هشدار امنیتی جنگ اوکراین برای ایران

اصفهان امروز - احمدرضا منزه | جنگ اوکراین در این روزها به یکی از مهم‌ترین مسائل دنیا تبدیل شده است، البته تنها دلیل اهمیت این جنگ در رویارویی دو کشور روسیه و اوکراین نیست بلکه زمانی که به جزئیات این زورآزمایی میان این دو کشور وارد شویم متوجه دلیل نگرانی دنیا از این جنگ خواهیم شد.

دلایل متعددی وجود دارد که برخی کشورها را از طولانی شدن روند جنگ نگران می‌کند اما یکی از مهم‌ترین دلایل نگرانی‌ها، این است که دو کشور روسیه و اوکراین به عنوان تولیدکنندگان برتر مواد غذایی در حال مبارزه با یکدیگر هستند و در این شرایط احتمال کمبود مواد غذایی وجود دارد.

شاید حالا بسیار راحت‌تر از گذشته بتوان مفهوم «امنیت غذایی» را برای عموم مردم تعریف کرد، در حقیقت زمانی که یک کشور برای تامین نیازهای غذایی مردم خود بتواند به خوبی برنامه‌ریزی و اقدام کند، آن کشور دارای امنیت غذایی مناسبی است.زیربنای اصلی تامین امنیت غذایی در هر کشوری «کشاورزی» است، کشورهایی که در تولید محصولات استراتژیکی همچون گندم و جو، برنج، ذرت و سویا و محصولات پروتینی همچون گوشت و لبنیات دارای استقلال نسبی هستند، دارای امنیت غذایی بسیار بالاتری نسبت به کشورهایی هستند که برای تامین این محصولات نیاز به واردات دارند.جنگ اوکراین به خوبی به همه نشان داد که امنیت غذایی تا چه میزان می‌تواند مهم و تاثیرگذار باشد، همین موضوع می‌تواند بسیاری از کشورها را برای افزایش استقلال و خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک کشاورزی ترغیب کند.اما در کشور ما، تامین امنیت غذایی از درجه اهمیت دو چندانی برخوردار است، ایران در منطقه‌ای گرم و خشک واقع شده و خشکسالی‌های اخیر، جنگ، تحریم و مواردی از این قبیل نشان‌دهنده اهمیت دو چندان تامین امنیت غذایی در ایران است.در این شرایط برای تامین حداکثری این بخش از امنیت لازم است به کشاورزی در کشور اهمیت داد، موضوعی که شاید تا امروز چندان مورد توجه نبود و کشاورزی کشور بیشتر به صورت سنتی و بدون برنامه‌ریزی دقیق و علمی انجام می‌شد.برای داشتن بخش کشاورزی قدرتمند لازم است برنامه‌ریزی لازم صورت پذیرد، از ظرفیت‌های موجود بهره گرفته شده و با استفاده از اقلیم چهار فصل کشور تلاش شود بهترین محصولات با بالاترین بهره‌وری تولید شوند.حفظ امنیت غذایی کشور در سطح مطلوب با وجود فشار تغییرات اقلیمی نامساعد، محدودیت منابع پایه و همچنین اعمال تحریم‌های ظالمانه، مستلزم مجاهدتی عظیم برای گسترش نوآوری از طریق ارتقای دانش، بینش، مهارت و صلاحیت حرفه‌ای کشاورزان و بهره‌برداران بخش کشاورزی است.بی‌شک توسعه کشاورزی دانش‌بنیان به ‌منظور افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی با رویکردی جامع و پایدار متضمن حفاظت و صیانت از منابع پایه آب و خاک بوده و امنیت غذایی پایدار کشور را در پی خواهد داشت. بسط دانش و نوآوری در عرصه‌های کشاورزی رسالت سترگی است که با تلاش مروجان، محققان، متخصصان و کارشناسان کشاورزی و بهره‌گیری از دانش و تجارب ارزشمند خبرگان بخش کشاورزی و با استفاده حداکثری از ظرفیت کنشگران موثر نظام نوآوری کشاورزی در مسیر دستیابی به سطح مطلوب اقتدار غذایی دست یافتنی است.

ایمنی غذایی به عنوان یکی از شاخصه‌های امنیت غذایی منجر به کاهش بیماری‌های ناشی از مواد غذایی، کاهش ضایعات، افزایش بهره‌وری، امکان دسترسی به بازار جهانی و در نهایت سلامت عموم می‌شود.در مبحث امنیت غذایی مواردی همچون افزایش تولید محصولات راهبردی؛ توسعه محصولات سالم و ارگانیک؛ سلامت و غنی‌سازی محصولات کشاورزی؛ متنوع سازی ابزارهای حمایتی، تأمین و تجهیز منابع، توسعه و امنیت سرمایه‌گذاری؛ تکمیل زنجیره‌های ارزش، صنایع تبدیلی، تکمیلی و نگهداری محصولات اساسی کشاورزی در قطب‌های تولیدی، سردخانه و انبارهای فنی چند ‌منظوره، افزایش استفاده از روش‌های نوین آبیاری و... دارای اهمیت هستند.

در خصوص برخی راهکارهای پیشنهادی برای ارتقای امنیت غذایی می‌توان به اجرای سیاست قیمت تضمینی و تأمین به موقع و کافی نقدینگی مورد نیاز به منظور تشویق تولید؛ انعقاد قرارداد کشت با تولیدکنندگان به منظور تولید مورد نیاز و تشویق به ارتقای بهره‌وری؛ حمایت و ترغیب کشاورزان و تولید‌کنندگان محصولات اساسی از طریق شرکت‌های بیمه‌گذار با تحت پوشش قرار دادن اراضی با اعمال تعرفه مناسب؛ برقراری یارانه بخشی از هزینه تامین کود شیمیایی و نهاده‌های ضروری؛ اختصاص بخشی از ارز تخصیصی واردات سال قبل برای اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تشویقی ویژه به بخش کشاورزی؛ حمایت از تولید فراسرزمینی برخی از محصولات اساسی؛ تغییر در سیاست واردات؛ تامین کافی و به‌موقع نهاده‌های پایه تولید اشاره کرد.حال در شرایطی که سال جاری با عنوان «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» نام‌گذاری شده، یکی از بهترین بخش‌ها برای تحقق اهداف شعار سال، بخش کشاورزی است، زیرا با توجه به این بخش و رفع موانع تولید در آن، زمینه ایجاد اشتغال برای تعداد زیادی از جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی فراهم شده و امنیت اقتصادی و غذایی کشور نیز تضمین خواهد شد.در این زمینه ورود شرکت‌های دانش بنیان به موضوعات کشاورزی نیز ضروری به نظر می‌رسد، هرچند تعدادی شرکت در این زمینه در حال فعالیت هستند اما ظرفیت‌های کشاورزی کشور به قدری زیاد و با ارزش است که می‌توان تعداد زیادی از شرکت‌های دانش بنیان را برای فعالیت در بخش کشاورزی ایجاد و سازماندهی کرد.در مجموع به نظر می‌رسد، جنگ اوکراین توانست بار دیگر زنگ هشدار توجه به امنیت غذایی را در کل دنیا به صدا در آورد، ایران نیز به عنوان یک کشور بزرگ و تاثیرگذار در منطقه باید نگاه ویژه به امنیت غذایی داشته باشد تا بتوان آینده کشور را در زمینه غذا، تضمین کرد.