راز و رمزهای هنر گچ‫بری‬‬‬‬

اصفهان امروز- میلاد بابازاده:

پدرم، رسول بابازاده، از پیشکسوتان هنر گچ‌بری اصفهان است و گچ‌بری حسینیه رضوی در محله جویباره را هم به عهده داشته است. دو بخش اصلی سقف این حسینیه، شامل کاسه‌ها و خیابان‌کشی‌ها است. بخش‌های کاسه‫مانند، فضاهایی گودشده در سقف هستند و فضاهای خیابان شکل، ردیف‌هایی است که این بخش‌ها را به هم متصل کرده است. طراحی محراب مهدیه اصفهان را هم خودم انجام داده‌ام.

هنر گچ‌بری به سه نوع کنده‌کاری، قالب‌زنی و نقاشی گچ تقسیم می‌شود. مراحل کلی گچ‌بری به این صورت است که نخست تقسیمات را انجام می‌دهیم و مشخص می‌کنیم باید کدام بخش از طرح را پیاده کنیم. سپس این طرح را به کمک سوزن و با ایجاد سوراخ‌های کوچک بافاصله کم پیاده می‌کنیم. در مرحله بعد روی منافذ ایجادشده، گرده زغال می‌ریزیم تا نقش به شکل سیاه‌رنگ بر روی سفیدی گچ نمایان شود. سپس با وردنگی که ابزاری شبیه به سوزن است، به شکلی نرم و ریز، منافذ را به هم وصل و خطوطی ایجاد می‌کنیم و درواقع روی گرده زغال‌ها خط می‌کشیم. بعد با قلم دم‫پا که به شکل چاقو و شبیه نوک عقاب است، دور نقش‌ها را برش می‌زنیم، اما یک میلی‌متر فضای خالی در اطراف نقش‌ها باقی می‌گذاریم. سپس شروع به پاک کردن بوم می‌کنیم. در این مرحله حجم کار بیرون آمده و شروع به زیرورو کاری آن می‌کنیم. برای مثال اگر قرار است یک ساقه زیر یک گلبرگ قرار بگیرد، یک چاک روی آن ایجاد می‌کنیم و مقداری از آن را با قلم بوم‫خواه پایین می‌بریم و صاف می‌کنیم. ممکن است لازم باشد بخش‌هایی از نقوش گچ را بادخور کنیم، به‌طوری‌که انگار باد خورده است. برای این کار آن‌ها را به شکلی برش می‌زنیم که گویی پایین آمده است.

پس از پایان مراحل زیرورو کاری و بادخور کردن، سری‫کاری انجام می‌دهیم. درواقع یک نفر گچ‌بری‌ها را زیرورو می‌کند، نفر دیگر آن‌ها را با دم‫بر ترمیم می‌کند و دیگری عمل ساخت‌وساز را انجام می‌دهد. در مرحله ساخت‌وساز، فضای خالی اطراف نقش‌ها را می‌بریم و نقوش را تندوتیز می‌کنیم و فرم می‌دهیم، چراکه ممکن است به هنگام بریدن، گچ‌بری‌ها را سریع بریده باشیم و درجایی هلال ایجاد نکرده یا هلال خشکی ایجاد کرده باشیم. درواقع در این مرحله، گچ‌بری‌ها را پاک‌نویس می‌کنیم. ممکن است بعضی جاهای گچ‌ها ریخته باشد که آن‌ها را هم ترمیم می‌کنیم. مرحله بعدی رنگ کردن گچ‌بری‌های ایجادشده است که آن‌هم انواع مختلفی دارد. در رنگ کردن از نوع سایه‫زنی، برای مثال یک‌طرف یک ساقه را سفید و طرف دیگر را رنگی می‌کنیم. طلاکاری روش دیگر رنگ کردن است که در آن، رنگ طلایی به گچ‌ها می‌زنیم. شیوه دیگر این است که از گچ صاف که هیچ‌گونه عمل گچ‌بری روی آن انجام‌نشده، به‌عنوان یک بوم نقاشی استفاده و یک تابلوی نقاشی روی آن خلق کنیم. آینه‌کاری به‌صورت نگینی، بازوبندی و هشت و چهار لنگه هم شیوه‌های مختلف تزیین گچ با تکه‌های آینه است. دو گچ کار کردن شیوه دیگر تزیین گچ است که در آن، گچ را دو برابر برجسته‌تر از حد معمول کار می‌کنیم.

هنرمند گچ‫بری