پازل سردرگم بازگشایی مدارس
ویروس تاجدار، این میهمان ناخوانده کنگرخورده و لنگرانداخته گویی طمع دارد که صاحب خانه شود؛دلیل آنکه همه ارکان جامعه از جمله آموزش این پرجمعیت‌ترین قشر را تحت تاثیر قرارداد، به جبر او مدارس آنلاین شد و پازلی درهم ریخته از معادله بازگشایی مدارس ارائه داد که هنوز جوابی برای آن نیافته‌ایم.
قطعات این پازل الزاما باید کنارهم چیده شوند تا بازگشایی مدارس درست انجام شود، اگر همه معلمان و دانش‌آموزان واکسن دریافت کنند، اگر برنامه وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش برای واکسینه کردن آنها قابل اجرا باشد، اگر بتوانند فاصله‌گذاری اجتماعی در مدارس را اجرا کنند، اگر دانش‌آموزان سنین پایین قادر به رعایت پروتکل‌های بهداشتی باشند، اگر اسباب و ملزومات پروتکل های بهداشتی و نیز نظارت بر رعایت آن برای دانش آموزان مقطع متوسطه فراهم شود، آن گاه گشایش مدارس نتیجه‌بخش است.
سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اردیبهشت ماه گذشته گفت که طبق پیش‌بینی و برنامه‌ریزی‌ها، تا پاییز امسال ۱۴۰۰ تمامی جمعیت بالای ۱۸ سال کشور علیه بیماری کرونا واکسن دریافت خواهند کرد.
در دنیا تا امروز پاسخی همگانی برای ارزشمند بودن واکسیناسیون در گروه سنی نوجوانان ارایه نشده است.
اگرچه کودکان و نوجوانان ناقلان خاموش کرونا به حساب می آیند اما با توجه به وضعیت اضطراری فعلی و بلاتکلیفی دانشمندان درباره واکسیناسیون آنها، اگر ما این قشر ۱۵ میلیون نفری ایرانی را که در ۱۱۰ هزار مدرسه تحصیل می کنند، از اولویت واکسیناسیون خارج می کنیم، باز ۷۱۷ هزار معلم باید واکسینه شوند تا تهدید واگیر کرونا از سوی مدارس ضعیف شود.
اگر فرض کنیم از امروز که هفته دوم تیرماه است، همه معلمان واکسینه شوند، تا پایان شهریورماه می‌توانند دوز دوم آن را دریافت کنند اما بر اساس شنیده‌ها قرار است از مرداد ماه واکسیناسیون معلمان آغاز شود که با این حساب تا پایان شهریور همه معلمان نمی توانند دوز دوم را دریافت کرده باشند.
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش گفت که واکسیناسیون معلمان با همکاری وزارت بهداشت، در اولویت قرار گرفته است تا مهر ۱۴۰۰ مدارس بعد از ۲۰ ماه تعطیلی باز شود و این اصرار بر بازگشایی به دلیل آسیب‌های دور ماندن دانش‌آموزان از مدرسه و آموزش حضوری است.
تلاش وزارت های بهداشت و آموزش و پرورش بر واکسینه کردن فرهنگیان و دانش‌آموزان هنوز نتیجه نداشته است، برای بازگشایی مدارس مقاطع مختلف هم هنوز برنامه مشخصی اعلام نشده و همین امر برخی والدین را مستاصل کرده است که آیا اجازه حضور فرزندان خود در مدارس را بدهند یا ندهند؟
فرضیه بازگشایی مدارس زمانی برای اجرا تکمیل می‌شود که همه معلمان و دانش‌آموزان واکسن را دریافت کنند تا از موج پنجم کرونا در فصل پاییز و زمستان که بیماری آنفلوآنزا هم به آن می پیوندند، پیشگیری شود؛ البته که رعایت پروتکل‌های بهداشتی آن هم در مدارس کشور ما با تراکم بالای دانش‌آموزی و کلاس‌های درس با فضای محدود و دانش‌آموزان سنین پایین بسیار دشوار است.
