در همایش عاری از خشونت و افراطی‌گری مطرح شد
پیشگیری از خودکشی نیازمند همکاری نهادهای دانشگاهی
وزارت بهداشت به موضوع اورژانس روان‌پزشکی ورود جدی نداشته است و همان‌طور که اورژانس پزشکی ۱۱۵ فعال است باید به اورژانس روان‌پزشکی هم به‌طورجدی پرداخته شود
اصفهان امروز - شهین اصلانی
وزارت بهداشت به موضوع اورژانس روان‌پزشکی ورود جدی نداشته است و همان‌طور که اورژانس پزشکی ۱۱۵ فعال است باید به اورژانس روان‌پزشکی هم به‌طورجدی پرداخته شود، اورژانس روان‌پزشکی نیاز جامعه امروز است تا اگر خانواده‌ها با موضوعات مختلفی مانند عوارض اعتیاد صنعتی یا افکار خودکشی روبرو شدند، بتوانند کمک‌های لازم را از این اورژانس دریافت کنند.
به گزارش اصفهان امروز، ولی‌الله نصر مدیرکل بهزیستی استان اصفهان به مناسبت هفته عاری از خشونت و افراطی‌گری در همایشی با این عنوان، اظهار کرد: کنترل و پیشگیری از خودکشی نیاز به همکاری جمعی نهادهای دانشگاهی دارد و سازمان بهزیستی به تنهایی در کنترل این امر موفق نیست.
او افزود: مورد خودکشی که گزارش می‌شود نهادهای مختلفی در صحنه حاضر می‌شوند و برخی ناهماهنگی‌هایی را در این زمینه شاهد هستیم درحالی‌که باید مداخله قبل، بعد و در صحنه و وظایف دستگاه‌ها مشخص شود.
باورهای غلط در موضوع خودکشی
مدیرکل بهزیستی استان اصفهان با بیان اینکه چند اشتباه رایج در مورد خودکشی وجود دارد، تصریح کرد: یکی از موارد اینکه اگر کسی می‌خواهد خودکشی کند به کسی نمی‌گوید. درحالی‌که برخی تهدیدها به معنای کمک گرفتن است و باید به حرف‌ها و تهدیدهای افراد در معرض خطر دقت کرد.
او افزود: باور غلط دیگر اینکه می‌گویند اگر کسی بخواهد خودکشی کند حتما این کار را انجام می‌دهد و مشاوره دادن به این فرد اثر ندارد! که این گفته هم غلط است و در دوره‌هایی گه درد و رنج فرد بسیار زیاد است اگر مداخله به هنگام و مؤثر باشد قطعا تأثیر مثبتی دارد.
نصر تصریح کرد: در برخی موارد هم بیان می‌کنند فردی که می‌خواهد خودکشی کند دیوانه است و سلامت روانی ندارد درحالی‌که بسیاری از خودکشی‌ها ریشه‌های اجتماعی دارد و باور غلط دیگر اینکه فردی که تصور می‌کنند فردی که می‌خواهد خودکشی کند به دنبال کمک نیست درحالی‌که این فرد مترصد ایجاد فرصت درست برای رهایی از این افکار است.
او با بیان اینکه باید صادقانه به تمام موارد خودکشی پرداخت، افزود: هرچه شفاف‌تر با افرادی که تفکرات خودکشی دارند مصاحبه و مشورت کنیم در کاهش این افکار مؤثر خواهیم بود و تلاش خط اورژانس اجتماعی و همکاری با دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌تواند باعث کاهش خودکشی شود.
نصر اظهار کرد: متأسفانه وزارت بهداشت به موضوع اورژانس روان‌پزشکی ورود جدی نداشته است و همان‌طور که اورژانس پزشکی ۱۱۵ داریم باید در دانشگاه علوم پزشکی به اورژانس روان‌پزشکی هم به‌طورجدی پرداخته شود.
