا اصفهانی بود که پسر او شاهکارهایی مثل مسجد شیخ لطف‌الله را ساخته است. اصفهانی برای ساخت این پل ایده ساخت پل عریض را مطرح کرد، این ایده تا قبل از او مطرح نشده بود.
۳. برای ساخت سی‌وسه‌پل از مصالحی مانند سنگ، آجر، ملات ساروج و گچ استفاده‌شده است. بر اساس نظر کارشناسان زمین‌شناسی و میراث فرهنگی، پایه و فونداسیون این پل به‌گونه‌ای ساخته‌شده که رطوبت، دوام و استحکام آن را افزایش می‌دهد و به همین دلیل است که در درازمدت هم آب به آن آسیبی نزده است.
۴. سی و سه پل علاوه بر زیبایی مسحور کننده‌اش، به عنوان طولانی‌ترین پل روی زاینده‌رود شناخته می‌شود.
۵. الله‌وردی خان اوندیلادزه، سردار مشهور عباسی بود که عده‌ای بر این باور هستند که او تباری گرجی داشت.
۶. نظریه‌های زیادی در رابطه با معماری خاص سی‌وسه‌پل وجود دارد که یکی از آنها به ارتباط میان تبار گرجی الله‌وردی خان و ۳۳ دهانه پل دارد. الفبای گرجی ۳۳ حرف دارد و الله‌وردی خان هم از تبار گرجی بود و به همین دلیل این پل را با ۳۳ دهانه ساخت.
۷. عده‌ای این نظریه را کاملا رد کرده‌اند، چون سی‌وسه‌پل ابتدا ۴۰ دهانه داشت.
۸. برخی از کارشناسان بر این باور هستند که عدد ۳۳ مربوط به آناهیتا الهه آب است و این پل درواقع نمادی از آناهیتا الهه آب بوده است.
۹. در دوران حکومت شاه‌عباس، پلان اصلی شهر اصفهان، چهارباغ بود که از دو محور عمود به هم‌شکل می‌گرفت. سی‌وسه‌پل در امتداد یکی از این محورهای اصلی قرار داشت تا چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا، باغ هزارجریب، عباس‌آباد و محله جلفا متصل کند.
۱۰. همان‌طور که اشاره کردیم، در دوران حکومت شاه‌عباس سی‌وسه‌پل ۴۰ دهانه داشت و به‌مرور زمان با کشت درختان و انحراف آب بعضی از دهانه‌ها متروک شد. در سال ۱۳۳۰ مصطفی خان مستوفی «شهردار اصفهان»، زمین‌های اطراف پل را آزاد کرد و بعد از باز کردن مجرای عبور آب، دیواری سنگی در سمت شمال پل ساخت که هنوز هم بقایای آن دیده می‌شود.
۱۱. سی‌وسه‌پل در طول سال‌ها با نام‌های مختلفی خوانده‌شده است که ازجمله آنها می‌توانیم به پل شاه‌عباسی، پل الله‌وردی خان، پل جلفا، پل چهل چشمه و پل سی‌وسه چشمه اشاره کنیم.
۱۲. در گذشته مراسم‌های مختلفی ازجمله جشن آب‌پاشان و خاج‌شویان ارامنه در سی‌وسه‌پل برگزار می‌شد.
۱۳. خاج‌شویان نام یکی از جشن‌های مسیحی است که به مناسبت غسل‌تعمید حضرت مسیح برگزار می‌شود. پیروان دین مسیح با اعتقاد بر اینکه که آب در این روز مقدس شده به درون آب‌های جاری می‌روند و در آنها شنا می‌کنند.
۱۴. ارمنیان ایران در زمان صفویان، این مراسم را در روز سیزدهم ماه ژانویه (۲۴ دی) در کنار سی‌وسه‌پل اصفهان برگزار می‌کردند. در آن دوره ارامنه حق داشتند تا به میدانى که در ابتدای پل بود، بیایند و به تبادل کالا با اصفهانی‌ها بپردازند؛ اما اجازه عبور از پل را نداشتند.
۱۵. در عصر صفوی، نوروز ۷ شبانه‌روز در کنار سی‌وسه‌پل جشن گرفته می‌شد. در این ایام سی‌وسه‌پل را چراغانی می‌کردند و بعضی‌اوقات شاه‌عباس دستور گلریزان این پل را می‌داد.
