هیولای فرسودگی در لوله های فاضلاب شهر
درحالی‌که مخاطره فرونشست گریبان اصفهان را تا جایی فشرده که از این حیث به عنوان استان برتر کشور شناخته شود، داستان ریزش خیابان‌های داخل شهر به معضلی نه چندان تازه تبدیل شده و دهان این هیولای زیرزمینی از شهر چندی است بازشده است؛ این بار لوله فرسوده فاضلاب شهری هستند که گاه‌وبیگاه دهان‌دره‌هایی در خیابان پرتردد اصفهان می‌کنند تا برای چندین ساعت یا روز در اثر ترکیدگی لوله‌های آب یا فرسودگی لوله‌های فاضلاب ریزشی در سطح خیابان صورت گرفته و دست مردم و دستگاه‌های اجرایی مختلف شهری در حنای تعمیرات و راهگشایی بماند.»
اصفهان امروز - مینا عباسپور | در هفته گذشته خبر حادثه ریزش خیابان در دو خیابان پرتردد اصفهان تیتر رسانه‌های مکتوب و غیر مکتوب اصفهان شد و ترکیدگی لوله‌های آب یا فرسودگی لوله‌های فاضلاب علت این حوادث و بند آمدن راه این خیابان‌ها عنوان شد. این در حالی است که مدیرکل بحران استان اصفهان در گفتگو با روزنامه اصفهان امروز اعلام کرد: در خصوص معضل فرونشست استان اصفهان نخست باید بیان داشت که به علت چندین سال دوره‌های خشکسالی در استان و دوره‌های کم‌بارشی و نیز برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی که صورت گرفته است ما با تخلیه آبخوان‌ها مواجه شده‌ایم که اثرات آن به عنوان فرونشست زمین خود را نشان داده و با ایجاد ترکیدگی و شکاف در زمین‌های کشاورزی و حتی بعضی از بخش‌هایی از مناطق مسکونی نمونه‌هایی مشاهده‌شده است. او ادامه داد: در استان اصفهان 35 دشت داریم که 27 دشت مطالعاتی تحت تأثیر فرونشست زمین و تخلیه آب سفره‌های زیرزمین قرار دارد. اثرات فرونشست در استان به دشت‌های فلاورجان، کاشان، بادرود،
مهیارشمالی و جنوبی، شهرضا، نائین، دامنه‌داران و اصفهان برخوار و نیز در مناطق مسکونی و شهری به دامنه‌ها کشیده شده است. شیشه‌فروش تصریح کرد: راجع به این مسئله با سازمان زمین‌شناسی نیز هماهنگی‌هایی به عمل آوردیم و گروه‌های کارشناسی بازدیدهای میدانی به عمل آوردند که بر اساس آن نرخ‌های فرونشست زمین در مناطق مختلف استان مشخص شده است. در همین راستا به همه دستگاه‌های خدماتی استان اعلام کردیم اقدامات ایمن‌سازی انجام دهند و فرآیند توسعه در مناطق مذکور انجام نداده و سیستم‌های تاب آور داشته باشند؛ در این زمینه شهرداری هم با مراکز دانشگاهی و علمی قراردادی منعقد کرده است که تحقیقاتی برای پهنه‌بندی فرونشست زمین تهیه کند که تا آخر امسال تهیه می‌شود. او اضافه کرد: به میراث فرهنگی هم ابلاغ کردیم در زمینه ابنیه تاریخی تحقیقات ایمن‌سازی را در دستور کار قرار دهد. مدیرکل بحران استان اصفهان بیان داشت: راهکار جبران کسری آبخوان‌های استان اصفهان در دست وزارت نیرو است که باید اقدامی برای احیای زیاده رود انجام دهد. همچنین پیش‌ازاین به همه دستگاه‌های مرتبط ازجمله شرکت آب، برق، گاز و غیره اعلام کردیم در برابر اثرات فرونشست زمین باید
شبکه‌های فاضلاب اقدامات لازم را در جهت تاب‌آوری و ایمن‌سازی داشته باشند.
