ناکامی ایران ادامه دارد

اسامی ۱۵ نامزد اولیه بخش بین‌الملل اسکار ۲۰۲۳ اعلام شد و فیلم جنگ جهانی سوم نماینده ایران در این رویداد سینمایی نتوانست حتی به فهرست مقدماتی این دوره راه یابد. این در حالی است که جنگ جهانی سوم، یک اتفاق خوب را در ونیز ۲۰۲۲ رقم زد و توانست ۲ جایزه این رویداد را از آن خود کند. همچنین در جشنواره توکیو و هامبورگ نیز حضور داشت اما به نظر می‌رسد این موارد برای برتری این فیلم در مقابل رقیبانش در اسکار 2023 کافی نبوده است و ایران که در رتبه ششم پرافتخارترین کشورها در عرصه اسکار بین‌المللی قرارگرفته امسال نتواند نماینده‌اش را به فهرست بخش مقدماتی این رویداد مهم سینمایی برساند.

حضور ایران در اسکار به سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۶ شمسی) با فیلم «دایره مینا» به کارگردانی داریوش مهرجویی می‌رسد پس‌ازاین فیلم در سال ۱۹۹۴ فیلم «زیر درختان زیتون» به کارگردانی عباس کیارستمی نماینده ایران در شصت‌وهفتمین دوره جوایز اسکار بود. «بادکنک سفید» جعفر پناهی در سال ۱۹۹۵ و «گبه» محسن مخملباف در سال ۱۹۹۷ نماینده ایران در اسکار بودند؛ اما اولین حضور ایران در جمع نامزدهای نهایی شاخه بهترین فیلم خارجی اسکار متعلق به «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی در سال ۱۹۹۸ است کارگردانی که سال بعد یعنی سال 1999 نیز با «رنگ خدا» به اسکار رفت اما نتوانست موفقیت بچه‌های آسمان را تکرار کند.

«زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی در سال ۲۰۰۰، «باران» مجید مجیدی (۲۰۰۱)، «من ترانه ۱۵ سال دارم» به کارگردانی رسول صدرعاملی (۲۰۰۲)، «نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی (۲۰۰۳)، «لاک‌پشت‌ها پرواز می‌کنند» از بهمن قبادی (۲۰۰۴)، «خیلی دور خیلی نزدیک» به کارگردانی رضا میرکریمی (۲۰۰۵)، «کافه ترانزیت» از کامبوزیا پرتوی (۲۰۰۶)، «میم مثل مادر» اثر رسول ملاقلی‌پور (۲۰۰۷)، «آواز گنجشگ‌ها» از مجید مجیدی (۲۰۰۸)، «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی (۲۰۰۹) و «بدرود بغداد» از مهدی نادری (۲۰۱۰)، نمایندگان سینمای ایران بودند که همگی عملکرد مشابه داشتند اما این طلسم به دست اصغر فرهادی با فیلم «جدایی نادر از سیمین» باز شد و او توانست برای اولین‌بار جایزه اسکار در بخش بین‌الملل اسکار را به ویترین افتخارات سینمای ایران اضافه کند.

سال‌های ۲۰۱۳، ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به ترتیب فیلم‌های «گذشته» اصغر فرهادی، «امروز» رضا میرکریمی و «محمد رسول‌الله» مجید مجیدی به اسکار فرستاده شدند و در سال ۲۰۱۶ اصغر فرهادی بازهم با فیلم دیگرش «فروشنده» برای دومین‌بار اسکار فیلم‌های خارجی را دریافت کرد. در سال ۲۰۱۷ فیلم «نفس» از نرگس آبیار، ۲۰۱۸ «بدون تاریخ، بدون امضاء» ساخته وحید جلیلوند و در سال ۲۰۱۹ هم فیلم مستند «در جست‌وجوی فریده» ساخته مشترک کوروش عطایی و آزاده موسوی این فرصت را یافتند تا نماینده سینمایی ایران در این رویداد سینمایی باشند اما مانند جنگ جهانی سوم به فهرست اولیه نیز راه نیافتند. برخلاف «خورشید» نماینده ایران در سال 2020 و «قهرمان» اصغر فرهادی که هردو به بخش فهرست اولیه اسکار راه یافتند اما بازهم دست ایران از این جایزه بین‌المللی کوتاه ماند؛ اما «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی با توجه به حضور پرجایزه بین‌المللی‌اش بخت زیادی برای راه‌یابی حداقل به فهرست اولیه بخش بین‌الملل اسکار ۲۰۲۳ داشت اما در میان 15 فیلم این بخش نامی از این فیلم دیده نمی‌شود به نظر می‌رسد عواملی همچون نداشتن پخش‌کننده شاخص جهانی، عدم اکران بین‌المللی و هم‌چنین کاهش سطح کیفیت سینمای اجتماعی ایران در مقایسه با سینمای سایر کشورها ازجمله عوامل حضور نداشتن این فیلم در میان فهرست اولیه فیلم‌های بخش بین‌الملل اسکار ۲۰۲۳ باشد.

