نمایشگاه کتاب در ایستگاه دوم
صدای پای یارمهربان از شرق شنیده می‌شود، در طول رود زاینده شهر و در آخرین ایستگاه‌های آن حال و هوای دیگری برقرار است. فضایی که در کنار پل شهرستان هوایی تازه دارد و مانند هیچ شلوغی دیگری در این نقطه پرشلوغ یعنی محل نمایشگاه‌های بین المللی اصفهان نیست؛ چراکه این بار مهمانان نمایشگاه یاران مهربان هستند.
به گزارش ایمنا، دو روز از نمایشگاه کتاب اصفهان برگزار شد و اوضاع بر وفق مراد مجریان، غرفه‌داران و حتی مخاطبان نیست، به نظر می رسد عواملی چون حضور نداشتن ناشران معتبر، نبود همکاری دستگاه‌ها مختلف در استان، تبلیغات ضعیف شهری و البته برخی مشکلات در اجرا بر میزان استقبال مخاطبان سایه افکنده است.
نمایشگاه کتاب اصفهان پس از مدت زیادی تعطیلی سال گذشته بار دیگر در میان استقبال ناشران و مخاطبان و اعتراض کتاب فروشان شهر برگزار شد. با تمام مشکلات پیش رو نمایشگاه سال پیش با رقم فروش چشمگیر شش میلیارد تومان (با احتساب فروش‌های غیر رسمی هشت میلیارد تومان) به کار خود پایان داد تا لقب دومین نمایشگاه کشور از نظر فروش را از آن خود کند.
این ارقام باعث شد تا توجهات به این نمایشگاه بیشتر و انتظارات نیز بالاتر رود. حالا نمایشگاه روز دوم خود را نیز پشت سر گذاشت و امروز (۲۰ آبان) در روز سوم برگزاری به سر می‌برد؛ اما برخلاف انتظارات اختلاف چشم‌گیری بین نمایشگاه سال پیش و سال جاری می‌توان دید. در نگاه اول راه‌روهای خلوت اولین چیزی است که ذوق انسان را کور می‌کند، برخلاف انتظار نه صفی در کار است و نه شلوغی؛ اینجا همه چیز آرام است!
یکی از ناشرانی که از تهران آمده و سال پیش نیز در نمایشگاه حضور داشته با گلایه از تبلیغات نمایشگاه می‌گوید: "در دو روز ابتدایی استقبال از نمایشگاه بسیار ناامیدکننده بود، فکر می‌کنم دلیل آن نیز نبود تبلیغات کافی به خصوص تبلیغات محیطی در شهر باشد. باید گروه‌های مخاطب نمایشگاه از جمله دانش آموزان، دانشجویان، اهالی قلم و ادب و تمام مردم شهر را از وجود چنین نمایشگاهی با خبر کرد؛ اما برای تحقق این هدف، چیزی در اصفهان ندیدم ."
همچنین یکی دیگر از غرفه‌داران که کتاب‌های تحصصی بازاریابی می‌فروشد و پس از گذشت دو روز از نمایشگاه هنوز نتوانسته غرفه خود را به دلخواه بچیند، از خلوتی نمایشگاه و نبود امکانات ابراز نارضایتی و اظهار می‌کند: "به نمایشگاه‌های مختلفی در نقاط مختلف کشور برای فروش کتاب رفته‌ام، در اصفهان هیچ امکاناتی به ما داده نشد و فقط یک بخش به عنوان غرفه به ما دادند. در این دو روز مشغول جور کردن تجهیزاتی چون میز و قفسه بودم!"
خبری از ناشران بزرگ نیست
با گشتی در سالن‌های نمایشگاه نکته آزار دهنده دیگر حضور نداشتن ناشران معتبر و قوی کشور در این گردهمایی بزرگ است. ناشران مشهور و بزرگ در نمایشگاه حضور فعالی ندارند و به جز چند غرفه انگشت شمار دیگر نام معتبری به چشم نمی‌خورد. با غیبت ناشران خوش‌نام عرصه برای ارائه کتاب‌های کم مخاطب که گاها در انبارها خاک می‌خورند فراهم شده است.
۹۷ هزار عنوان کتاب و ۴۰۰ ناشر در چهاردهمین نمایشگاه کتاب استان اصفهان وجود دارد، اما خبری از ناشران تخصصی ادبیات و شعر و یا حتی ناشران دروس تخصصی کاربردی نیز نیست. همچنین در گوشه‌هایی از محل برگزاری غرفه‌های خالی به چشم می‌خورد که با توجه به فروش نمایشگاه سیزدهم و غیبت بسیاری از ناشران به نام آن نمایشگاه در چهاردهمین دوره، کمی عجیب به نظر می‌رسد.
منفی‌ترین نکته جشنواره همین حضور نداشتن ناشران و عناوین معتبر کتاب است که جای آنها عناوین نه چندان دلچسب پر کرده‌اند. همچنین غرفه‌های نامربوط نیز نور تیز بی‌تفاوتی را بر چشم و تیر ناامیدی را به روح بازدیدکنندگان فرو می‌کند.
اگرچه موانع بسیاری راه برگزاری نمایشگاه چهاردهمین را سد کرده و علی‌رغم انتظارات بالا، حمایت‌ها آنگونه که باید و شاید نبوده است. مرتضی ثابت‌قدم، نماینده انجمن ناشران استان در برگزاری نمایشگاه در حاشیه روز دوم نمایشگاه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: " سال جاری در تنگنای شدید قرار داریم، آموزش و پرورش با ما همکاری نکرد و به دلیل مشکلات حمل و نقل دانش آموزان را در این نمایشگاه نخواهیم داشت به همین ترتیب بسیاری از کسانی به طور طبیعی باید به نمایشگاه می‌آمدند، امسال حضور نخواهد یافت و معضلات زیادی پیش رو خواهیم داشت."