او تصریح کرد: اورژانس روان‌پزشکی نیاز جامعه امروز است تا اگر خانواده‌ها با موضوعات مختلفی مانند عوارض اعتیاد صنعتی یا افکار خودکشی روبرو شدند بتوانند کمک‌های لازم را از این اورژانس دریافت کنند.
سهم بیشتر زنان از فشارهای فرهنگی و اقدام به خودکشی
در ادامه این همایش محمود کیوان‌آرا جامعه‌شناس در خصوص ابعاد اجتماعی خودکشی، اظهار کرد: خودکشی ابعاد روانی و اجتماعی دارد و در دنیا طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی سالانه یک میلیون نفر خودکشی می‌کنند و در سال ۲۰۱۹ در ایران حدود ۶ دهم در صد هزار نفر خودکشی ثبت شده که میزان خودکشی در نقاط دیگر دنیا بیش از این رقم است و در سال ۱۳۹۹ پنج هزار و ۱۴۳ نفر در ایران خودکشی کردند که سهم مردان بیشتر بوده و ۶۰ درصد اقدام کننده‌ها زنان و مابقی از مردان بوده است.
او افزود: در ایران اقدام به خودکشی در زنان بیش از مردان است و این امر دلایل اجتماعی دارد چراکه به‌طور طبیعی فشار بر زنان در جامعه ما بیشتر است و زنان تحت‌فشارهای فرهنگی بیشتری هستند و استرس‌های ازدواج، فرزندآوری و اشتغال برای آنان بسیار زیاد و امکان تغییر زندگی برای زنان کمتر است تا حدی که امکان مهاجرت و امکان کنار آمدن با وقایع برایشان کمتر است. این جامعه‌شناس تصریح کرد: زنان در بسیاری موارد استرس‌های خود را نمی‌توانند تخلیه کنند اما زمانی که مردان تحت‌فشار قرار می‌گیرند امکانات بیشتری برای تخلیه استرس نسبت به زنان دارند، کنار آمدن با مشکلات برای مردان راحت‌تر از زنان است و زنان بیش از مردان داروهای روان‌درمان استفاده می‌کنند و مسائلی مانند ازدواج و بارداری، سقط‌جنین و مشکلات زندگی و فرزندان استرس بیشتری به آنها وارد می‌کند.او تصریح کرد: بحث هویت برای جوانان امر مهمی بوده و امروز مشکلات روبر‌وی جوانان و ایده‌ال‌های بسیار مشکلات زیادی برای آنها ایجاد کرده است، نوجوانان تحت استرس بسیاری هستند و مشکلات اجتماعی زیادی دارند که زمینه بروز رفتار ناهنجار را ایجاد می‌کند تا جایی که آموزش‌وپرورش ما جوانان را تنها برای کنکور آماده می‌کند و در مدارس سبک زندگی سالم و برخورد با آسیب‌ها را به آنها آموزش نمی‌دهد.
خودکشی پدیده‌ای شهری در جامعه ایران
کیوان‌آرا ادامه داد: خودکشی در جامعه ایران پدیده‌ای شهری است هرچند در روستاها هم وجود دارد اما چون همبستگی در شهرها کمتر و انسان‌های تنها در شهرها بیشتر است هراندازه همبستگی اجتماعی کم شود سرمایه اجتماعی کاهش و آسیب‌های اجتماعی افزایش می‌یابد و منزوی بودن در شهرها و ارتباطات کم و کمرنگ شدن نهادهای خانواده و اجتماعی، زیست انفرادی را افزایش داده و هرچه افراد تنهاتر باشند احتمال خودکشی آنها بیشتر است.
