یادگیرنده مادام العمر

مهدی آقایی متولد 1358 و دانش آموخته علوم قرآن و حدیث است. پیش از این دو کتاب «او یک مدرس بود» و «هم حسینی بود هم بهشتی» از او منتشر شده بود. به تازگی وی مجموعه معرفی کتاب هایی که در روزنامه اصفهان امروز و در سال های 93 و 94 داشته بود را تحت عنوان «باغ جیبی» منتشر کرد. باغ جیبی در 470 صفحه و 30 بخش شامل 29 کتابشناسی و یک پیوست در اختیار علاقمندان به کتاب و کتابخوانی قرار گرفته است. باغ جیبی بهانه ای شد تا سراغ این فعال کتابخوانی که نزدیک 20 سال است در این حوزه تلاش مستمر داشته برویم. با هم پاسخ های آقایی را می خوانیم:

مهدی آقایی را چقدر می‌شناسید؟ اگر بخواهید او را در یک جمله معرفی کنید، آن جمله کدام است؟
خودشناسی امری سهل و ممتنع است. مهدی آقایی سعی کرده است یک یادگیرنده مادام العمر باشد.
شما برنامه و الگوی خاصی برای مطالعه دارید؟ هر کتاب را که شروع می‌کنید تا انتها می‌خوانید و بعد سراغ کتاب دیگری می‌روید؟ یا چند کتاب را همزمان می‌خوانید؟
لزومی ندارد همه کتاب ها، از ابتدا تا انتها خوانده شود؛ شاید بخش هایی از یک کتاب مفید و خواندنی است و بخش های دیگر از اهمیت کمتری برخوردار باشد. که این ویژگی برای کتاب ها بسیار به خوانندگان و نیازهای آنان وابسته است و از یک فرد تا فرد دیگری فرق می کند.

شده است کتاب‌هایی که دوست ندارید را هم تا انتها بخوانید؟
مگر آن که نیاز داشته باشم و یا به نحوی مجبور باشم. البته برخی مواقع خصوصاً درباره کتاب های بنام و مطرح، خودم را متقاعد می کنم که قرار است، شیرین شود!

چه الگویی را برای مطالعه پیشنهاد می کنید؟ این الگو برای نوجوانان، جوانان و عموم افراد چه تفاوت هایی می‌کند؟
اصل، خواندن است. بعد از آن، پیوسته و منظم خواندن مهم است. تعمیق و توسعه مطالعات، شاید سومین مرحله باشد. در این مرحله است که هر کس الگوی خاص خودش را خواهد یافت.

چه شد که وارد حوزه نوشتن شدید؟
به نظرم هرکس بخواند، کم کم علاقمند به نوشتن هم می شود.

از چه سالی برنامه معرفی کتاب برای دانش آموزان را داشته اید؟
شاید از 20 سال قبل یعنی از سالهای ابتدای دهه هشتاد

معرفی کتاب به نوجوانان و تشویق آنان به کتابخوانی چه تاثیری در پرورش نسل نویسندگان آینده دارد و یا این کار با هدف دیگری دنبال می‌شود؟
هم نسل نو را به نوشتن ترغیب می کند و هم نویسندگانی توانا پرورش خواهند یافت و هم آثاری پرمغز که بر قله نوشته های پیشینیان ایستاده اند، تولید خواهد شد.

معرفی کتاب در مطبوعات به خصوص روزنامه اصفهان امروز را از کی آغاز کردید و این پروژه شامل چه کارهایی بود و چه مدت ادامه داشت؟ به جز روزنامه اصفهان امروز، معرفی کتاب در نشریه دیگری هم داشته اید؟
عمده معرفی کتاب های روزنامه اصفهان امروز مربوط به سالهای 93 و 94 می شود. ابتدا در مناسبت های مذهبی مثل سیزده رجب، عید مبعث، نیمه شعبان، عاشورا و ... این کار تولید می شد و سپس به صورت هفتگی شد. در نشریه طراوت هم کتاب معرفی کرده ام.

چه شد که تصمیم گرفتید، این مجموع را در یک اثر مستقل منتشر کنید؟
این مجموع، برای خیلی ها خصوصاً نوجوانانی که سال های پیش، نوشته های اصفهان امروز را نخوانده بودند، تازگی داشت. خیلی وقت ها هم افراد، سراغ کتاب‌های خوب را می گرفتند.

عنوان باغ جیبی به چه چیزی اشاره دارد؟
به یک ضرب المثل عربی که می گوید هر کس کتابی حمل کند، یک باغ جیبی همراه دارد.

کتاب باغ جیبی با مجموعه های منتشر شده در روزنامه اصفهان امروز چه تفاوت هایی دارد؟
تفاوت چندانی ندارد! البته در انت های کتاب، فهرستی از کتاب های معرفی شده هم آمده است که خودش یک فهرست شامل 141 عنوان کتاب می شود. برای هر موضوع هم، علاوه بر کتاب هایی که معرفی کرده ایم، سه عنوان کتاب دیگر را هم فقط نام برده-ایم. به عبارتی در این کتاب، نام 83 عنوان کتاب دیگر را علاوه بر آنچه در اصفهان امروز منتشر شده، ذکر کرده ایم.

