از افزایش هزینه‌های تولید تا ارز نیمایی
گرانی و التهاب شدید بازار برنج از جمله مباحثی است که این روزها اظهارات مختلفی در رابطه با دلایل آن مطرح می‌شود.
افزایش شدید قیمت برنج به ویژه در دو ماه اخیر، توان خرید این محصول را از بسیاری گرفته است. محصولی که بنا بر گفته مسئولانش نسبت به سال گذشته افزایش قیمت ۲۰ درصدی و کاهش مصرف ۳۰ درصدی داشته است. مسئولان دلیل کاهش تولید برنج را خشکسالی و کم‌آبی مطرح می‌کنند. همچنین آسیب‌های ناشی از سیل‌زدگی دلیل دیگری برای افت تولید مطرح می‌شود.
مورد دیگر، افزایش هزینه‌های تولید است که تغییرات سرسام آوری داشته و فروش برنج با قیمت قبلی را بدون صرفه کرده است. به علاوه ممنوعیت واردات برنج هم عاملی به شمار می‌آید که عده‌ای آن را به عنوان توجیهی برای گرانی این محصول نام می‌برند. دلیل دیگر که از نظر برخی مهم‌ترین علت محسوب می‌شود، دلالی و واسطه‌گری است. سودجویانی که قبل از برداشت برنج قراردادهایی با کشاورزان به قیمت‌های کمتر بسته و کشاورز هم محصول خود را به دلیل مشکلات مالی پیش‌فروش می‌کند. در حالی که همین محصول، با قیمت بسیار بالاتری به دست توزیع‌کنندگان و در نهایت مصرف‌کننده می‌رسد.
برخی مسئولان و نمایندگان مجلس با اعتقاد به اهمیت برنج به عنوان قوت غالب، برای اقشار مختلف جامعه تأکید می‌کنند و معتقدند که افزایش قیمت این محصول در بازار باید با تدابیری کارآمد چون استفاده از ابزار واردات برنج خارجی مدیریت شود.
ضرورت رفع ممنوعیت واردات برنج؟
بر اساس گزارش مرکز آمار، ۵۲ میلیون نفر در کشور برنج خارجی مصرف می‌کنند که ۶۹ درصد افراد را شامل می‌شود. سرانه مصرف هم ۲۸ کیلوگرم است. همچنین ۲۳ میلیون نفر برنج ایرانی با سرانه مصرف ۱۲ کیلوگرم استفاده می‌کنند. حال در کشوری که با این تعداد مصرف‌کننده برنج روبروست، از دیدگاه عده‌ای ممنوعیت واردات این محصول چندان به صلاح نبوده و از آن به عنوان یکی از دلایل افزایش قیمت برنج ایرانی نام برده می‌شود. تصمیمی که هر ساله در فصل برداشت برنج به مدت چهار ماه اجرا می‌شود.
این در حالی است که بر اساس اخبار موجود، ۷۰ هزار تن برنج در گمرک کشور رسوب کرده است اما اجازه واردات را نمی‌دهند. حتی فعالان بازار برنج به وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد داده‌اند که ممنوعیت واردات را از مهرماه بردارند که در این صورت قیمت برنج در بازار متعادل خواهد شد. باور مخالفان ممنوعیت واردات آن است که در حال حاضر این ممنوعیت، باعث افزایش قیمت برنج ایرانی شده است. رکود، کمبود و گرانی در بازار ایجاد شده که برخی هم در این میان سوءاستفاده کرده و قیمت برنج را گران‌تر کرده‌اند.
با کمبود برنج خارجی روبرو نیستیم
اسماعیل نادری، معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان در رابطه با تأثیر ممنوعیت واردات برنج برگرانی این محصول به خبرنگار ایمنا می‌گوید: زمانی عدم واردات بر قیمت برنج تأثیرگذار است که با کمبود این محصول مواجه باشیم اما در حال حاضر هیچ کمبودی در بازار وجود ندارد و همه فروشگاه‌ها عرضه‌کننده برنج خارجی هستند.