او افزود: نهادهای حمایتی مانند خانواده ضعیف شده است و امروزه خانواده‌ها تحت‌فشارهای بسیاری هستند و خانواده باید پاسخگوی کم‌کاری نهادهای اجتماعی باشد، بیشترین علت خودکشی این است که نهادهای مدنی خارج از خانواده رشد نکردند، ناکارآمدی نهاد اقتصاد عامل تورم و بیکاری و اینجا خانواده تحت‌فشار مضاعفی است و باید این ناکارآمدی‌ها را جبران کند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: هراندازه فقر و حاشیه‌نشینی گسترش یابد آسیب‌های اجتماعی رشد می‌کند و یکی از این آسیب‌ها خودکشی است، طبقات پایین جامعه، افراد بیکار و فقیر خودکشی بیشتری دارند و آسیب‌های اجتماعی در این طبقات بیشتر است البته این به معنای نبود خودکشی یا آسیب در طبقات بالا نیست اما درگیری افراد با اعتیاد و آسیب‌ها زمینه خودکشی بیشتری ایجاد می‌کند.
گسترش نابرابری‌های اجتماعی عاملی برای افزایش خودکشی
او اظهار کرد: هراندازه نابرابری‌های جوامع گسترش و فاصله طبقاتی تبعیض و نابرابری قومی و جنسیتی افزایش یابد زمینه رشد آسیب‌های اجتماعی و خودکشی بیشتر فراهم می‌شود.
کیوان‌آرا ادامه داد: اگر مقالات خودکشی در ایران را بررسی کنیم ۸۰ درصد خودکشی‌ها به دلیل تعارض و تضاد در خانواده شکل گرفته است و زنان و دختران هم قربانیان اصلی این تعارضات هستند چرا که این قشر بیشتر اقدام به خودکشی می‌کنند.
او افزود: تغییر در کارکرد و ضعف نهاد خانواده و روابط خانوادگی در بروز خودکشی بسیار مهم است امروز خانواده محل حل معضلات نیست و افراد ارتباط کمتری باهم دارند و روابط خویشاوندی کاهش‌یافته که این موارد همگی آسیب‌زاست.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه خانواده امروز در معرض دنیای مدرن است و والدین تمایل کمتری به فرزندآوری دارند، اظهار کرد: همه این موارد خانواده را یک نهاد کوچک و منزوی کرده است و نهادهای خارج از خانواده هم رشد نکردند، غیرکارکردی بودن نهادهای مدنی خارج از خانواده فشار زیادی به خانواده وارد می‌کند همچنین تعارض بین افکار سنتی والدین و افکار مدرن فرزندان هم در خودکشی مؤثر است.
او افزود: تحقیقات سال ۹۹ در ایران نشان داده است اختلال روان در یک بازه زمانی از ۲۳.۹ به ۲۹ درصد رسیده است و با این وضعیت هنوز مراجعه به روان‌پزشک یک داغ اجتماعی محسوب می‌شود و نارسایی و ضعف در توانمندسازی افراد جامعه در انطباق و مدارا با فشارهای روانی وجود دارد.
کیوان‌آرا با بیان اینکه تأثیر افکار عمومی از خودکشی بیشتر شده است، افزود: در سال‌های اخیر روش‌های خودکشی بیشتر به شکلی است که افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهد و نمونه آن خودکشی در مترو است؛ در سال‌های اخیر تشریح پدیده خودکشی در رسانه‌ها و فضای مجازی بیشتر شده و جامعه بیش از قبل با خودکشی درگیر شده که این موضوع بسیار آسیب‌زاست.
عادی شدن خودکشی منفعتی برای جامعه ندارد
او افزود: این عادی شدن خودکشی منفعتی برای جامعه ندارد و مسئولان ما باید عالمانه‌تر با این موضوع برخورد کنند و ترویج الفاظ خودکشی در رسانه‌ها مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند، نباید به گونه‌ای عمل کرد که اقدام به خودکشی به عنوان راه حل یک مشکل، موردنظر نوجوان و جوان قرار بگیرد.
این جامعه‌شناس با اشاره به برخی خودسوزی‌ها یا خودکشی‌ها در پی درخواست از ادارات یا سازمان‌ها، تصریح کرد: زمینه کاهش خودکشی با توجه به خواسته‌های جوانان و مردم را در ادارات دولتی هم باید فراهم کرد مسئولان ما باید آگاه باشند که مشکلات اندک روانی جوانان نباید از قوه به فعل تبدیل شود و زمینه این امر را فراهم نکنند.
