قاچاق حیات وحش دومین بازار پرسود پس از مواد مخدر
«گردش مالی بازار خرید و فروش حیات وحش بسیار بالاست؛ به طوری که به گفته رئیس مرکز فوریت‌های سایبری یگان حفاظت محیط زیست، قاچاق حیات وحش دومین بازار پرسود پس از مواد مخدر است.»
روزنامه همشهری نوشت: «بازاریابی برای خرید و فروش حیات وحش اگر چه امری غیرقانونی است اما هم در فضای مجازی و هم به صورت حضوری در کشور انجام می‌شود. فراکسیون محیط زیست مجلس مدت‌هاست که به دنبال لایحه حمایت از حیات وحش برای جلوگیری از قاچاق و آزار حیوانات است.
به گفته سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، خرید و فروش حیوانات وحشی در ایران برای برخی سودجویان تبدیل به بازار جذابی شده است؛ آن قدر که حاشیه شهری مانند تهران را به بازاری ثابت برای این تجارت و ابزار درآمدزایی تبدیل کرده است.
گردش مالی بازار خرید و فروش حیات وحش بسیار بالاست؛ به طوری که به گفته علیرضا ساجدین، رئیس مرکز فوریت‌های سایبری یگان حفاظت محیط زیست، قاچاق حیات وحش دومین بازار پرسود پس از مواد مخدر است. او با اشاره به این که در این بازار قیمت‌ها ثابت نیست، می‌گوید: هر کس هر قیمتی که بخواهد روی حیات وحش می‌گذارد و بسته به مشتری‌ای که پیدا کرده آن را می‌فروشد. یک پرنده شکاری می‌تواند دو تا ۱۰ میلیون تومان قیمت داشته باشد و اعلام قیمت می‌تواند برای این تخلف، خلافکار جدید جذب کند: «بیشترین خرید و فروش حیات وحش در فضای مجازی رخ می‌دهد. در مورد سایت‌های داخلی مانند دیوار و شیپور به همکاری‌های متقابل خوبی رسیده‌ایم ولی بیشترین تخلف از بستر اینستاگرام و تلگرام رخ می‌دهد که سرورهای آن در ایران نیست.»
بر اساس تفاهمنامه‌ای که در سال ۱۳۹۸ سازمان حفاظت محیط زیست با پلیس فتا منعقد کرد، اتفاقات مثبتی برای رصد قاچاق حیات وحش رخ داد ولی به گفته این مقام مسئول این نهاد هم به‌سختی خلافکاران را از طریق فالوئرها، آدرس محل سکونت، شماره حساب‌ها، شماره تلفن‌ها و ... پیدا می‌کند؛ چرا که گستره فعالیت این جرم بسیار بالاست. او معتقد است که مردم باید از قیمت جریمه‌های خرید و فروش حیات وحش خبر داشته باشند و بدانند که خرید و فروش آن به تنوع زیستی چه آسیب‌هایی می‌رساند. حذف هر فرد از پرنده‌های شکاری به عنوان رأس هرم بودن این گونه‌ها، آسیب بسیار زیادی به حیات وحش و اکوسیستم وارد می‌کند.
بر اساس قانون شکار و صید و قانون مصادیق مجرمانه که امسال از طریق دادستانی کل کشور تصویب شد، خرید و فروش و آگهی حیات وحش خلاف است و برای آن علاوه بر جریمه نقدی، حبس نیز در نظر گرفته شده است. مسئولان یگان حفاظت محیط زیست معتقدند شکل و میزان تقاضا، نوع حیوان و قیمت عرضه را تعیین می‌کند.
به گفته رئیس مرکز فوریت‌های سایبری یگان حفاظت محیط زیست قاچاق حیات وحش، قاچاقچیان به دنبال هر گونه جانوری که تصور کنید و مشتری داشته باشد، هستند؛ از گونه‌های پستانداران تا گربه‌سانان بزرگ‌جثه. افراد متمول نیز به دنبال داشتن شیر و پلنگ و ببر هستند که در باغ‌های خصوصی خود در حومه تهران داشته باشند: «متأسفانه این رویه در حال باب‌شدن است و همکاری‌هایی در این خصوص در دستگاه‌های دولتی علی‌الخصوص صداوسیما و حتی سلبریتی‌ها وجود ندارد. استفاده از حیات وحش در سریال‌های تلویزیونی باعث ترویج خرید و فروش حیوانات در همه سطوح می‌شود. فرد پولدار خریدار شیر و پلنگ می‌شود و فرد طبقه متوسط به دنبال خرید سنجاب می‌رود. غیر از پستانداران بزرگ‌جثه، انواع خزندگان مانند مار پیتون و ایگوانا و جونده‌هایی مانند سنجاب خریدار دارد و طرفه این که این حیوانات با پست به اقصی نقاط کشور ارسال می‌شود.»
