جعفر خادم‌خراسانی، هنرمند لایه‌چین در گفتگو با «اصفهان امروز»:
هنر نیاز زندگی‌های پرتنش امروز است
هنر لایه‌چینی به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هنرهای سنتی وابسته به معماری یکی از روش‌های تزیینی در بناها است و بیش از همه در نقاشی‌های دوره صفویه و تزیینات بناهای آن استفاده‌شده است.
هنر لایه‌چینی به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هنرهای سنتی وابسته به معماری یکی از روش‌های تزیینی در بناها است و بیش از همه در نقاشی‌های دوره صفویه و تزیینات بناهای آن استفاده‌شده است. این هنر اگرچه مهجور مانده اما هنرمندان جوان نیز با گرایش به آن در سال‌های اخیر توانسته‌اند به گسترش آن کمک کنند. جعفر خادم‌خراسانی یکی از این جوانان هنرمند است که در کنار پدرش، منصور خادم‌خراسانی، هنرمند مرمتگر، لایه‌چین و نیز ابداع‌گر خط ماه‌نشان به فعالیت در هنر لایه‌چینی مشغول است. او متولد 1365 در اصفهان و تحصیل‌کرده رشته گرافیک است.
بخش اول این هنر مثل همه هنرهای دیگر آموزش است. با یک دوره آموزشی هشت جلسه‌ای می‌توان این هنر را آموخت. هنرجو بعد از آشنایی با تکنیک باید با تمرین، سطح مهارت خود را بالا ببرد. همه کارهای هنری همین‌گونه است. به نظر من، اصل هنر را هر هنری ازجمله لایه‌چینی را هنرمندان قدیمی انجام داده‌اند و ما هرچه امروز انجام می‌دهیم وامدار آنها هستیم. کسی که هنر لایه‌چینی را ابداع کرده هنرمند واقعی است. آنها با امکانات محدود آن روزگار توانستند به ابداع هنر و آفرینش آثار بی‌نظیر هنری بپردازند. آن زمان هیچ وسیله‌ای برای ثبت وجود نداشت، نه دوربین عکاسی و فیلمبرداری و نه ضبط‌صوت و دیگر ابزارهای پیشرفته امروزی. آنها با دقت تماشا می‌کردند و در ذهن خود مشاهدات را ضبط و ثبت می‌کردند و این می‌شود که مثلا در نقاشی ایرانی، رضا عباسی شاهکارهایی می‌آفریند که بعد از این همه سال هنوز از روی آثار او کپی می‌شود. پدرم همیشه می‌گوید که من بهترین طرح‌ها را هم که در نقاشی ایرانی بکشم بازهم می‌گویند که طرح‌های 400 سال پیش رضا عباسی را کپی کرده، چون او نقاشی ایرانی را به کمال رساند.
اساتید لایه‌چینی معتقدند که این هنر ظرفیت بالایی در خلاقیت و آفرینش آثار هنری دارد. این توانایی از چه‌چیز این هنر سرچشمه می‌گیرد؟
هنر لایه‌چینی اگرچه قدمتی دیرینه دارد و در نقاشی‌ها و تزیینات بنا در دوره صفویه بیش از همه مورداستفاده قرارگرفته است، بدون وابستگی به هنرهای دیگر توانایی خلق آثار زیادی به‌ویژه آثار مدرن را دارد. من به طرح‌های سنتی و قدیمی بیشتر علاقه‌مندم. تابلویی که جلویم است و مشغول کار روی آن هستم نیز طرحی از قدما است. امروزه کارهای زیادی با طرح‌های مدرن در لایه‌چینی انجام می‌شود و اجباری نیست به اینکه سبک سنتی انجام شود یا مدرن.