نگاه‌های امنیتی و پزشکی به موضوع خودکشی غلط است
او با اشاره به وجود نگاه امنیتی در موضوع خودکشی گفت: امروزه آمارهای خودکشی در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد و تنها به نمونه‌های بیمارستان‌ها اکتفا می‌شود؛ درحالی‌که باید فضا برای تحقیق و پژوهش با آمارهای درست فراهم شود؛ نباید نگاه امنیتی و این تصور که جامعه ما بسیار سالم است، داشته باشیم تا زمانی که آسیب‌های اجتماعی و ابعاد آنها را نشناسیم پیشگیری جواب نمی‌دهد و این نگاه ایده‌ال به جامعه غلط است چرا که در بهترین جوامع هم آماری از آسیب‌ها وجود دارد.او ادامه داد: اینکه خودکشی یک پدیده پزشکی صرف تلقی شود بسیار آسیب‌زاست و اگر زمینه‌های اجتماعی خودکشی حل نشود مشکل خودکشی کاهش نمی‌یابد توجه به خودکشی هزینه دارد و مسئولان باید در بررسی اجتماعی خودکشی پاسخگو باشند. کیوان‌آرا با ابراز تأسف از مغفول ماندن ابعاد اجتماعی آسیب‌ها در جامعه ما، افزود: نگرش پزشکی صرف هم به خودکشی غلط است، آخرین مرحله خودکشی روانی است اگر فقر و بیکاری و نابرابری‌های اجتماعی کاهش یابد خودکشی و نزاع‌های اجتماعی هم کاهش می‌یابد.
او افزود: بیشتر اقدام به خودکشی‌ها در ایران خودکشی درخواستی یا دگرخواهی است که بیشتر در زنان است و گاهی فرد در تلاش برای ارتباط با فرد یا سازمانی برای حل مشکلاتش است که اجازه حل مشکل به او داده نمی‌شود و این عدم ارتباط راحت با افراد، جامعه یا سازمان‌ها می‌تواند عامل خودکشی درخواستی باشد.
ارتباط خودکشی با فشارهای اجتماعی و فرهنگی
این استاد دانشگاه ادامه داد: اقدام به خودکشی بیش از آنکه یک هدف باشد وسیله‌ای برای رسیدن به هدف است و بسیاری از افرادی که دست به خودکشی می‌زنند دیدگاه‌های متفاوتی دارند و کشف معنا در کاهش خودکشی مؤثر است.
او افزود: خودکشی گریزی نوعی از خودکشی برای فرار از شرایط است که بیشترین آمار را دارد، این افراد تحت‌فشارهای اجتماعی و فرهنگی هستند که این نوع خودکشی در مناطق مختلفی از ایران دیده می‌شود بعد از آن خودکشی غمگینانه هم در مرتبه بعدی قرار دارد همچنین خودکشی مجازاتی که ناشی از خطا و احساس شرم یا رسوایی است.
کیوان آرا ادامه داد: آمارهای خودکشی در ایران در بسیاری موارد ناقص است چون تعدد مراکز ثبت آمار وجود دارد و نهادهای مختلف این کار را انجام می‌دهند و حتی افراد سعی می‌کنند آمار خودکشی تحت عنوان مرگ باشد چراکه تفسیرهای متفاوت و نگرش امنیتی به این موضوع وجود دارد درحالی‌که باید نگرش ما به خودکشی علمی باشد و اینکه فکر کنیم جامعه ما سالم است تصور اشتباهی است و باید به محققان حوزه اجتماعی اعتماد کرد.
بخش اندکی از خودکشی به موضوعات روان‌پزشکی مربوط می‌شود
در ادامه این همایش حمید محمدبیگی روان‌پزشک اظهار کرد: در جلسات بررسی خودکشی جای بسیاری از افراد مانند روحانیون، سیاسی‌ها و سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران خالی است و بخش اندکی از این موضوع به قسمت روان‌پزشکی مربوط می‌شود.