قدمت شبکه فاضلاب اصفهان 50 سال است
منصور شیشه‌فروش بیان داشت: اما در بخش دوم باید اشاره داشت شبکه آب و فاضلاب که در شهر اصفهان است قدمت زیادی دارد و بر اساس بررسی میدانی صورت گرفته و مطالعاتی که انجام شده است قدمت شبکه فاضلاب به 50 سال گذشته بازمی‌گردد و 100 کیلومتر شبکه فاضلاب در شهر اصفهان نیاز به اصلاح و بازسازی دارد. علت آن‌هم فرسودگی است چون لوله‌ها در ابتدا به‌صورت بتونی اجرا شده و در ادامه خوردگی دارد که به علت تولید سولفید هیدروژن که در اصطلاح گاز فاضلاب بوده ایجاد شده است و این خوردگی آسیب‌پذیر بودن لوله‌ها را باعث می‌شود که در چند سال گذشته شرکت فاضلاب با برنامه‌ریزی که داشته است بیش از 10 کیلومتر از این لوله‌ها را بازسازی کرده است. او بیان داشت: به این بازسازی‌ها می‌توان در مناطقی از محور جنوب که خطوط بالای 1000 میلی‌متر است اشاره داشت و گفتنی است قطر شبکه‌های فاضلاب بین 400 تا 1600 میلی‌متر است که 10 کیلومتر آن در خیابان‌های نظر غربی، نظر شرقی، آبشار، حمزه اصفهانی، میر، کمال اسماعیل، شهیدان کاظمی، اوحدی، عطار نیشابوری و ... اشاره داشت. شیشه‌فروش تصریح کرد: هر یک کیلومتر بازسازی حدودا نیاز به 35 میلیارد تومان اعتبار دارد و ما از وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب کشور درخواست کردیم که آن را پیگیری کرده و به بازسازی این شبکه‌ها اقدام کنند چراکه یکی از اولویت‌های مهم استان اصفهان است، اگر فرونشست زمین در این مناطق اتفاق بیفتد می‌تواند ایجاد شکست در این شبکه‌ها کرده و دردسرهای زیادی به وجود بیاورد. مدیرکل بحران استان اصفهان همچنین بیان داشت: هر بازسازی ظرف سه سال قابل انجام است و تاب‌آوری آن‌هم 30 سال خواهد بود. او تأکید کرد: فرونشست حاصل از فرسودگی لوله‌های فاضلاب اصفهان ازجمله مشکلات بزرگ و مخاطرات اصفهان به شمار می ورد و باید برای آن برنامه‌ریزی کرد.
بازسازی شبکه فاضلاب اصفهان به روش نوین برای نخستین بار در کشور
در ادامه مدیر پروژه بازرسی و بازسازی شبکه فرسوده اصفهان در گفتگو با اصفهان امروز بیان داشت: شبکه فاضلاب شهر اصفهان که دارای 3700 کیلومتر طول است با قدمتی 55 ساله بعضا در نقاطی دچار خوردگی و فرسودگی شده است و در سال ۱۳۸۶ با سفر هیئت دولت به اصفهان، مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی به پروژه «شناسایی و بازسازی شبکه فاضلاب اصفهان» تخصیص داده و مقرر شد طی چهار قسط ۵۰ میلیون یورویی این منابع در اختیار قرار گیرد. محمدرضا جواهری افزود: در سال ۱۳۸۸ مجوز اخذ مناقصه بین‌المللی به‌صورت فاینانس خارجی به مبلغ ۵۰ میلیون یورو کسب شد و در نهایت شرکت‌هایی از کشورهای آلمان، ایران و چین برنده مناقصه شدند. در ادامه در سال ۱۳۹۰ پس از اخذ مجوزهای لازم از شورای اقتصاد، بانک مرکزی، گشایش اعتبار اسنادی آغاز شد و در نهایت سال ۱۳۹۴ عملیات بازسازی شبکه فرسوده اصفهان آغاز شد. او ادامه داد: پس از شناسایی نقاط حادثه‌خیز به‌منظور جلوگیری از خسارات جانی و مالی هنگفت، بلافاصله عملیات لوله‌گذاری و لوله رانی (Replacement) به طول 9.23 کیلومتر و ترمیم و بازسازی شبکه (Rehabilitation) به طول 7.73 کیلومتر جمعا 17 کیلومتر در اقطار 500 تا ۱۶۰۰ میلی‌متر از شبکه فرسوده فاضلاب انجام شد، لازم به ذکر است عملیات Replacement به روش‌های نوین نظیر Pipe Jacking، Trenchless و در نقاطی که کلکتور به سطح زمین نزدیک بود به‌صورت ترانشه باز در امتداد شمال و جنوب زاینده‌رود شامل خیابان‌های کمال اسماعیل، مشتاق اول و دوم در شمال و خیابان‌های نظر، میر، آبشار اول و دوم و اتوبان چمران تا کلکتور زینبیه و همچنین اجرای سوئیچ انتقال فاضلاب در زمان بحران بین دو تصفیه‌خانه جنوب و شرق در خیابان حمزه اصفهانی در حالی انجام شد که کلکتورهای اصلی فاضلاب عمدتا در مسیرهای یاد