به طور یقین پس از بازگشایی مدارس، معلمان و مربیان ساعت‌ها با دانش‌آموزان در محیط‌های بسته و بدون تهویه مناسب در ارتباط خواهند بود و دانش آموزان گاه به دلیل کلاس های کوچک، قادر به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و حتی رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیستند.
با توجه به اینکه تراکم دانش‌آموزان در برخی کلاس ها حتی بیش از ۴۰ نفر است و در کلاس‌های مقطع ابتدایی که انتظار هم نمی رود عملا رعایت فاصله اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی کامل و صحیح اجرا شود.
محمد محسن‌بیگی مدیرکل سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش گفت: به ما قول داده شده است، واکسیناسیون معلمان در مرداد ماه انجام شود تا مدارس از مهرماه با دستورالعمل‌های جدیدی که نوشته می‌شود، بازگشایی شوند. در طرح واکسیناسیون معلمان، هم معلمان و هم کسانی که با مدرسه سر و کار دارند از جمله رانندگان سرویس مدارس، تحت پوشش قرار می‌گیرند، البته واکسن رانندگان در شرایطی است که قرار باشد مدارس باز شوند.
وی درباره واکسیناسیون دانش‌آموزان نیز چنین نظر داد: واکسن برای معلمان است چون واکسن‌های موجود هیچکدام مجوز استفاده زیر ۱۸ سال را ندارند. در کشورها برای افراد زیر ۱۸ سال چه دانش‌آموز و چه سایر افراد، برنامه واکسیناسیون نیست.
سیماسادات لاری سخنگوی وزارت بهداشت درباره برنامه واکسیناسیون دانش‌آموزان می‌گوید: در حال حاضر واکسن تایید شده برای سن کمتر از ۱۸ سال در کشور نداریم و برنامه‌ای در زمینه واکسیناسیون دانش آموزان وجود ندارد. البته در برخی کشورها تزریق یکی از انواع واکسن‌های کرونا به گروهی از کودکان آغاز شده که هنوز نتایج آن منتشر نشده است.
والدین چه می‌گویند؟
از ترس کرونا، خانه مدرسه شده است، برخی معتقد به کلاس‌های درس غیرحضوی و آنلاین و برخی مشتاق بازگشایی مدارس اند. خانواده‌هایی هستند که به خاطر دورماندن فرزندانشان از کرونا تمایل بیشتری به آموزش غیرحضوری و خانواده هایی دیگر چون زمان برای کمک به تحصیل فرزندان خود و شاید امکانات کلاس آنلاین را ندارند، مدرسه حضوری اما با رعایت پروتکل‌های بهداشتی را ترجیح می‌دهند.
این دوگانگی حضوری و غیرحضوری در میان مسئولان وزارت آموزش و پرورش و والدین دانش‌آموزان همزمان وجود دارد، چرا که گاهی با اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا، تصمیم بر تشکیل کلاس‌های حضوری و گاه با نظر منفی ستاد، حضور دانش‌آموزان در مدارس منتفی می‌شود کرونا هم بدجور در کشور جا خوش کرده است و خیال رفتن ندارد.
مادر یکی از دانش‌آموزان که خود شاغل است، می‌گوید: از زمانی که کلاس‌های درس غیرحضوری شده است ساعاتی که در خانه هستم به عنوان معلم فعالیت میکنم و می توان گفت تقریبادیگر وقت آزادی برای گذران با خانواده ندارم اما با این وجود خوشحالم که در این مدت شیوع کرونا بخاطر رعایت بسیاری از مسایل بهداشتی تاکنون خانواده ام از دست کرونا مصون مانده است.
