تصویب قانون حق فراموشی برای شهروندان در اتحادیه اروپا

تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که ثبت اطلاعات شخصی شما در موتورهای جستجو در اینترنت با حق بر حریم شخصی شما مغایرت دارد؟ تصور کنید که این اطلاعات نادرست، نامرتبط و یا گاهی منسوخ هم باشد! ماریو شهروند اسپانیایی است که شرکت گوگل را به‌زانو درآورد. هانس ون در برلی، خبرنگار یورونیوز در مادرید با ماریو کوستجا گونزالس ملاقات کرده است.

اتحادیه اروپا دستورالعملی تصویب کرده که طبق آن شهروندان اروپایی می‌توانند خواستار حذف مطالب و اطلاعاتشان از گوگل شوند. پیشینه این قانون که «حق فراموشی» نام دارد به صدور حکم دیوان دادگستری اتحادیه اروپا برای شکایت ماریو، یک شهروند اسپانیایی بازمی‌گردد. به لاکُرونیا زادگاه ماریو می‌رویم تا بیشتر دراین‌باره بدانیم.

داستان ماریو از سال ۲۰۱۰ میلادی شروع شد. او هر وقت اسمش را در موتور جستجوی گوگل وارد می‌کرد، اولین نتایج جستجو که به نمایش درمی‌آمد اطلاعاتی مربوط به حراج اجباری دارایی‌هایش در سال‌های دهه ۹۰ میلادی بود.

ماریو از گوگل اسپانیایی درخواست کرد تا لینک‌های مربوط به این اطلاعات را حذف کند. به دنبال شکایت ماریو از گوگل و پس از چند سال دوندگی بالاخره دیوان دادگستری اتحادیه اروپا در ماه مه سال ۲۰۱۴ میلادی قانونی وضع کرد که طبق آن، اشخاص می‌توانند از موتورهای جستجو بخواهند تا اطلاعات مرتبط با آنها از موتور جستجوی گوگل حذف شود.

ماریو خود وبلاگ نویس است. از او می‌پرسیم که چرا دست به این اقدام زد؟ او می‌گوید: «گوگل به حرف من گوش نکرد. آن موقع کاری از دستم ساخته نبود. اما می‌خواستم اقدام من راه آغاز یک تغییر باشد. شما به‌عنوان شهروند اروپایی اگر با یکی از موتورهای جستجو در اینترنت مشکلی داشتید، باید با ایالات‌متحده طرف می‌شدید چون سرور موتور جستجو در آمریکاست. مبارزه با غولی مثل گوگل در امریکا مشکل است چون لابی قوی دارد. وضعیت قبلی ما، پیش از رأی دیوان دادگستری اروپا، وضعیت عادی نبود: شرکت‌های بزرگ فناوری و موتورهای جستجو طوری رفتار می‌کردند که انگار غرب وحشی است و هر کاری می‌خواستند می‌کردند. واقعاً نیاز به قانون وجود داشت.»

فراوانی تلفن‌های هوشمند، تغییر الگوی رفتار و گرایش به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی در شبکه‌های اجتماعی باعث شده پیام‌ها و تصاویر دردسرساز مرتب روی اینترنت پخش شود.

اصلاحاتی که در اتحادیه اروپا برای حمایت از داده‌های شخصی تصویب شد، به تحکیم حقوق فردی منجر می‌شود. درواقع اگر یکی از شهروندان اروپا خواستار حذف اطلاعات یا داده‌های مربوط به خود از یکی از موتورهای جستجو در اینترنت باشد، موتور جستجو موظف است این درخواست را عملی کند، حتی اگر سرور و پردازنده خارج از اروپا باشد. حق فراموش‌شدن که پارلمان اروپا و شورای وزرای اروپا تصویب کرده است، از سال آینده به اجرا درمی‌آید.

وکیل ماریو را در مادرید ملاقات می‌کنیم. او به نکته مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید که فقط شهروندان عادی در اروپا از حق پاک شدن سوابق در اینترنت برخوردارند و این قانون شامل چهره‌های شناخته‌شده نمی‌شود. اما منظور از چهره‌های شناخته‌شده چیست؟ نکته دیگر اینکه چند سال باید بگذرد تا اطلاعات و داده‌های موجود در اینترنت «منسوخ» تلقی بشود؟ اما دقیقاً حفاظت از کدام حقوق شهروندان عادی در اروپا، پس از ماه مه ۲۰۱۸ اجرایی خواهد شد؟

وکیل ماریو می‌گوید: «قوانین جدید اروپا مفهوم حق فراموش‌شدن را گسترده‌تر کرده است: این قانون اکنون فقط مربوط به موتورهای جستجو نیست، بلکه خدمات دیگر اینترنتی را شامل می‌شود. شهروندان اروپا در زمان اجرای این قانون (از ماه مه ۲۰۱۸) می‌توانند از شرکت‌های اینترنتی بخواهند اطلاعات نادرست یا قدیمی را حذف کنند. علاوه بر این، این وب‌سایت‌ها باید مطمئن شوند چنانچه این اطلاعات در سرویس‌های دیگر اینترنت مثل موتورهای جستجو ثبت و فهرست شده باشند، آنها نیز از روی اینترنت حذف شوند.»