۱6. در دو طرف پل طاق‌نماهای سرپوشیده‌ای به چشم می‌خورد که از یک طرف به رودخانه و از طرفی دیگر به میان پل مشرف هستند و باعث شده‌اند تا معبر باریک مسقفی در دو سوی پل ایجاد شود. پیاده‌رو پل دارای ۹۹ طاقچه دارد که در آنها تابلوهای نقاشی بوده و امروزه اثری از آنها دیده نمی‌شود.
۱7. در جلوی سی‌وسه‌پل مجسمه رضاشاه بر روى ستونى به ارتفاع ۵ متر وجود داشته که بر اسبی سوار بوده است؛ اما امروز اثری از آن مجسمه نیست.
18. سی‌وسه‌پل در تاریخ ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۱۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
19. حفر تونل مترو در ۴۰ متری سی‌وسه‌پل باعث شده تا زمین این اثر تاریخی نشست کند و این میراث باشکوه درخطر نابودی قرار بگیرد. خشک شدن آب زاینده‌رود و عوامل محیطی دیگر باعث شده تا این اثر تاریخی بیش از پیش در معرض خطر باشد.
سی و سه پل | میزبان مراسم ها در گذشته
در زمان صفویان سی و سه پل محل برگزاری برخی جشن ها بوده که به اختصار به آنها اشاره می کنیم:
جشن آب پاشان : در سفرنامه های جهانگردان اروپایی به برگزاری جشنی در 13 تیر هر سال در کنار سی و سه پل اشاره شده است که شاه، بزرگان، شعرا و سیاستمداران و ساير مردم در آن حضور داشتند. در این مراسم که به جشن آب پاشان یا آبریزگان شهرت داشته است، مردم با پاشیدن آب و گلاب روی یکدیگر به شادمانی و پایکوبی می پرداختند.
مراسم خاج‌شویان : خاج‌شویان نام یکی از جشن‌های مسیحی است که به مناسبت غسل تعمید حضرت مسیح برگزار می شود. پیروان دین مسیح با اعتقاد بر اینکه که آب در این روز مقدس شده به درون آب های جاری می روند و در آنها شنا می کنند.
ارمنیان ایران در زمان صفویان، این مراسم را در روز سیزدهم ماه ژانویه (24 دی) در کنار سی و سه‌پل اصفهان برگزار می‌کردند. جالب است بدانید که در آن دوره ارامنه حق داشتند تا به میدانى که در ابتدای پل بود بیایند و به تبادل کالا با اصفهانی ها بپردازند؛ اما اجازه عبور از پل را نداشتند.
نوروز : در دوره صفویان جشن نوروز از سه تا هفت شبانه روز به طول می انجامید و سی و سه پل چراغانی می شد. گاهی شاه عباس دستور مراسم گلریزان بر سر پل را می داد و گل‌هاى فراوان در راه شاه و همراهان وی ریخته می شد. در سال ۱۰۱۸ جشن فروردین با محرم مصادف شد؛ اما باز هم به فرمان شاه، هفت شبانه روز جشن نوروز را برگزار کردند و گلریزان بر روی پل را انجام دادند. به واسطه هنرنمایی مردم اصفهان در چراغان و آذین بندى شهر و سی و سه پل، شاه مبلغ پانصد تومان از مالیات آن سال را به ساکنان اصفهان بخشید.
مراسم "خاج شویان" ارامنه جلفا نیز روی همین پل برگزار می شد. خاج شویان به مناسبت غسل تعمید حضرت مسیح برگزار می شود. پیروان دین مسیح با اعتقاد بر اینکه که آب در این روز مقدس شده به درون آب های جاری می روند و در آن ها شنا می کنند.
ارمنیان ایران در زمان صفویان، در روز سیزدهم ماه ژانویه (24 دی) در کنار سی وسه پل اصفهان این مراسم را برگزار می کردند. در آن دوره ارامنه حق داشتند تا به میدانی که در ابتدای پل بود، بیایند و به تبادل کالا با اصفهانی ها بپردازند؛ اما اجازه عبور از پل را نداشتند.