وی ادامه می‌دهد: با وجود کاهش تولید و افزایش هزینه‌های آن، قیمت تمام شده برنج هم بیشتر شده و در نتیجه گران‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسد اما اینکه چرا در این شرایط قیمت برنج خارجی هم افزایش پیدا کرده است به گرانی قیمت برنج ایرانی بازمی‌گردد؛ زیرا این دو نوع برنج بر قیمت یکدیگر تأثیرگذار هستند.
معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان خاطرنشان می‌کند: این چنین که به تبعیت از افزایش قیمت محصول ایرانی، برنج خارجی هم گران می‌شود. البته عکس این موضوع هم اتفاق می‌افتد که فراوانی و ارزانی برنج خارجی بر قیمت محصول ایرانی تأثیر داشته باشد.
وی در پاسخ به این سوال که احتمال کاهش قیمت برنج وجود دارد یا خیر؟ توضیح می‌دهد: چنین برآورد می‌شود که تا پایان امسال با واردات بیشتر برنج و کاهش قیمت محصول خارجی، قیمت برنج ایرانی هم کمتر شود.
استقبال از خرید برنج ایرانی کمتر شده است
مصطفی بحق، رئیس اتحادیه برنج و خواروبار اصفهان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به گرانی ۲۰ درصدی برنج نسبت به سال قبل اظهار می‌کند: مهم‌ترین دلیل برای گرانی برنج به کمبود ۲۵ تا ۳۵ درصدی کشت برنج شمال مربوط می‌شود. امسال به دلیل خشکسالی و کاهش بارش‌ها کشاورزان با هزینه چند برابری اقدام به کشت برنج کردند. با وجود هزینه‌های بالا محصول کمتری را برداشت کردند. بر این اساس کمبود تولید به گرانی این محصول منجر شده است.
وی ادامه می‌دهد: البته گرانی هزینه‌های کشت از نرخ سم و کود گرفته تا اجرت کارگر نیز عاملی مهم برای گران‌تر شدن برنج بوده است. به طوری که کشاورزان از قیمت فعلی هم ناراضی هستند و گاه به دلیل هزینه‌های بسیار بالای کشت، از فروش برنج خود صرف نظر می‌کنند. در برابر این تولیدکنندگان ناراضی، مصرف‌کنندگانی قرار دارند که آن‌ها هم به علت شرایط دشوار اقتصادی از این قیمت برنج شاکی بوده و استقبالشان نسبت به خرید برنج ایرانی بسیار کمتر شده است.
رئیس اتحادیه برنج و خواروبار اصفهان در رابطه با تأثیر ممنوعیت واردات برنج خارجی بر بر کمبود و گرانی برنج داخل می‌گوید: برنج خارجی به میزان کافی ذخیره شده است؛ زیرا با وجود تجربه ممنوعیت در چند ماهه فصل برداشت برنج، از قبل، برنج دپو شد و اکنون هم به فراوانی وجود دارد.
بحق با اشاره به قیمت برنج ایرانی می‌گوید: محصول ایرانی از کیلویی ۳۸ هزار تومان شروع شده و تا ۵۶ هزار تومان هم می‌رسد. قیمت برنج خارجی هم‌بسته به کشور مبدأ است. برنج تایلندی ۱۴ هزار تومان، هندی ۱۹ هزار تومان و پاکستانی کیلویی ۲۱ هزار تومان است که توسط شرکت‌های بازرگانی دولتی عرضه می‌شود. اما برنجی که توسط تجار خصوصی وارد می‌شود تا ۲۵ هزار تومان هم قیمت گذاری شده است.
وی اظهار می‌کند: در کل قیمت برنج خارجی وابسته به ارز نیمایی است. هر زمان که ارز ارزان‌تر و بیشتری در اختیار واردکننده قرار گیرد نرخ این نوع برنج هم کاهشی می‌شود.