باغ جیبی نمونه دیگری هم دارد؟ اگر دارد چه تفاوت ها و تمایزهایی با دیگر نمونه های خود دارد؟
کتاب شناسی به معنای مصطلح و علمی آن، که خیلی ریشه دار است. اما کتاب های معرفی کتاب هم داریم. برخی در واقع سیر مطالعاتی است مثل سیر مطالعاتی سما، برخی در موضوعی خاص، کتاب معرفی شده مثل کتاب رمان تیک. در باغ جیبی سعی شده علاوه بر معرفی کتاب، به کمک کتاب معرفی شده، اطلاعات سودمندی هم به خواننده منتقل شود. یعنی این کار فقط معرفی و یا احیاناً نقد صرف نیست.
مخاطب اصلی باغ جیبی چه کسی هست؟
نوجوانان و جوانان
در بین کتاب هایی که در باغ جیبی معرفی شدند، کدام یک برای شما خاطره بهتر و خاص تری داشت و هنوز در نوشتن و معرفی آن احساس خوبی دارید؟
پاسخ به این سئوال سخت است، هر کدام شیرینی و حلاوت خاص خودش را دارد. البته کتاب‌های خوش خوان و جذاب، برای ما هم دوست داشتنی است.

با وجود اینکه شما در دو اثر قبلی خود به سراغ خاطرات و بازنویسی گوشه-هایی از زندگی دو چهره سیاسی و مذهبی معاصر ایران رفتید، اصولاً بازنویسی زندگی داستانی را در قالب داستان های مینیمال چقدر مناسب می دانید؟
بازنویسی زندگی مشاهیر امر لازمی است. اصلاً تا هنر و ادبیات برای معرفی این چهره ها به استخدام گرفته نشود، معرفی شخصیت ها، به درستی و به صورت کامل، انجام نمی-پذیرد. حالا کسی رمان زندگی یک شخصیت را می پسندد، دیگری داستان های کوتاه را می خواند.
تجربه کارهای شما در دو اثر «او یک مدرس بود» و «هم حسینی بود و هم بهشتی بود» باز هم ادامه خواهد داشت؟
امیدوارم. به این موضوع فکر کرده ام. نوشته های پراکنده ای هم دارم.

برای بازنویسی یک امر تاریخی و یا یک زندگی نامه، در کنار مهارت نوشتن چه مهارت‌هایی باید داشت؟
به شدت نیازمند دقت نظر در واکاوی درست تاریخ است.

«او یک مدرس بود» و «هم حسینی بود و هم بهشتی بود» در میان کتاب‌هایی که درباره این دو شخصیت نوشته شده اند، چه ویژگی خاصی دارد؟ قبل از نگارش کتاب‌های منتشر شده را نگاه کرده بودید؟ بعد از انتشار این کتاب‌ها، آثار جدیدی هم درباره این دو شخصیت کار شده است؟
اولاً شامل داستان های کوتاه است. ثانیاً داستان ها، به گزینی شده اند. صد البته که تا آنجا که در توانم بوده، کتاب های قبلی منتشر شده در این موضوع را دیده بودم. بله. هم برای شهید بهشتی و هم برای شهید مدرس، پس از کتاب بنده، آثار دیگری هم منتشر شده است. برای شهید بهشتی یکی کتاب بهشتی در زمین و یکی کتاب زندگی و زمانه آیت الله دکتر بهشتی و برای شهید مدرس کتاب پیرمرد و صندلی. البته برای نمونه گفتم. بزودی از شما اثر یا آثاری منتشر می شود؟ هم اکنون مشغول نوشتن چه کاری هستید؟
امیدوارم. در حال آغاز مراحل فنی انتشار یک اثر هستم. کاری را هم که در مرحله تحقیقات است مربوط به داستان هایی از سیره اهلبیت در مسایل خانوادگی است.

اگر قرار باشد تنها یک پاراگراف از نوشته‌هایتان را انتخاب کنید، آن پاراگراف کدام است؟
شاید این جمله از کتاب هم حسینی بود هم بهشتی بود: البته این جمله از زبان شهید بهشتی نقل شده: بالاترین خدمت به جامعه انسان ها و محکم‌ترین و استوارترین پایه برای بهتر زندگی کردن انسان ها این است که اندیشیدن را به آن ها بیاموزیم.

اگر قرار باشد یک جایزه ادبی را شما طراحی کنید دوست دارید این جایزه در حوزه خلق اثر باشد یا نقد آن و چرا؟
خودم به خلق اثر علاقه بیشتری دارم. شاید به دلیل آنکه در حوزه نقد، ورودی نداشته ام.

شما دلیل کم خواندن کتاب به خصوص نوجوانان را چه می دانید؟ سهم نویسندگان در این بین چقدر است؟
دلایل متعدد است: شاید به دلیل در دسترس نبودن کتاب خوب و معرفی نشدن آن، شاید به دلیل نبودن برنامه ای برای انس با کتاب در فرآیند آموزشی، شاید به دلیل فقدان فرهنگ مطالعه در جامعه، شاید به دلیل غرق شدن در جاذبه های دیگری مانند فضای مجازی و ...

برای بیان مفاهیم بلند مذهبی و ملی تا چه اندازه می‌توان از ابزارهای هنرهای کلامی مانند داستان استفاده کرد؟ ما تا چه اندازه این کار را کرده ایم؟
لازم و ضروری است. برخی نویسندگان به این مقوله ها پرداخته اند. اتفاقاً در این زمینه اگر کار خوبی تولید شده باشد، مورد استقبال مردم هم قرار گرفته است.

برای نوشتن یک اثر چقدر پژوهش می‌کنید؟
بستگی به اثر دارد. ولی سعی کرده ام از پژوهش، خسته نشوم.

شما بیشتر کتاب می خرید یا امانت می گیرید؟

عموما می خرم