فاطمه معتقد است برگزاری کلاس‌های حضوری می‌تواند مشکل ما با این بیماری را دوچندان کند. اگرچه شغل ام ، زندگی خانوادگی ام و تحصیل فرزندم اکنون همه با هم درآمیخته اما برای جلوگیری از ابتلای خود و خانواده‌ام به کرونا با کلاس‌های غیرحضوری موافق هستم چون محققان معتقدند کودکان ناقل اصلی کرونا برای والدین خود هستند.کرونا ریشه دوانیده و این ماییم که باید شکست اش دهیم.
اما تنها این مساله نیست وضع برای بعضی خانواده ها متفاوت است آنها که تعداد فرزند بیشتری دارند و از نظر مالی در پرداخت هزینه‌های زندگی با مشکل مواجه اند طبعا از خرید تلفن همراه هوشمند و تبلت یا لپ تاپ و هزینه تمام یا بخشی از اینترنت درمانده اند، معتقدند کلاس درس با رعایت پروتکل‌ها و با شیوه‌ای برنامه‌ریزی شده می‌تواند بسیاری از مشکلات خانواده‌ها را حل کند.
اگر کرونا نبود، هزینه‌های خرید گوشی تلفن همراه برای هر فرزند و خرید اینترنت بر دوش ما نبود، اینها صحبت مادری است که ۲ فرزند در حال تحصیل دارد. او می‌گوید: علاوه بر همه این مسایل، حضور طولانی مدت بچه ها در خانه هزینه‌های دیگری را به خانواده تحمیل کرده است که در نوع خود دیدنی و شنیدنی است.
وی ادامه می‌دهد: خودم معلم هستم، هر روز صبح باید برای دانش‌آموزانم، مطالب درسی آماده کنم، تا وقتی من در حال تدریس کلاس خود هستم، باید چاره‌ای برای درس فرزندان، تهیه غذای آنان و حتی مسایل تربیتی شان داشته باشم، اما باز هم معتقدم برای مقابله با کرونا بهترین روش همین کلاس های غیرحضوری است چون به ویژه دانش‌آموزان دوره ابتدایی درک و توان کاملی از رعایت پروتکل‌های بهداشتی ندارند.
مریم مادر یکی دیگر از دانش‌آموزان خلاف صحبت مادران بالا حرف می‌زند او معتقد است: وزارت آموزش و پرورش موظف است با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مدارس را بازگشایی کند، چرا باید بسیاری از هزینه‌های تحصیل به عهده والدین باشد؟ شاد رایگان است اما کلاس‌های آنلاین باعث شده که فرزندان من علاقه زیادی به فضای مجازی پیدا کنند و همین مشکلات دیگری را برای آنان به وجود آورده است.
وی معتقد است اگر کلاس‌های حضوری برقرار شود، بخشی بزرگی از این مشکلات حل می‌شود البته همه این موضوعات منوط است به اینکه معلمان و دانش‌آموزان تا قبل از بازگشایی مدارس ۲ دز واکسن دریافت کنند تا ویروس را به خانه‌ها نبرند و پیرو آن در کل جامعه شیوع ندهند.
برنامه‌ریزی و تصمیمات مسوولان برای بازگشایی مدارس
با توجه به اینکه مدارس و مراکز آموزشی با شیوع ویروس کرونا در کشور از ابتدای اسفند ماه سال ۹۸ تعطیل شدند و وزارت آموزش و پرورش برای تداوم یادگیری دانش‌آموزان با راه‌اندازی شبکه شاد و مدرسه تلویزیونی ایران تلاش‌هایی انجام داد، اما پس از گذشت مدت زمانی از تجربه آموزش مجازی و نتایج حاصل از آن، مسوولان و کارشناسان آموزشی و تربیتی اعلام کردند که آموزش مجازی نمی‌تواند جایگزین حضور دانش آموزان در کلاس درس شود.