فقدان پخش‌کننده شاخص جهانی

تاکنون ۵ فیلم ایرانی موفق شده‌اند تا نام خود را در جمع نامزدهای شاخه فیلم بین‌الملل اسکار قرار دهند. وجه اشتراک تمام این ۵ فیلم نیز پخش‌کننده شاخص جهانی است. بچه‌های آسمان در دوره هفتادویکم با میرامکس، جدایی نادر از سیمین در دوره هشتادوچهارم با سونی پیکچرز کلاسیکس، فروشنده در دوره هشتادونهم با ممنتوفیلمز، خورشید در دوره نودوسوم با سلولوئیددریمز و قهرمان در دوره نودوچهارم با آمازون استودیوز قرارداد داشتند و این استودیوها موفق شدند تا بیشترین میزان تبلیغات و اکران را برای این فیلم‌ها در نظر بگیرند. درحالی‌که باید پذیرفت این میزان تبلیغات و اکران برای جنگ جهانی سوم صورت نگرفت و به همین دلیل فیلم نتوانست آن‌طور که شایسته‌اش بود، در سطح جهانی دیده شود.

بنابراین جنگ جهانی سوم می‌توانست با یک برنامه‌ریزی موشکافانه‌تر، افتخارآفرینی مطلوب‌تر و بیشتری در فصل جوایز داشته باشد همچنان نمایندگان سینمای کامبوج و پاکستان، توانستند ضمن افتخارآفرینی‌های گسترده جهانی، خود را به فهرست ۱۵ فیلم مقدماتی اسکار ۲۰۲۳ برسانند و یک شگفتی بزرگ را رقم بزنند.

نیاز اکران جهانی فیلم‌های ایرانی

اکران جهانی ازجمله دلایل مهمی است که می‌تواند علاوه بر امتیاز مثبت برای حضور فیلم در رویدادها و جشنواره‌های جهانی معرف سینمای ایران به مردم کشورهای دیگر باشد. فیلم‌های ایرانی با اکران جهانی می‌توانند ذهن مخاطب کنجکاو جهانی را به سمت سینمای ایران بیشتر جذب کرده و در حضور بین‌المللی در جشنواره‌های خارجی نیز راحت‌تر پذیرفته شوند. اکران جهانی حتی باید به یک‌رویه در سینمای ملی ما تبدیل شود که تولیدات سینمایی، تنها مصرف داخلی نداشته باشند و بتوانند از یک نظم مدون برای اکران جهانی و حضور در جشنواره‌های کوچک و بزرگ بین‌المللی برخوردار شود.

سینمای اجتماعی ایران مرده است؟

با نگاهی به آخرین آمار فروش سینمای اجتماعی در اکران داخلی می‌توان به نتایج جالبی دست‌یافت یکی از این نتایج کاهش بی‌سابقه فروش فیلم‌های اجتماعی در سینمای ایران است سینمای اجتماعی ایران که سالیان سال در گیشه حتی فیلم‌های کمدی را کنار می‌زد و فروش خیره‌کننده‌ای داشت چند سالی است که به ورطه تکرار افتاده و مردم دیگر اقبالی برای تماشای این ژانر موفق در سینمای ایران را ندارند. ریشه این موضوع را می‌توان در فاصله گرفتن این سبک سینمایی از زندگی واقعی مردم و رویه کلیشه‌ای فیلم‌سازان در به تصویر کشیدن واقعیت‌های جامعه ایرانی دانست همین موضوع سبب شده تا کیفیت آثار اجتماعی سینمای ایران کاهش یابد و آن‌طور که انتظار می‌رود فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های داخلی و خارجی موفق نباشند.