از هر سه نفر اروپایی دو نفر درباره نداشتن کنترل بر اطلاعات مربوط به آنها در اینترنت، نگران‌اند.

در میان گذاشتن اطلاعات شخصی با دوستان اشکالی ندارد، اما پراکندن شایعات مشکل‌ساز است به‌ویژه وقتی به مدرسه مربوط می‌شود. زورگیری مجازی (آزار و اذیت در فضای مجازی) یکی از چیزهایی است که این روزها زیاد رخ می‌دهد.

اما اتفاق دیگری هم می‌افتد: برای مثال شاگردان کپی عکس معلمانشان را روی تصاویر مستهجن چسبانده‌اند. مارتا معلم تربیت‌بدنی است و موافقت کرده که به‌طور ناشناس با ما صحبت کند. او نیز از این می‌ترسد که کنترل حریم شخصی خود را روی اینترنت از دست بدهد.

او درباره نگرانی‌هایش می‌گوید: «پدر یکی از شاگردانم شماره تلفن شخصی مرا از طریق اپلیکیشن «واتس اپ» پیدا کرد و شروع کرد برای من پیام فرستادن و انتقاد از روش تدریس من. بعد به‌سرعت شروع به توهین کرد، اهانت شدید و زشت. در آخر هم مرا تهدید کرد: «تنها بیرون نرو. مراقب پشت سرت باش که اتفاق بدی برایت نیافتد». برای من خیلی مهم است که کنترل اسم و تصویرم و عکس‌های دیگر و اطلاعات شخصی مربوط به خودم را روی اینترنت داشته باشم. این حق، حقی بنیادی است.»

سه سال است که زورگیری مجازی به مشکلی عظیم تبدیل‌شده است. آزار و اذیت در فضای مجازی باعث افسردگی و آسیب جسمی و روانی و گاهی حتی خودکشی فرد می‌شود.

برای کاستن این آسیب‌ها باید بتوان عکس و پیام را به‌سرعت و تا آنجا که ممکن است به‌صورت کامل از روی اینترنت برداشت. انجمن کمک به نوجوانان در مادرید موسوم به «آنار» می‌گوید که آزار و اذیت در فضای مجازی از بین نوجوان‌ها هم زیاد شده است.

حق فراموش‌شدن یا نقض آزادی بیان؟

اما آیا حذف اطلاعات شخصی موجود در اینترنت کار ساده‌ای است؟ لتیسیا ماتا مایراند، مدیر انجمن «آنار» دراین‌باره می‌گوید: «اگر محتوای مطالب به مسائل جنسی مربوط شود و تصویر یا ویدئو درباره رابطه با افرادی باشد که سنشان کمتر از سن قانونی است، حذف به‌سرعت انجام می‌گیرد و مؤثر است؛ اما وقتی صحبت از پیام‌های توهین‌آمیز است، مسئولان اداره شبکه‌های اجتماعی اغلب منفعل هستند. مشکل این است نوجوانان و کسانی که سنشان به سن قانونی نرسیده درک درستی از خطرات و تهدیدها ندارند و برای آنها زیاد پیش می‌آید که زندگی خصوصی و لحظات نزدیکی‌شان با دیگران را روی شبکه اجتماعی بگذارند.»

موضوع حراست از حریم شخصی است و نه بازنویسی تاریخ یا محدود کردن آزادی بیان.

ماریو که خودش در دوران رژیم دیکتاتوری فرانکو برای حق آزادی بیان به پا خاست، برای پس گرفتن کنترل اطلاعات شخصی افراد دیگری مبارزه می‌کند. او می‌گوید: «پس از شش سال از نتیجه‌ای که به دست آمد خیلی راضی هستم. دری را به روی اروپا گشودیم. داستان همینجا تمام نمی‌شود و باید همچنان آن را دنبال کرد. نیاز به قوانین محکم داریم تا شهروندان اروپا بتوانند کنترل داده‌های شخصی‌شان را باز پس بگیرند. آنها هستند که باید تصمیم بگیرند اطلاعات شخصی آنها می‌تواند روی شبکه جهانی باشد یا نه. حق هر شهروندی است که بتواند چنین تصمیمی بگیرد.»

حق فراموش‌شدن در اتحادیه اروپا به شهروندان کمک می‌کند که رد پای خود را در فضاهای مجازی از بین ببرند.