شده قرار داشت و این حساسیت کار را افزایش می‌داد. جواهری تصریح کرد: عملیات Rehabilitation در شبکه فاضلاب به روش‌های نوین نظیر CIPP-UV، Pipe Bursting در مسیرهای کلکلتورهای اصلی کنارگذر خیام، شهیدان غربی، شهیدان شرقی، کنارگذر چمران، امام خمینی، بوعلی سینا، ابن‌سینا، مطهری، بهشتی، طالقانی، صارمیه و خیابان پرستار انجام شد در همین این راستا عملیات Rehabilitation منهول های فاضلاب به روش PERMACAST و با مواد MS10000 در بیش 100 منهول اجرا شد در حالیکه جریان فاضلاب در مسیرهای یاد شده به هیچ عنوان قطع نمی‌شود و همین امر حساسیت کار بازسازی را افزایش می‌دهد. مدیر پروژه بازرسی و بازسازی شبکه فرسوده اصفهان گفت: در این پروژه با بکار گیری دستگاه‌ها و تجهیزات ویژه بعد از 50 سال شستشو و ویدئومتری کلکتورهای اصلی (500 میلی‌متر به بالا) برای حدود 230 کیلومتر انجام شد، این عملیات شامل Cleaning، Blocking، Over pumping و در نهایت رسوب برداری با دستگاه ساکشن و ویدئومتری شامل Quick View، CCTV، GIS بوده که در نهایت عیوب کلکتور ها مطابق با استاندارد جهانی WRC کدگذاری می‌شود؛ لازم به ذکر است برای نخستین بار در کشور آنالیز ریسک با توجه به نتایج کدگذاری WRC توسط مهندسان مشاور پروژه و همکاری مدیران آبفای مناطق شهر اصفهان برای کلکتورهای گرید 4 و 5 انجام شد که با این کار بیش از 110 نقطه حادثه‌خیز قبل از وقوع حادثه شناسایی و برنامه‌ریزی و انجام عملیات اصلاحی آنها توسط معاونت بهره‌برداری و توسعه فاضلاب شرکت آغاز شده است. جواهری افزود: از آنجا که شبکه آب‌های سطحی و جمع‌آوری فاضلاب در شهر اصفهان به‌طور کامل از یکدیگر مجزا نشد و به‌منظور مانیتوریگ و کنترل دبی و باران برای نخستین بار در کشور ساختمان تله‌متری فاضلاب ایجاد، تجهیز و راه‌اندازی شد که در آن ده نقطه باران‌سنج و 40 نقطه دبی سنج با دستگاه‌های بروز کنترل و مانیتور می‌شود. او بیان داشت: مهمترین نکته این گفت‌وگو عملیات Rehabilitation (بازسازی) شبکه فاضلاب اصفهان به روش نوین است. شبکه فاضلاب اصفهان به‌عنوان نخستین شهر در کشور به روش‌های نوین بازسازی شد. از زمانی که عملیات بازسازی و اصلاح شبکه فرسوده فاضلاب با فناوری نوین در اصفهان در دستور کار قرار گرفت شش دوره کارگاه آموزشی با حضور کارشناسان شرکت، شرکت مادر تخصصی آبفای کشور و همچنین معاونان تمام شرکت‌های آب و فاضلاب استانی در اصفهان برگزار شد و هرکدام از این دوره‌ها طی سه شبانه‌روز و به‌صورت تئوری و عمل و در حین انجام عملیات اجرایی پروژه برگزار شد تا برخی از فعالان صنعت آبفا در کشور با روش نوین بازسازی شبکه فاضلاب در دنیا آشنا شوند. جواهری در ادامه اظهار کرد: با ایجاد ارتباط با دانشگاه اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، مراکز دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی اقدامات اولیه جهت بومی شدن این فناوری از همه لحاظ (طراحی، ساخت، اجرا و کنترل) انجام و مستند شد تا سایر شهرها در کشور به‌منظور بازسازی شبکه فاضلاب بتوانند از توان داخلی در این زمینه بهره‌مند شود.
اکنون معضل ریزش خیابان شهر اصفهان به دلیل فرسودگی لوله‌های فاضلاب ازجمله مخاطراتی است که تأمین اعتبار مشکل‌گشای آن است اما نمی‌توان تا تأمین اعتباری که به گفته مسئولان همین گزارش از طریق فاینانس و وام‌های خارجی تأمین می‌شود دست روی دست گذاشت و هرروز شاهد شکست و ترکیدگی لوله‌های آب یا فرسودگی فاضلاب در یکی از خیابان‌های شهر و بند آمدن یا بروز حادثه‌ای برای مردم باشیم. بلکه باید آستین ها را هرچه زودتر بالا زد و راهی مانند بومی سازی روش های نوین نوسازی و ساماندهی لوله های فرسوده فاضلاب شهری توسط مهندسان داخلی آبفای اصفهان و کشور برای حل این معضل پیدا کرد؛ کاری که پیش از هم نشان داده ایم از پس آن بر آمد ایم.