کابوس فرونشست؛ پل‌های تاریخی اصفهان را می‌لرزاند
فرونشست قصه تلخ روزهای خشک دیار نصف جهان شده است. کابوسی که سال‌ها تعبیر آن تنها پچپچه‌های درگوشی بود و امروز رنگ حقیقت به خود گرفته است.
اصفهان امروز - فاطمه کاویانی| فرونشست قصه تلخ روزهای خشک دیار نصف جهان شده است. کابوسی که سال‌ها تعبیر آن تنها پچپچه‌های درگوشی بود و امروز رنگ حقیقت به خود گرفته است. تعبیر تلخ کابوس فرونشست در کنار تمام سازهای موجود بر روی زمین و داخل زمین نه‌تنها غصه بی‌پایان زندگی بشر در این گستره شده که بلای جان میراثی است که امانت‌دار خوبی برای آن نبوده‌ایم. آثار تاریخی اصفهان از خشکی آسمان و زمین رنجور شده‌اند و بی‌تدبیری در برداشت آخرین قطرات حیات از رگ‌های زمین این آسیب‌پذیری را دوچندان کرده است. زمانی که در سال 79 جریان دائمی رودخانه زاینده‌رود قطع می‌شد کمتر کسی می‌توانست بپذیرد مهری بر پایان حیات میراث به یادگار مانده بر بستر رودخانه یعنی پل‌های تاریخی زده‌شده است. حفر چاه‌های زیاد و فشار بسیار بر سفره‌های زیرزمینی آب هم وضعیت را بیش‌ازپیش بحرانی کرد تا اکنون شاهد ترک‌هایی بر پیکر پل‌های تاریخی اصفهان باشیم که هرروز لبخند شوم اش عمیق‌تر از گذشته می‌شود. زمانی ایجاد ترک بر پیکر پل‌های تاریخی اصفهان اظهارنظرهای گوناگون و ضدونقیض را در پی داشت اما امروز غالب کارشناسان حوزه‌های مختلف مرتبط با میراث فرهنگی بر این باورند که فرونشست زمین آثار تاریخی اصفهان را تحت تأثیر قرار داده است و دراین‌بین پل‌های تاریخی با جریان گاه‌وبیگاه آب در بستر رودخانه و تنش ایجادشده مظلوم‌ترین قربانی سو مدیریت‌ها هستند. بدون تردید رفع مشکل فرونشست همت جمعی می‌طلبد تا در آینده افسوس روزهایی که می‌توانستیم قدمی برای حیات شهر برداریم و برنداشتیم بر دل‌هایمان حک نشود.
نمی‌توان منکر فرونشست در آینده برای پل‌های تاریخی بود
مسئول پایش پل‌های تاریخی اصفهان در گفتگو با اصفهان امروز می‌گوید نمی‌توان منکر شد که پل‌های تاریخی اصفهان در آینده دستخوش فرونشست شدید شوند. به گفته علی‌محمد فصیحی دو مورد درزمینه پل‌های تاریخی وجود دارد نخست اینکه مطالعاتی در مورد پل‌ها داشته باشیم و در ادامه آیا مشاهدات ما نشان‌دهنده تأثیر فرونشست هست یا نه. او تصریح کرد: در حال حاضر هیچ‌یک از پل‌ها نشانه‌ای نداشته که دچار آسیب جدید شده باشد و به‌طور مستمر پل‌ها در حال پایش هستند. مسئول پایش پل‌های تاریخی اصفهان باز و بسته کردن مرتب رودخانه را عاملی برای ایجاد تنش در سازه‌های تاریخی دانست و افزود: باید پذیرفت بالاخره یک سازه یا در معرض رطوبت هست یا نیست بدون شک این تغییر شرایط عامل تشدیدکننده نشست و مشکلات سازهای پل‌ها خواهد شد. فصیحی توضیح داد: در حال امضا تفاهم‌نامه‌ای با سازمان زمین‌شناسی هستیم تا بحث‌های مرتبط با پایش پل‌ها را درزمینهٔ فرونشست پیگیری کنیم این در حالی است که این روند نظارت و پایش ادامه‌دار خواهد بود. او تأکید کرد: تلاش می‌شود نصب دستگاه سنجش و پایش دقیقی که سازمان زمین‌شناسی در اختیار دارد بر روی آثار تاریخی و به‌خصوص پل‌ها نصب شود تا بتوانیم برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری علمی‌تری داشته باشیم. فصیحی زمان تقریبی نصب دستگاه‌های پایش را سه ماه آینده اعلام کرد.