او افزود: انگ پزشکی بزرگترین اشتباه در مورد خودکشی است و اگر به دنبال وجود اختلال مغزی با وراثتی بودن در خودکشی هستیم این امر کوچک کردن مسئله است.
این روان‌پزشک ادامه داد: دو دیدگاه به دارو وجود دارد، برخی مصرف دارو را انگ می‌دانند یا برخی هم از دارو انتظارات بسیاری داشته و توقع دارند خانواده‌ای که دچار مشکلات عدیده است را با دارو درمان کرد درحالی‌که نباید انتظار بیش از حد از دارو داشت.او افزود: در سال ۹۸ حدود ۸۰ هزار نفر در ایران در اثر تصادف فوت کردند و پنج هزار نفر در اثر خودکشی فوت کردند یعنی ۱۶ برابر خودکشی در اثر تصادف فوت کردند، در دنیا سالانه بیش از ۸۰۰ هزار نفر یا به عبارتی در هر ۴۰ ثانیه یک نفر بر اثر خودکشی فوت می‌کند.
محمدبیگی تصریح کرد: نباید فریب آمارهای ناقص را خورد؛ ایران با افزایش شیوع خودکشی مواجه است، در ۲۵ کشور خودکشی جرم است و هر فوت از خودکشی ۱۳۵ نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بر اساس آمارها سالانه ۱۰۸ میلیون نفر تحت تأثیر سوگ ناشی از خودکشی قرار می‌گیرند.
او ادامه داد: خودکشی یک بیماری نیست و الزاما نشانه یک بیماری نیست بلکه اختلالات روان‌پزشکی عامل مرتبط خودکشی است و با دارو خودکشی درمان نمی‌شود.
این روان‌پزشک تصریح کرد: انعکاس مسائل خودکشی بسیار مهم بوده و در سنین و شرایط مختلف نیازمند ظرافت خاصی است و در صورت صحبت در این موارد در مدارس یا دانشگاه‌ها باید با احتیاط، ظرافت و علم بسیار صحبت کرد.
او افزود: وقتی در مورد خودکشی به عنوان رفتار قهرمانانه تلقی کنیم ناخودآگاه باعث افزایش یا ترویج افکار خودکشی هستیم؛ هیچ علت ظاهری علت تامه خودکشی نیست و خودکشی علل مختلف بسیاری دارد.
محمدبیگی با بیان اینکه ژست‌های خودکشی از چند بعد مهم هستند، افزود: این رفتار یک اختلال و رفتاری قابل‌بررسی بوده و ممکن است حتی همین ژست‌ها درحالی‌که واقعا قصد خودکشی ندارد باعث مرگ فرد شود.
اهمیت توجه به نوجوانان و دختران به دلیل وجود بحران‌های مختلف
او در خصوص ریسک فاکتورهای خودکشی گفت: افسردگی، تجرد، مشکل جسمی، مرد بودن یا مشکلات روان‌پزشکی می‌توانند عامل خودکشی باشند اما تحلیل آمارها چندان در کاهش خودکشی مؤثر نیست، اگر می‌خواهیم در مورد خودکشی تحلیل کنیم باید دقیق‌تر در مورد نوجوانان و دختران در این شرایط بحرانی بررسی کرد متأسفانه افراد تحت‌فشار هستند و در این رده‌های سنی بحرانی باید دقت بسیاری در تشخیص موضوعات مرتبط با خودکشی داشت.
این روان‌پزشک تصریح کرد: در بحران‌ها میزان خودکشی کاهش می‌یابد همچنان که در پیک کرونا این‌طور بود اما بعد از بحران‌ها افزایش خودکشی داریم و باید به فکر شرایط پساکرونا باشیم و باید منتظر پیک‌های خودکشی بعد از بحران‌های اجتماعی هم باشیم و برنامه‌های مهمی برای دوران آینده داشته باشیم.