ازندگی ظاهری استاد سید اصغر محمودآبادی به پایان رسید و دوستداران علم و اخلاق را در سوگ نشاند. تلاش گسترده علمی این مرد در حوزه تاریخ و همچنین اخلاق نیکوی او، دو یادگاری است که می‌توان با آن، همیشه سراغ این مرد را گرفت.
اصفهان امروز -سعید آقایی | ازندگی ظاهری استاد سید اصغر محمودآبادی به پایان رسید و دوستداران علم و اخلاق را در سوگ نشاند. تلاش گسترده علمی این مرد در حوزه تاریخ و همچنین اخلاق نیکوی او، دو یادگاری است که می‌توان با آن، همیشه سراغ این مرد را گرفت. همچنین نویسنده متن، خود از آن استاد شنیده که: درس دادن را عبادت می‌دانست. جا دارد که همه در کلاس درس او حاضر شویم و اجازه بدهیم تا کتاب‌هایش به ما یاد بدهند. یاد بدهند ایران کجا بوده و چه قدرتی داشته؟ یاد بدهند وقتی نام ایران باستان می‌آید، چه فرهنگ و اندیشه‌ای با آن همراه بوده است. در ادامه به برخی از کتاب‌های ایشان نگاهی انداخته‌ایم:
دلیل ماندگاری ایران در دوره باستان
استاد، انگیزه خود از نگارش کتاب «حضور ایران در جهان باستان»، پاسخ به این پرسش می‌داند که چه چیزی موجب شده ایران، برخلاف تمدن‌های رقیب و همسایه‌ای در طول هزاران سال، همچنان برقرار و پاینده بماند. محمودآبادی در این کتاب که بیش از ۶۰۰ صفحه دارد، در ۲۶ فصل، به بررسی تاریخ ایران در دوره‌های زمانی مختلف ایران باستان و از جهات مختلف پرداخته است. کتاب حضور ایران در جهان باستان، بررسی تاریخ ایران را از تمدن عیلام و سپس ماد آغاز می‌کند و تا فروپاشی ساسانیان پی می‌گیرد. این کتاب بیشتر نگاهی تحلیلی به تاریخ سیاسی ایران باستان و در آن بین گاه به حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز می‌پردازد. میرجلال الدین کزازی استاد برجسته رشته ادبیات به‌عنوان مقدمه‌ای بر این کتاب، سروده‌ای را آورده است. میثم اسدی، دانشجوی دکترای استاد اصغرآبادی در این پژوهش همیار وی بوده است.
عهد ساسانیان
شاهنشاهی ساسانی در 224 میلادی، حیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خویش را با پادشاهی اردشیر اوّل (224 - 242 م) آغاز کرد و در 651 میلادی، با شکست نهایی از اعراب و مرگ یزدگرد سوم، این امپراتوری به پایان رسید. نگارنده در کتاب حاضر تلاش کرده تا با تکیه‌بر متون فارسی میانه، منابع یونانی و رومی و آثار مورخان قرون اولیه اسلامی و همچنین، آثار مادی برجای‌مانده از ساسانیان و حضور همه‌جانبه این شاهنشاهی را مورد تحلیل و پژوهش قراردهد.
امپراتوری هخامنشی و تحول تاریخ‌نگاری
مورخان کلاسیک یونان به‌خوبی واقف بوده‌اند که دولت پارس (هخامنشیان) تا چه حد در سرنوشت سیاسی و معرفتی مردم یونان باستان تأثیرگذار بوده و جهان یونانی چگونه در برخورد با پارس‌ها از انزوای تاریخی خویش گذر کرده و در مراحل مختلف حیات اجتماعی و ارتباطی، اقوام یونانی را به‌سوی تحولات اجتماعی و فکری به‌پیش رانده است؛ چنانکه تاریخ‌نگاری یونانی و حضور تاریخ‌نگاران آن دیار درصحنه‌های تاریخ‌نگاری جهانی درواقع با حضور دولت هخامنشی در قرن ششم قبل از میلاد در غرب آسیا شروع می‌شود و روند آن به‌صورت پیشرفته‌ای ادامه می‌یابد. استاد محمودآبادی در کتاب «فرایند اقتدار امپراتوری هخامنشی و تحول تاریخ‌نگاری در یونان باستان»، تلاش می‌کند، ضمن بررسی موقعیت سیاسی و اقتصادی و نظامی دولت هخامنشی، به مورخان نامدار یونانی که به هر طریق به دوام تاریخ هخامنشی کمک کردند و با نگارش‌های خود یاد و خاطره آن را زنده نگاه داشتند نگاهی دوباره افکند و به‌ویژه آن نگاه‌ها در حد امکان با تحقیقات مورخان جدید غربی مقایسه گردد.