هنرمند بودن پدر چقدر در گرایش شما به هنر تأثیر داشت؟ پدر شما از مرمتگران باسابقه و معتبر سازمان میراث فرهنگی هستند، آیا کار مرمت نیز در کنار او انجام داده‌اید؟
کار هنر جذاب است و من از کودکی به هنر و فعالیت‌هایی که پدرم انجام می‌داد علاقه‌مند بودم. کار مرمت هم برایم بسیار جذاب و دوست‌داشتنی بود. من در رشته گرافیک تحصیل‌کرده‌ام. بعد از فارغ‌التحصیلی تلاش کردم که در کار مرمت در سازمان میراث فرهنگی مشغول شوم اما نشد. یکی دو کار مرمت انجام داده‌ام، ازجمله کاری در تکیه میرفندرسکی همراه با پدر و جعفر امین‌الرعایا و برادرش مرحوم حسن امین‌الرعایا انجام دادیم. مرمت کار بسیار لذت‌بخشی است حتی گاهی از خلق اثر اصلی لذت‌بخش‌تر است.
گویا شما در کار طراحی و چاپ هم مشغول هستید.
بله. شرایط دشوار اقتصادی امکان اینکه تنها بشود از طریق هنر هزینه‌های زندگی را فراهم کرد بسیار دشوار می‌کند. من نیز باید در کنار کار هنری به فعالیت دیگری مشغول می‌شدم. البته کار من هم با هنر در ارتباط است. لایه‌چینی را به‌عنوان هنری که آن را دوست دارم و به من آرامش می‌دهد، انجام می‌دهم. پدر همیشه می‌گوید که هرکسی باید در کنار کاری که انجام می‌دهد هنری را برای سرگرمی، اوقات فراغت و نیز دوره بازنشستگی یاد بگیرد. هر هنری که به انسان لذت می‌دهد و در آن می‌تواند چیزی بیافریند. هنر آرام‌بخش است و برای زندگی‌های پرتنش امروز بسیار نیاز.
سطح و کیفیت کار هنرمندان جوانی را که در این سال‌ها به هنر لایه‌چینی گرایش پیداکرده‌اند، چطور می‌بینید؟
کارهای خلاقانه، باکیفیت و زیبایی را هنرمندان جوان لایه‌چین خلق کرده‌اند و جای امیدواری برای رشد این هنر است. آنچه هنرمندان جوان را به این هنر گرایش می‌دهد عشق و علاقه است چون در آن از بهره مادی خبری نیست. متأسفانه بسیاری از هنرمندان، به‌ویژه جوان‌ها در کشور ما ازنظر اقتصادی در هنر نمی‌توانند تأمین شوند و تنها همین علاقه است که بسیاری را به ادامه کار وامی‌دارد.
در خط ماه‌نشان نیز که پدرتان آفرینشگر آن هستند فعالیت می‌کنید؟ ویژگی‌های خاص این خط چیست؟
من فعالیت حرفه‌ای در این خط ندارم. اساس این خط دایره است و بی‌نهایت خلاقیت می‌توان در آن داشت. دایره، زاویه و گوشه ندارد و تنها انعطاف است، به جنگ چیزی نمی‌رود و با همه‌چیز مدارا می‌کند. به نظر من کسی که با این هنر سروکار دارد و مهم‌تر از همه کسی که ابداع‌گر آن است باید آرامش و انعطاف زیادی داشته باشد و مداراگر قدرتمندی باشد و من همه این چیزها را در پدر می‌بینم. بسیاری از افراد هستند که نمی‌توانند با دایره ارتباط برقرار کنند چون افراد خشن و انعطاف‌ناپذیری هستند. شما اگر شعری با خط ماه‌نشان به آنها نشان بدهید به‌سختی آن را می‌خوانند چون حاضر نیستند کمی بیندیشند. شما در خط نستعلیق یا خط ثلث مثلا حرف نون را براساس فرمی که در آن تعریف‌شده می‌نویسید، کمی کشش قلم کم و زیاد شود آن حرف از قواعد آن خط تعدی می‌کند اما در خط ماه‌نشان شما می‌توانید به هر شکلی که خواستید نون را بنویسید. اگر فضا داشتید یا نداشتید می‌توانید نسبت به آن موقعیت بنویسید و این بسیار جالب و قابل‌تأمل است. من هنوز نتوانسته‌ام با این خط آن‌چنان‌که باید ارتباط برقرار کنم و آرامش پدر را ندارم.
