اصفهان امروز عواقب فیلترینگ دائمی اینستاگرام را بررسی می‌کند: معیشت 9 میلیون ایرانی درخطر
فیلترینگ راهی غلط و امتحان پس داده است که در هر زمان گریبان یکی از شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌ها و یا پیام‌رسان‌ها را می‌گیرد، نسخه مردودی که در دوره‌ها و زمان‌های مختلف به‌جز نارضایتی و در دسترس قرار دادن آسان فیلترشکن‌های ناامن و به خطر انداختن امنیت مجازی شهروندان ایرانی هیچ دستاورد دیگری نداشته است.
فیلترینگ راهی غلط و امتحان پس داده است که در هر زمان گریبان یکی از شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌ها و یا پیام‌رسان‌ها را می‌گیرد، نسخه مردودی که در دوره‌ها و زمان‌های مختلف به‌جز نارضایتی و در دسترس قرار دادن آسان فیلترشکن‌های ناامن و به خطر انداختن امنیت مجازی شهروندان ایرانی هیچ دستاورد دیگری نداشته است. فیلترینگ پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی گریبان گیر پیام‌رسان‌هایی همچون وایبر، وی چت و تلگرام و این روزها واتس اپ تا شبکه‌های اجتماعی پرطرفداری همچون توییتر، فیس‌بوک و این روزها اینستاگرام شده است.
فیلترینگ واتس اپ و اینستاگرام که به‌نوعی آخرین بازماندگان پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی جهانی هستند که میزبان تعداد زیادی از کاربران ایرانی بوده و در مورد اینستاگرام به محلی برای کسب درآمد و اشتغال نیز تبدیل‌شده‌اند، خطر جدی برای کسب‌وکارها محسوب می‌شود. فیلترینگ اینستاگرام و واتس اپ از 30 شهریورماه آغاز شد، چهارشنبه 30 شهریورماه گزارش‌هایی از کاربران مبنی بر عدم دسترسی به اینستاگرام بدون فیلترشکن و با آی پی ایران منتشر شد هرچند ظهر همان روز وزیر ارتباطات هرگونه کاهش دسترسی به اینترنت و محدودیت در میزان دسترسی را تکذیب کرده بود اما سه روز بعد خبر رسید که اینستاگرام و واتس اپ از فروشگاه‌های اندرویدی مایکت و کافه بازار حذف شدند تا سرنوشت تلگرام برای این دو شبکه اجتماعی و پیام‌رسان نیز تکرار شود و شائبه فیلترینگ دائمی این دو پلتفرم آنلاین سر زبان‌ها بیافتد. ششم مهرماه زارع پور وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه هیئت دولت به فیلتر اینستاگرام و واتس‌اپ اشاره‌کرده و اعلام کرد که این پلتفرم‌های عمدتا آمریکایی در اعتراضات اخیر نقش داشته‌اند و به مردم آسیب‌زده‌اند. او همچنین رفع فیلتر این پلتفرم‌ها را وابسته به نظر
مراجع ذی‌صلاح دانست.
زارع‌پور در خصوص مشکلات ایجادشده برای کسب‌وکارها و مردم هم گفت: «آنچه مهم است در حال تلاش هستیم تا مشکلات موجود سر راه کسب‌وکارها و مردم را برطرف کنیم. ظرفیت‌های لازم را در پلتفرم‌های داخلی فراهم می‌کنیم تا در این شرایطی که این محدودیت‌ها اعمال‌شده، مردم برای برقراری ارتباط و کسب‌وکارشان به مسئله‌ای برنخورند.»
با انتشار مصاحبه وزیر ارتباطات گمان زنی ها به سمت فیلترینگ دائمی اینستاگرام و واتس اپ قوت گرفت. فیلترینگی که درباره اینستاگرام اگر دائمی باشد به شدت نگران‌کننده و خطرناک است چراکه براساس آمار منتشرشده از طرف مرکز پژوهشی بتا، در ارتباط با کسب‌وکارهایی که مبتنی بر بستر اینستاگرام (منتشرشده در اسفند 1400) مشغول به فعالیت هستند، 9 میلیون ایرانی یا به‌عبارتی‌دیگر یک‌میلیون و 700 هزار کسب‌وکار از طریق اینستاگرام کسب درآمد می‌کنند. این مرکز پژوهشی مشاغل فعال در اینستاگرام را به 12 گروه تقسیم کرده است. براساس تحلیل و تقسیم‌بندی انجام‌شده توسط بتا، پوشاک، آرایشی و بهداشتی و مشاوره و خدمات بیشترین مشاغل حاضر در اینستاگرام هستند. این مشاغل به ترتیب 30، 20 و 10 درصد این بازار را در اختیاردارند. این موضوع البته در حالی است که تعداد قابل‌توجهی از کسب‌وکارهای فعال در اینستاگرام امکان کسب درآمد از منابع دیگر ازجمله راه‌اندازی فروشگاه یا دفتر کار فیزیکی و یا وب‌سایت را ندارند و بخش قابل‌توجهی از این کسب‌وکارها متعلق به زنان سرپرست خانوار و مناطق محروم است.