طرح توسعه‌ای برای "کتاب" در شهر نداشته‌ایم
سرانه مطالعه در استان اصفهان مانند کشور بسیار پایین بوده و میزان این شاخص به هیج عنوان در خور پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی نیست. همواره دلایل متعددی از جمله نبود فرهنگ‌سازی، گرانی کاغذ و هزینه بالا نشر کتاب، مشکلات اقتصادی و... برای انزوا کتاب در خانه‌ها عنوان شده است. در این بین آن چیزی که فراموش شده برنامه ریزی شهری است که برخلاف باور عموم تاثیر بسزایی در میزان علاقه شهروندان به کتاب دارد. نبود وجود گذری و پاتوقی برای فرهنگ و هنر در اصفهان تا سال‌های پیش ضربه بزرگی به شهر زد و برخی سیاست‌ها مدیران پیشین شهر، معدود پاتوق‌های موجود مانند آمادگاه را به انزوا کشاند.
ثابت‌قدم با اشاره به رویکرد مدیریت شهری اصفهان در ادوار مختلف خاطرنشان می‌کند: "به طور کلی مدیریت شهری که لقب شهر خلاق را دارد باید حوزه فرهنگ کتابخوانی نیز ورود کند و طرح های جدید توسعه‌ای در این زمینه تدوین کند."
وی سپس با مثالی از تهران نمونه‌ای از این طرح را اینگونه شرح می‌دهد: "به عنوان مثال روزی شورای شهر تهران تصویب کرد که هر پاساژی برای اخذ مجوز ساخت باید از هر هزار متر، چیزی در حدود پنج درصد را به عنوان فضای فرهنگی معرفی کند. همچنین طبق این مصوبه حق نوسازی و بهسازی برای این پنج درصد دریافت نمی‌شد. این طرح امکان خرید فروشگاه را به کتاب فروشان و ناشران را داد، چراکه هزینه اضافی بر آنها تحمیل نمی‌کرد همچنین در اثر این طرح ده‌ها کتاب فروشی در مجتمع‌های تجاری شهر ایجاد شده و کمتر مرکز خریدی وجود دارد که در آن کتاب‌فروشی دیده نشود."
نماینده انجمن ناشران استان اصفهان می‌افزاید: "دیگر شهرداری‌ها نیز فعالیت‌هایی برای افزایش فروش کتاب داشته‌اند به عنوان مثال مجتمع‌های نشر و توزیع کتاب ساخته و در اختیار ناشران قرار دادند. این در حالیست که ح دود ۴۰ سال شورای شهر و شهرداری اصفهان طرحی برای ناشران و کتابفروشان نداشته است. مدیریت شهری حال حاضر اصفهان کارهای خوبی انجام دادند و این انتظار از آنها می‌رود که طرحی برای ترویج کتاب نیز داشته باشند."
برای برگزاری نمایشگاه نباید دنبال مسئولان بدویم!
ثابت‌قدم سپس نمایشگاه را جز ساختار یک شهر خلاق می‌داند و تاکید می‌کند: " نمایشگاه این امکان را ایجاد می‌کند تا آثار تولید شده برای تشویق مردم و تولیدکننده به نمایش درآمده شوند. برای برگزاری نمایشگاه آن هم نمایشگاه مهمی مانند نمایشگاه کتاب درست نیست که دنبال مسئولان بدویم و چانه زنی کنیم، بلکه خود باید دغدغه برگزاری داشته باشند . با توجه به رویکرد مدیریتی که اکنون در شهر و استان اصفهان وجود دارد این انتظار می رود که خود مسئولان دغدغه برگزاری نمایشگاه کتاب را داشته باشند."
وی ادامه می‌دهد: "در حوزه‌هایی مانند صنایع دستی، کتاب و کالاهای فرهنگی باید فضایی فراهم باشد تا به عنوان صنف به راحتی بتوانیم عرضه کالا را انجام دهیم، ولی زمانی که ما به عنوان صنف باید به دنبال صفرتاصد کارها برویم کنترل و مدیریت سخت می‌شود و این اصلا صحیح نیست."
ثابت‌قدم در پایان از دیگر دستگاه‌ها و ارگان‌های استان گلایه می‌کند و می‌گوید: "در تخفیفات باید از منابع استانی استفاده شود در حال حاضر ارشاد ۱۰ درصد تخفیف برای نمایشگاه در نظر گرفته است، اما هیچ ارگانی دیگری قبول نکرد که ۱۰ درصد هم آنها با تامین منابع بن‌تخفیف تهیه کنند. در تهران و دیگرها شهرها ارگان‌هایی مانند شهرداری و استانداری تامین منبع و بن های تخفیف تهیه می‌کردند؛ ولی دستگاه‌های دولتی اصفهان این دغدغه را ندارند."
جدا از تمام مسائل و مشکلات نمایشگاه امروز به گام سوم رسید، البته نمایشگاه به هیچ عنوان نتوانسته در این دور روز انتظارات را برآورده و آن چیزی که مسلم است اختلاف کیفی بین نمایشگاه چهاردهم و سیزدهم است. نمایشگاهی که ناشر معتبری ندارد، همگرایی در آن دیده نمی‌شود و از همه مهم‌تر ردپایی از مخاطب هم در آن نیست. اکنون باید صبر کرد و دید که آیا در روزهای باقی مانده آیا یارانِ یار مهربان قدم‌های خود را بر کنار پل شهرستان خواهند گذاشت یا خیر.