سید جواد هاشمی: جای خیال در سینمای کودک خالی است

سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان، به دبیری علیرضا تابش از ۱۶ تا ۲۱ مهر ۱۴۰۰ با شعار «سینما، سرزمین خیال» برگزار می‌شود، سید مهدی هاشمی در این دوره با فیلم سینمایی "شهر گربه‌ها" به جشنواره آمده است. این کارگردان پیش از این با فیلم‌های «آهوی پیشونی سفید» و «تورنادو۲» در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و نوجوان شرکت کرده بود. آثار هاشمی به خیال‌انگیزی و گریم‌های سنگین معروف است. خبرنگار ایمنا ، به بهانه حضور فیلم این کارگردان در سی و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان با وی گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید:
امسال با چه فیلمی در جشنواره شرکت کرده اید؟
امسال با فیلم «شهر گربه‌ها» در جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان شرکت کردم، قسمت اول این فیلم به مراحل پایانی رسیده و برای حضور در جشنواره آماده است و قسمت دوم آن نیز در حال برنامه‌ریزی برای آماده شدن است. در فیلم‌هایم سعی کرده‌ام از بزرگسالانی استفاده کنم که تجربه کار کودک را داشته باشند، در این فیلم نیز از علیرضا خمسه، فرهاد آییش، امین زندگانی، مریم سعادت، الیکا عبدالرزاقی، یوسف تیموری، امیر غفارمنش، نیوشا ضیغمی، میرطاهر مظلومی و بازیگران بسیار دیگری استفاده کردم که سابقه درخشانی در این حوزه دارند، البته «دونالد ترامپ» هم به صورت انیمیشن در فیلم «شهر گربه‌ها» بازی می‌کند و جز بازیگران و یکی از نقش‌های اصلی است.
کمی در باره جزئیات فیلم «شهر گربه‌ها» و لوکشین‌های آن بگویید؟
«شهر گربه‌ها» یک فیلم رویایی و خیال‌انگیز برای رده سنی کودک و نوجوان و حتی بزرگسالان است، این فیلم اجتماعی است و به نظرم امسال جز کارهای خوب جشنواره خواهد بود، قصه فیلم درباره تعدادی گربه است که برای رفتن به شهر رویایی گربه‌ها از طریق تست خوانندگی تلاش می‌کنند. لوکیشن‌های فیلم نیز در جاهای مختلفی از جمله ایران مال و شهرک غزالی بوده و بخش‌هایی تیز به صورت پرده سبز در استودیو کار شده است. این فیلم یکی از پرهزینه‌ترین کارهای تاریخ سینمای کودک و نوجوان است.
نظرتان درباره شعار امسال جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان چیست؟
شعار امسال "سینما، سرزمین خیال" است. شعار جشنواره خوب و دقیق انتخاب شده است، خیال یعنی اینکه بچه‌ها بفهمند چه اتفاقی افتاده و ذهن خیال‌انگیزشان فعال شود، اگر آثار خیال انگیز در یک جشنواره زیاد باشد، قطعاً در کیفیت آن رویداد نیز اثر خواهد داشت؛ تولیدکنندگان و تهیه‌کنندگان باید برای کودک و نوجوان دغدغه‌مندتر عمل کنند و قصه‌های خیال‌انگیز را برای آنها کار کنند. سینمای فانتزی در کشور ما جایگاه درستی ندارد، در هفت کار سینمایی که برای کودک و نوجوان کار کرده‌ام، تمام قصه‌ها خیال‌انگیز بوده و در فیلم‌های خود به این موضوع که امسال شعار جشنواره نیز هست توجه کرده‌ام، اما گاهی در برخی از فیلم‌هایی که برای کودک و نوجوان ساخته می‌شود، اصلاً توجهی به خیال‌انگیز بودن قصه نشده است، فیلم‌هایی که برای کودک و نوجوان ساخته می‌شود باید در رنگ، دکور، لباس، لوکیشن و صحنه‌آرایی با سایر فیلم‌ها متفاوت باشد و عنصر خیال است که این تفاوت را ایجادمی‌کند.
در سینمای کودک و نوجوان چه اندازه به فیلم‌های فانتزی و خیال‌انگیز پرداخته شده است؟
۹۰ درصد از فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان شرکت کرده‌اند از عنصر خیال بهره نگرفته‌اند و هیچگاه ندیده‌ام که در جشنواره یک فیلم رویایی و خیال‌انگیز جایزه بگیرد. همیشه داوران به سراغ فیلم‌های معناگرا می‌روند و احتمالاً فکر می‌کنند اگر به یک فیلم خیال‌انگیز جایزه بدهند سطح کار خود را پایین آورده‌اند، اما فضای فیلم‌سازی کودک و نوجوان اگر چیزی به جز خیال باشد، قطعاً نادرست است و این موضوع باعث شده تا کودکان به سمت فیلم‌های خارجی که ظرفیت‌های خیال‌انگیزی بیشتری دارد، سوق پیدا کنند. تولیدکنندگان، سیاست گذاران و داوران جشنواره باید به خیال‌انگیز بودن فیلم‌ها توجه ویژه داشته باشند، باید بدانیم که جای فیلم‌های فانتزی و خیال‌انگیز در سینمای کشور خالی است.