زنان سرپرست خانوار، هنرمندان و کسب‌وکارهای کوچک استان‌های محروم درخطر نابودی
خانمی میانسال است از یکی از شهرهای جنوب کشورمان، در اینستاگرام صفحه‌ای برای فروش حصیربافی دارد که نزدیک به سه سال است هزینه‌های خانواده و برادر بیمارش را از همین طریق تأمین می‌کند او می‌گوید اگر اینستاگرام فیلتر بماند خودش برای ورود به پیج با مشکل روبه‌رو می‌شود و مشتریان هم کم‌تر می‌شوند و دیگر نمی‌تواند مخارج خانواده‌اش را تأمین کند. او می‌گوید اینستاگرام تنها جایی است که از تهران گرفته تا حتی خارج از کشور محصولاتش را می‌خرند و مانند مغازه‌ای برای کسب‌وکارش است.
پسر جوانی است که دو سال است با هزینه کلاس و تبلیغات، صفحه‌ای در اینستاگرام راه‌اندازی کرده است و در آن تولید محتوا (واینر) می‌کند درباره زمزمه‌های فیلترینگ دائمی اینستاگرام می‌گوید اگر اینستاگرام برای همیشه فیلتر شود خیلی‌ها از نان خوردن می‌افتند. الان خیلی‌ها نمی‌توانند وارد اینستاگرام شوند و از طرف دیگر اگر شما با فیلترشکن وارد پیج تان شوید ممکن است اینستاگرام صفحه شما را ببندد. او می‌گوید من از صفحه اینستاگرامم که به‌تازگی به درآمدزایی رسیده شهریه دانشگاهم را تأمین می‌کنم و خیلی نگران آینده هستم.
خانم هنرمند و دارای معلولیتی است که با بافتنی هزینه‌های خودش را تأمین می‌کند. صفحه او را قبلا صفحات اینستاگرامی بازیگران و هنرمندان برای حمایت معرفی کرده‌اند و اکنون می‌گوید توانسته فروش خوبی در اینستاگرام با سفارش گرفتن عروسک داشته باشد و مخارج زندگی‌اش را تأمین کند. این هنرمند معلول می‌گوید اگر اینستاگرام برای همیشه فیلتر شود نمی‌دانم چطور باید مخارجم را تأمین کنم.
این‌ها تنها موارد محدودی از افرادی بودند که روایت‌هایشان از تأثیر مستقیم فیلترینگ اینستاگرام نشان‌دهنده عمق فاجعه فیلتر دائمی این شبکه اجتماعی است. اینستاگرام به بازار بزرگی تبدیل‌شده که کاربران بسیاری از سراسر ایران دارد و مشاغل و کسب‌وکارهای کوچک و بزرگی زیادی را درگیر کرده است. جمع کثیری از این مشاغل را زنان سرپرست خانواری تشکیل می‌دهند که با صنایع‌دستی، آشپزی و دست سازه‌های خود امرارمعاش می‌کنند و محصولات خود را در صفحات اینستاگرامی شان به فروش می‌رسانند. بخشی از کسب‌وکارها متعلق به استان‌های محرومی است که در شهر و استان خود، فروشی ندارند و اینستاگرام بستری مهیا کرده تا با کاربرانی از سراسر ایران ارتباط گرفته و محصولات خود را به فروش برسانند و بخش دیگر نیز هنرمندانی هستند که علاوه بر نمایش هنرشان آن را به کاربرانی از سراسر ایران و جهان می‌فروشند. درواقع اینستاگرام از بستر یک شبکه اجتماعی بیشتر به فروشگاه آنلاینی تبدیل‌شده که فیلتر آن دیگر مانند تلگرام و فیس‌بوک و توییتر نیست و تأثیر آن مستقیما بر روی اقتصاد ایرانیان است که در وضعیت فعلی اقتصادی معیشت و اشتغال بیش از 9 میلیون نفر را تأمین می‌کند.
پلتفرم های داخلی شکست‌خورده در جذب کاربران
وزیر ارتباطات در بخشی از گفت‌وگوی خود پیرامون فیلترینگ واتس اپ و اینستاگرام مردم را به استفاده از پلتفرم های داخلی به‌جای دو پلتفرم فیلتر شده تشویق کرد که با واکنش‌های بسیاری روبه‌رو شد و کاربران، مردود شدن پلتفرم های داخلی در آبان 98 را یادآوری کردند. ضمن اینکه از نگاه کارشناسان نیز اگر تنها نیمی از کاربران اینستاگرام به یکی از پلتفرم های داخلی مهاجرت کنند پلتفرم داخلی قادر به پذیرش و میزبانی نیمی از آن‌هم نخواهد بود.