رئیس مرکز فوریت‌های سایبری یگان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «قاچاقچیان از سنجاب توله‌کشی می‌کنند و با بسته‌های پستی، یک‌روزه با اتوبوس یا پست به دست مشتری در هر جای کشور می‌رسانند. مکاتباتی با اداره پست و شرکت‌های باربری کرده‌ایم که محموله‌های پستی را چک کنند ولی هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم. اکثر باربری‌ها پرندگان شکاری را مثل عقاب به‌راحتی حمل می‌کنند و به مشتری تحویل می‌دهند.»
باغ وحش‌های متخلف
به جز مرزهای جنوبی برای قاچاق پرنده‌های شکاری به دلیل وجود مشتری در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، کریدور اصلی ورود حیات وحش قاچاق، مرزهای پاکستان و افغانستان در استان سیستان و بلوچستان است و خروجی آن مرزهای کردستان. ورود حیات وحش از مبادی رسمی گمرک فقط با مجوزهای رسمی سازمان حفاظت محیط زیست رخ می‌دهد و آخرین آن سرنوشت همان گورخرهایی بود که یکی‌شان در گمرک تلف شد و دیگری در باغ وحش صفادشت.
اما به گفته این مقام مسئول، باغ وحش‌ها یکی از مبادی فروش حیات وحش به طبقه متمول کشور است. او می‌گوید: یکی از معضلات اصلی ما باغ وحش‌ها هستند. این مراکز مگر با فروش بلیت ۴۰ الی ۵۰ هزار تومانی چقدر می‌توانند درآمد داشته باشند که کفاف نگهداری روزمره حیوانات اعم از غذا و واکسن و ... را بدهد؟ برخی از این باغ وحش‌ها با توله‌کشی، هر گربه‌سان نظیر توله شیر را ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان به افراد پولدار می‌فروشند.
او معتقد است که بسیاری از باغ وحش‌ها حداقل یک خلاف را در پرونده‌هایشان دارند. بسیاری از تخلفاتشان هم قابل رصد نیست و بارداری گونه‌هایشان را هم به سازمان حفاظت محیط زیست اطلاع نمی‌دهند.
بستر قاچاق حیات وحش بسیار گسترده است و تا زمانی که مشتری‌هایی برای خرید وجود دارند، عرضه‌کننده‌هایی نیز برای ارائه وجود خواهند داشت. علیرضا ساجدین در گفت‌وگو با همشهری از شهروندان خواست در صورت مشاهده هر گونه تخلف در این زمینه، ضمن گزارش به یگان حفاظت محیط زیست، صفحات مجازی خرید و فروش حیات وحش را نیز ریپورت کنند. به گفته او مردم به‌خصوص رانندگان تاکسی‌های اینترنتی باید بدانند که حمل‌ونقل حیات وحش می‌تواند برای آنها تبعات حقوقی داشته باشد؛ چرا که جرم قاچاق حیات وحش مثل قاچاق مواد مخدر است.
بازاریابی برای حیات وحش در پت‌شاپ
بازار خرید و فروش آنلاین حیات وحش پیچیده و فراگیر است و با بلاک یا متوقف‌شدن یک صفحه در اینستاگرام، چندین صفحه دیگر شروع به کار می‌کند. بازارهای حضوری نیز به مراکزی برای بازاریابی حیات وحش قاچاق تبدیل شده است. کافی است سری به بازار خلیج فارس در اتوبان آزادگان تهران بزنید تا با کمی پرس‌وجو به فروشنده واقعی شیر و ببر برسید.
رئیس مرکز فوریت‌های سایبری یگان حفاظت محیط زیست می‌گوید که با شهرداری تهران برای جمع‌آوری این مرکز به توافق نرسیده است؛ چرا که در این مکان غرفه‌داران در ظاهر پرنده‌های زینتی می‌فروشند که فروش‌شان منع قانونی ندارد. او می‌گوید: نیروهای سازمان حفاظت محیط زیست گاهی به این مکان سرکشی کرده‌اند و با قشری مواجه شده‌اند که به دنبال درگیری و مجادله هستند. در آنجا شاید با غرفه‌های خالی مواجه شوید که در ظاهر چیزی برای فروش ندارند ولی عملا سفارش‌گیری برای قاچاق حیات وحش از آنجا شروع می‌شود. عکس را نشان می‌دهید و جنس را در هر جا که بخواهید تحویل می‌گیرید.
علاوه بر بازار خلیج فارس، بازاریابی برای حیات وحش به مغازه‌های پت‌شاپ نیز سرایت کرده است. علیرضا ساجدین می‌گوید: در چند سال اخیر پت‌شاپ‌ها زیر نظر اتحادیه پرنده‌فروش‌ها توسعه یافته‌اند ولی این صنف نظارتی بر قاچاق حیات وحشی که در آنجا رخ می‌دهد، ندارد. رصدهای ما نشان داده است که برخی از این پت‌شاپ‌ها که در اینستاگرام هم صفحه دارند و از اتحادیه مجوز گرفته‌اند، به قاچاق حیات وحش هم مشغولند و مشتری‌یابی می‌کنند.»