بیشینه نرخ نشست دشت اصفهان - برخوار 45 برابر استاندارد جهانی است
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان چهره‌ای است که روزهای شلوغی را پشت سر می‌گذارد. رضا اسلامی بارها و بارها در مورد وضعیت دشت اصفهان - برخوار و کاهش سطح آبخوان آن هشدار داده بود. او در گفتگو با اصفهان امروز در مورد وضعیت فرونشست و تأثیر آن بر ابنیه و بخصوص پل‌های تاریخی گفت: دشت اصفهان - برخوار چیزی حدود 3 هزار و 700 کیلومتر وسعت دارد و همه قبول دارند که در حال نشست است. او تصریح کرد: بیشینه نرخ نشست در این دشت 45 برابر بیشتر از میانگین جهانی ثبت‌شده واقعیت این است هر سازهای که در این دشت ساخته شود و واقع‌شده باشد از خطوط زیرزمین و روی زمین تأثیرپذیر از این نشست خواهد بود. او تأکید کرد: شیوه نادرست برداشت از آبخوان باعث شده 65 درصد از حجم آن خالی شود و تنها 35 درصد آب آبخوان باقی‌مانده است؛ درصورتی‌که به همین منوال مصرف ادامه‌دار باشد آبی باقی نخواهد ماند. مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان اظهار کرد: سازه‌های موجود بر دشت اصفهان - برخوار در دو حالت تأثیرپذیر از نشست نخواهند بود نخست اینکه بر روی فضا باشد که این موضوع تخیلی است و یا به سنگ‌بستر متصل شود؛ به‌طور مثال پل شهرستان 2500 سال قدمت دارد و بر بستر سنگ ساخته‌شده طی سال‌ها حتی باوجود تنش‌ها هیچ آسیبی ندیده است اما نقطه مقابل سی‌وسه‌پل آثار فرونشست بر آن قابل‌مشاهده است. اسلامی بابیان اینکه فرصتی دیگر نداریم تأکید کرد: از این دشت مدام آب برداشت‌شده و آبی به آن اضافه نشده پس طبیعی است که دیگر توانی نداشته باشد. او در مورد نبود جریان دائمی آب در زاینده‌رود و ایجاد تنش برای پل‌های تاریخی توضیح داد: در حال حاضر اینکه باز و بسته شدن آب موضوع ثابت‌شده‌ای برای تشدید فرونشست و ایجاد تنش برسازه‌ها باشد وجود ندارد اما شاهد هستیم باز و بسته کردن آب بر روی زیستمندان زاینده‌رود و اکوسیستم منطقه تأثیر گذاشته است و ابنیه تاریخی بر بستر رودخانه نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اسلامی اظهارنظر دقیق و علمی مبنی بر فرونشست در آثار تاریخی را منوط به نصب GPS بر روی آثار تاریخی دانست تا بتوان حرکت افقی احتمالی آن‌ها را ثبت و ضبط کرد. او خاطرنشان کرد: برای نصب این GPS ها تعاملاتی با میراث فرهنگی داشته‌ایم لازم به ذکر است این دستگاه تنها اطلاعات تحقیقاتی ارائه می‌دهد و نمی‌تواند از فرونشست جلوگیری کند.
از دور که به پل‌های تاریخی این میراث گران‌بهای نصف جهان نگاه می‌کنید همچنان باشکوه و باصلابت‌اند اما نزدیک‌تر که بشوید در قلب آن تیرهایی رخنه کرده که تن آنان را بیش‌ازپیش رنجور کرده است. زمان مرثیه‌سرایی برای نصف جهان به پایان رسیده و شمارش معکوس حیات یک شهر، یک تمدن و یک تاریخ شروع‌شده است. دیری نخواهد گذشت که ورودی پل‌های تاریخی شهر نوشته شود آهسته گام بردارید این مکان میراث دار بی‌تفاوتی نسلی است که توانایی حمایت از فرهنگ و هنر را نداشت.