تفاوت‌های میان نگاه و بیان تاریخ‌نگاری مسلمان و اروپایی‌ها
کتاب «امپراتوری ساسانیان در گزارش‌های تاریخی اسلامی و غربی» باهدف بازنمایی انواع تاریخ‌نگاری اسلامی درباره ساسانیان، نیز تفاوت‌های میان نگاه و بیان تاریخ‌نگاری مسلمین و تاریخ‌نگاری نوین اروپایی و علل این تفاوت‌ها نگاشته شده است. بر این اساس، نگارنده نگاه مورخان اسلامی را به بقایای ایران ساسانی، نگاهی فاتحانه و به دور از حقیقت می‌داند درحالی‌که مورخان اروپایی به دلیل روابط اقتصادی در جاده ابریشم با چین، نیز روابط نظامی و فرهنگی با مشرق زمین از زمان‌های دور و کشف کتیبه‌های ساسانی و بررسی تطبیقی آن‌ها، پایگاه شایسته‌ای در بازیافت بیشتر عصر ساسانی یافتند.
تضاد و تقابل بین دولت ساسانی و دولت اشکانی
کتاب «نقش نظام ساسانی در تخریب بنیادهای سیاسی و فرهنگی اشکانیان» به تضاد و تقابل بین دولت ساسانی و دولت اشکانی اشاره می‌شود. مهم‌ترین علل این دشمنی‌ها با نظام اشکانی از سوی نظام ساسانی را می‌توان در عدم مشروعیت سیاسی آن نظام از دیدگاه دولتمردان و دین یاران ساسانی به شمار آورد. ساسانیان اشکانیان را امتداد عصر سلطه مقد و نیان (سلوکیان) و مظاهر یونانی به شمار می‌آوردند که باقدرت نظامی ایران را گشوده بودند و زمانی دراز بر ایران‌زمین حاکمیت خویش را استوار ساخته بودند؛ و البته این تضاد به بحث‌های اعتقادی و مواضع دیگر هم سرایت کرده است. این تضاد باعث می‌شود تا نشانه و نظام‌های باقی‌مانده از اشکانیان در دوره ساسانی تخریب و تضعیف گردند.
ایران باستان در آینه سیاست و فرهنگ
کتاب «تاریخ فرهنگ و سیاست در ایران باستان (دفتر پارینه) (پژوهش‌هایی در تاریخ، فرهنگ و سیاست ایران باستان)» مجموعه‌ای از مقالات تحقیقی استاد در زمینه دوران باستان تاریخ ایران است. این مقالات عبارت‌اند از: «پدیده‌های نمادین در نقش برجسته‌های ساسانی»، «کورش و مرزهای دفاع استراتژیک»، «مروری بر مقایسه روابط بازرگانی و اقتصادی در دوران هخامنشی و اشکانی»، «تاریخ روابط سیاسی دیپلماسی دولت هخامنشی با اسپارت»، «انگیزه نخستین برخوردهای نظامی سیاسی شرق و غرب و نتایج آن»، «تحلیلی بر انگیزه‌های اولین تهاجم شرق علیه غرب»، «نقش نظام ساسانی در تخریب بنیادهای سیاسی و فرهنگی اشکانی»، «بار دیگر با رهنوردان تاریخ در جاده ابریشم»، «طبقات اجتماعی و ویژگی‌های آن در عصر ساسانی»، «تاریخ ماد (به روایت تاریخ)»، «موسیقی ایرانی در زمان ساسانیان»، «فرهادک، اشک ناشناخته تحلیلی بر روابط سیاسی ایران پارتی و امپراتوری روم، مقارن تولد حضرت مسیح (ع)» و «داستان اردشیر (از افسانه تا تاریخ)». هر مقاله با چکیده یا مقدمه‌ای آغاز می‌گردد و با نتیجه‌گیری و
فهرست منابع به پایان می‌رسد.
همچنین «دیپلماسی هخامنشی از «ماراتن تا گرانیک» (490 ق. م تا 335 ق.م) و «یونانیان و ایرانیان»»، «جلوه‌هایی از طلوع بی‌غروب»، «مکتب علمی امام صادق (ع) و نقش آن در شکوفایی علوم، فرهنگ و تمدن اسلامی» و «مفهوم‌شناسی تطبیقی جاهلیت در قرآن و متون تاریخی و ادبی»، «فرایند امپراتوری هخامنشی و تحول تاریخ‌نگاری در یونان باستان»، «ساختار مثلث یونانیان، اشکانیان و رومیان در ایران‌زمین» و «آتشی که نمیرد» از دیگر آثار این استاد بزرگ گروه تاریخ دانشگاه اصفهان است.