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش نیز از بازگشایی مدارس از مهرماه ۱۴۰۰ خبر داده و گفته است: ستادی در وزارت آموزش و پرورش تحت عنوان ستاد مهر فعال شده است که همه تمهیدات را برای آغاز به کار مدارس در مهر ماه ۱۴۰۰ برنامه ریزی می‌کند.
وی افزود: همه تلاش این است که شروع سال تحصیلی به صورت حضوری باشد، چون مهمترین تجربه از دوران کرونا این بود که معلم و مدرسه جایگزین ندارند. باید به سمتی پیش رفت که کلاس‌های درس از مهر ماه دایر شود، اما این ظرفیت مهم فضای مجازی که پیوندهای لازم را بین ارکان مختلف تعلیم و تربیت برقرار کرده است، مکمل آموزش حضوری می‌شود.
حاجی میرزایی البته یکی از مهمترین پیش نیازهای بازگشایی حضوری مدارس را واکسیناسیون فرهنگیان دانسته و اظهار داشت: واکسیناسیون معلمان با هماهنگی ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت بهداشت، از مرداد ماه شروع می‌شود اما تاکنون مصوبه ای برای افراد زیر ۱۸ سال نبوده است؛ اگر مجموعه متولیان وزارت بهداشت کشور به این نتیجه برسند که دانش‌آموزان هم باید واکسینه شوند، تدابیر لازم پیش‌بینی خواهد شد.
وی تصریح کرد: بنا را بر آموزش حضوری در مهرماه گذاشته ایم و تا آن زمان باید شرایط عمومی کرونا در کشور برای رعایت فاصله گذاری اجتماعی سنجیده شود. اگر فاصله گذاری همچنان توصیه شود، کلاس‌ها را باید به صورت نوبتی برگزار کنیم. اما تاکید بر این است که با وجود مقررات، دانش‌آموزان یک روز به صورت محدود در مدارس حضور یابند؛ چرا که قطع ارتباط با مدرسه موجب پیامدهای سنگین اجتماعی، روانی و جسمانی شده است. معتقدیم بخش مهمی از بلوغ اجتماعی دانش‌آموزان در تعامل با یکدیگر صورت می‌گیرد و دور بودن بیش از یک و نیم سال از محیط آموزش، مشکلاتی از این باب ایجاد کرده است.
حاجی میرزایی خاطرنشان کرد: چند سناریو برای ورود دانش‌آموزان به مدرسه پیش بینی شده است، اگر تا مهرماه محدودیت ها در کل جامعه لغو شود، دانش‌آموزان مطابق گذشته وارد مدرسه می شوند؛ در غیر این صورت، متناسب با محدودیت های اعمال شده در شهرهای مختلف، وضعیت های متفاوت تعریف می شود. وزارت آموزش و پرورش، حضور دانش آموزان را به گونه های مختلف تنظیم می کند تا دستورالعمل های بهداشتی هم رعایت شود.
علیرضا رییسی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز می‌گوید: اصل باید بر بازگشایی مدارس از مهر ماه با شرط یک برنامه‌ریزی مناسب باشد. باید توانمندسازی و آموزش خانواده ها در اولویت قرار گیرد.
وی می افزاید: بسیاری از کشورها مدارس را بازگشایی کرده اند. اهمیت بازگشایی مدارس بسیار بیشتر از دانشگاه است؛ چرا که افرادی وارد دانشگاه می شوند که آموزش و پرورش آنها پیشتر صورت گرفته است. تعطیلی مدارس در کشورهای درحال توسعه، میزان ترک تحصیل دانش آموزان، کودکان کار و مشکلات روحی و روانی برای دانش آموزان بازمانده از تحصیل را افزایش داده است.
با این همه سناریو باید دید آیا پازل بازگشایی مدارس با کنار هم چیدن قطعات در مهرماه تکمیل می شود؟
طبق آمارهای مرکز آمار ایران در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در مجموع تعداد ۱۵ میلیون و ۳۰ هزار و ۹۴۹ نفر در تمامی پایه ها ثبت نام کردند.