از دید شما جشنواره فیلم کودک و نوجوان چه ظرفیتی برای سینمای این حوزه ایجاد کرده است؟
جشنواره فیلم کودک و نوجوان تنها در حد معرفی فیلم‌های این حوزه کارآمد بوده و فیلم‌ها در جشنواره توسط کودکان دیده می‌شود و همین نیز خوشحال کننده است، فیلم‌هایی که برای کودک و نوجوان ساخته‌ام پر فروش بوده و استقبال خوبی از آنها شده است. همچنین بخش داوری در جشنواره فیلم کودک و نوجوان اهمیت چندانی ندارد، داوران در سال‌های گذشته به خیال‌انگیزی داستان فیلم توجه بیشتری داشتند. جشنواره از جهت اینکه بتواند فیلم را معرفی کند و تعدادی متوجه شوند که فیلمی در این حوزه ساخته شده است، کاربرد دارد و همین موضوع برای حضور در جشنواره کافی است.

از دید شما چگونه می‌توان در جشنواره فیلم کودک و نوجوان تحول ایجاد کرد؟
زمانی در جشنواره تحول رخ می‌دهد که به ساخت فیلم‌های فانتزی برای کودک و نوجوان اهمیت داده شود، چراکه کودکان و نوجوانان قطعاً خیال‌انگیزی را بیشتر از معناگرایی می‌پسندند، اگر کارهایی که برای کودک و نوجوان ساخته می‌شود نسبت به سال‌های قبل متفاوت و جوابگوی نیازهای کودک و نوجوان جامعه امروز باشد، تغییر و تحولی در زمینه ایجاد خواهد شد؛ فضای فیلم، موسیقی و هر آنچه که بتواند علاقه کودکان به فیلم را بیشتر کند باید متحول شود و رفتن به سمت خیال این تحول را ایجاد خواهد کرد.
چرا ژانر کودک و نوجوان را برای فیلمسازی انتخاب کردید؟
حدود ۳۰ سال معلم بودم و با کودکان و نوجوانان سروکار داشتم، علاقه‌ام به کودکان باعث شد تا وارد این ژانر شوم و برای آنها فیلم بسازم. از ۱۸ سالگی با بچه‌ها کار کردم، با فضای کودک و نوجوان آشنا هستم و می‌دانم چه فیلم‌هایی خوراک آنها است، از طرفی فکر می‌کنم نیازها و محتوای مربوط به کودک و نوجوان را نیز می‌شناسم، علی‌رغم اینکه در سینما یک دفاع مقدسی هستم، اما برای ساخت فیلم ژانر کودک و نوجوان را انتخاب کردم و به این حوزه علاقه دارم.
به نظر شما محتوا و قالب فیلم‌های کودک و نوجوان باید چگونه باشد؟
هر محتوا و قالبی که برای کودک و نوجوان ساخته می‌شود، باید سرشار از معنا، اخلاق، آموزش و پرورش باشد. مهم است که از چه منظری و چگونه به این موضوعات پرداخته شود تا ذوق و شوق کودک و نوجوان به دیدن فیلم‌ها ترغیب شود و بیشتر فیلم‌های ایرانی را تماشا کنند؛ قطعاً به این مهم در فیلم‌های فانتزی و خیال‌انگیز بیشتر از سایر موارد دست می‌یابیم و اشتیاق بچه‌ها به دیدن فیلم‌های فانتزی که فضایی متفاوت دارد، بیشتر خواهد بود.
وضعیت ژانر کودک و نوجوان در سینمای امروز چگونه است؟
سینمای کودک و نوجوان سینمای دم دستی نیست. بسیاری از مسئولان و سازمان‌ها معتقدند که برای کار کودک و نوجوان باید هزینه کمتری کرد، اما من معتقدم برای کودک و نوجوان باید بیشتر از سایر ژانرها هزینه و سرمایه‌گذاری کرد، ما در این ژانر ضعیف هستیم و وضعیت سینمای کودک و نوجوان در کشور به شدت اسف‌بار و نگران‌کننده است، چرا که به شناخت ظرفی‌ت های کودک و نوجوان پرداخته نشده و در جامعه امروزی این ظرفیت‌ها آنچنان که باید شناخته نشده است.
فیلم‌هایی که در دهه ۶۰ برای کودک و نوجوان ساخته شده و در اوج تبلور سینمای کودک و نوجوان بوده، در حال حاضر از طرف کودکان استقبالی برای دیدن آنها نمی‌شود. کودکان امروزی فیلم‌های خوبی مانند «گلنار» و «دزد عروسک‌ها» را نمی‌پسندند، همچنین فیلمی مانند «شهر موش‌ها» اگر قرار باشد مجدداً ساخته شود باید تغییراتی در آن ایجاد و بازپرداخت شود تا با سلیقه کودک و نوجوان امروزی همخوانی پیدا کند، نگاه و تغییراتی سازنده لازم است تا سینمای شکست خورده کودک و نوجوان جانی دوباره بگیرد.
مهم‌ترین چالش فیلمسازان کودک چیست؟
دغدغه سرمایه یکی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه است و سرمایه‌گذاران کمتر به سنت سینمای کودک و نوجوان می‌آیند، علاوه‌بر این خانواده‌ها نیز سینمای کودک و فیلم‌های کودک و نوجوان را آنچنان که باید جدی نمی‌گیرند و برگشت سرمایه در این حوزه با مخاطره روبرو شده است. البته مسئولان نیز سینمای کودک را جدی نمی‌گیرند و ای کاش بدانند اگر به سینمای کودک و نوجوان پرداخته شود، می‌توان کودکان را به دیدن فیلم‌های ایرانی ترغیب کرد.
کلام آخر…
لازم است هیاهویی تازه در جشنواره ایجاد و تبلیغات بیشتری برای آن انجام شود، متأسفانه جشنواره در خصوص تبلیغ ضعیف عمل می‌کند، لازم است داوران نیز به جای بعد فنی به علاقه بچه‌ها در فیلم دیدن توجه کنند و بدانند آنها چه فیلم‌هایی دوست دارند.