سیاوش علی احمدی؛ کارشناس حوزه فناوری ازجمله کارشناسانی بود که به این موضوع واکنش نشان داد و در گفت‌وگو با تجارت نیوز اذعان کرد: اصولا زیرساخت‌های پلتفرم های داخلی ضعیف هستند و به‌نوعی کد اصلی آن‌ها از پروژه‌های منبع باز (open source) برداشته‌شده است. به‌بیان‌دیگر از کدهای نمونه خارجی استفاده کردند، اما چون به منابع اصلی کدها دسترسی ندارند، نمی‌توانند زیرساخت‌های امنیت را به‌خوبی تأمین کنند. باوجود بدافزارهایی که در فضای وب وجود دارند و به‌نوعی می‌توانند عامل حضور در حریم خصوصی افراد در تلفن همراه شوند. در کشور ما نیز یکی از دلایلی که مردم از پلتفرم‌های بومی حمایت قابل قبولی نمی‌کنند، این موضوع است. حریم خصوصی خود را در پلتفرم های داخلی درخطر می‌بیند.
موضوع فیلترینگ و احتمال دائمی بودنش با واکنش‌های دیگری نیز روبه‌رو شده است.
انجمن تجارت الکترونیک تهران در بیانیه به این موضوع واکنش نشان داده و نوشته است: «انجمن تجارت الکترونیک تهران ضمن عرض تسلیت به خاطر از دست دادن جمعی از هم‌وطنانمان در اعتراض‌های اخیر، اثر خود را از بروز این حوادث اعلام می‌دارد.»
در این بیانیه، فیلترینگ به «تیغ تحریم داخلی» تشبیه و نسبت به این وضعیت ابراز نگرانی شده است. این انجمن در ادامه به خسارت‌های سنگینی که محدودسازی اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به کسب‌وکارهای کوچک و خانگی وارد می‌کند اعتراض کرده و گفته: «قطع دسترسی به اینستاگرام، بیشتر از ۴۰۰ هزار کسب‌وکار را با خطر نابودی مواجه ساخته و امرارمعاش بیشتر از یک‌میلیون نفر را با مشکلاتی جدی همراه کرده است.»
همچنین در متن این بیانیه ذکرشده برخورد قهری با کاربران این فضا، تیشه به ریشه تجارت الکترونیک کشور زده و با ایجاد موج نارضایتی در بین پرسنل شرکت‌های فناور، باعث اعتصاب بخشی از کارکنان شده است.
این نهاد صنفی نسبت به مهاجرت نخبگان کشور در این شرایط هشدار داده و مسئولیت شرایط موجود را تماما بر عهده نهادهای تصمیم‌ساز دانسته است.
آذری جهرمی وزیر سابق ارتباطات چهره دیگری است که با انتشار تصویری از خود در کانال تلگرامی نوشت: از مسئولین اجرایی تا نماینده مجلس، از توانمندان تا تهی‌دستانی در دورترین روستا‌های ایران، دیروز با دیدن یک عکس قدیمی که در اینستاگرامم منتشر کرده بودم، با من تماس گرفتن یا پیامک زدند. هدفم هم همین بود؛ به زبان ساده بگویم که فیلتر کردن نتیجه ندارد. مگر تلگرام و واتس اپ و اینستاگرام و توییتر و … و حتی فیلترشکن‌ها بسته نشده، آیا کارساز بود؟
فیلترینگ اینستاگرام با شعار حمایت از کسب‌وکارهای کوچک رئیس‌جمهور مغایر است
فیلترینگ اینستاگرام کسب‌وکارهای بسیاری را با خطر نابودی روبه‌رو می‌کند آمارهای رسمی اسفند 1400 می‌گوید 9 میلیون نفر اما به نظر می‌رسد بیش از این آمار در این شبکه اجتماعی مشغول فعالیت و کسب‌وکار هستند. باوجود مشکلات اقتصادی و بیکاری، اینستاگرام بستری رایگان و کامل برای کسب‌وکارهاست تا به فروش و عرضه محصولات و خدمات خود بپردازند و کسب‌وکارهای کوچک توسعه یابد همان موضوعی که سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان در خردادماه 1400 در فیلم تبلیغاتی‌اش به آن اشاره‌کرده و در بخشی از آن می‌گوید: الان فضای مجازی ابزار کار مردم است و مگر کسی می‌آید محل درآمد مردم را تعطیل کند.
رئیسی با اشاره به صفحه اینستاگرام خود می‌گوید: باید کاری کنیم که فضای مجازی گسترش پیدا کند. من خودم در اینستاگرام صفحه دارم و هر شب کامنت ها را می‌خوانم
با تمام این تفاسیر روشن است که فیلترینگ نه‌تنها سبب آرام شدن فضای ملتهب جامعه نمی‌شود بلکه با به خطر انداختن معیشت مردم و کسب‌وکارها، فضا را ملتهب‌تر و نگران‌کننده‌تر می‌کند. فیلترینگ اینستاگرام مستقیما با اقتصاد مردم درگیر است و امید است مسئولین درباره محدودیت این شبکه اجتماعی تأمل بیشتری کنند. فیلترینگ و محدودیت دائمی اینستاگرام و اینترنت مساوی با مرگ کسب‌وکارها و نابودی اشتغال بسیاری از مردم خواهد بود.
