از سنتوری تا جنگ جهانی سوم

هنوز یک ماه از آغاز سال جدید نگذشته که دو فیلم اکران نشده قاچاق شده است. اتفاقی تأسف‌بار که برای عوامل فیلم و تهیه‌کننده آن‌ها هولناک است. ابتدای سال نسخه قاچاق فیلم «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی به‌صورت گسترده قاچاق شد و در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های دانلود فیلم قرار گرفت. برادران لیلا با واکنش‌های مثبت و منفی بسیاری روبه‌رو شد اما آنچه تأسف‌بار و فاجعه است قاچاق فیلمی است که هنوز اکران نشده و با قاچاقش ضربه مهلکی به سینما وارد شده است. هرچند اکران برادران لیلا در ایران باتوجه‌به توقیف بودن آن، سخت بود اما قاچاق آن سبب شد تا پرونده اکران این فیلم برای همیشه بسته شود چون بعید است دیگر فیلمی که مخاطبان آن را به‌صورت غیرقانونی دانلود کرده و به‌وفور در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی لو رفته بتواند مخاطبان را به سینما بکشاند. اما برادران لیلا آخرین قربانی قاچاق فیلم نبود و درحالی‌که اعلام شده بود فیلم «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی قرار است در اکران عید فطر به روی پرده برود خبر رسید که این فیلم نیز لو رفته و قاچاق شده است و شاهد انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های غیرمجاز فیلم هستیم. هیولای قاچاق در سینمای ایران، مشغول قورت‌دادن فیلم‌های سینمایی است و هیچ‌کس نیز پاسخگو نیست که چطور این فیلم‌ها سر لو رفته و قاچاق می‌شوند. نماینده ایران در اسکار 2023 در حالی قاچاق شده که این فیلم تنها در چند جشنواره جهانی شرکت داشته و برای تمام آن جشنواره‌ها، زیرنویس انگلیسی به نسخه اصلی سنجاق شده بود و خبری از این نسخه‌ای که قاچاق شده، نیست. فیلم هومن سیدی باتوجه‌به اینکه در هیچ جشنواره داخلی شرکت نداشته و در هیچ محفل خصوصی هم به نمایش گذاشته نشده، بنابراین با قطعیت می‌توان اعلام کرد که افراد غیرمجاز، هیچ دسترسی به نسخه این فیلم نداشته‌اند. جنگ جهانی سوم برخلاف «برادران لیلا» پروانه نمایش رسمی داشته و از اکران عیدفطر خط خورد است. نکته قابل‌تأمل آنکه، نسخه باکیفیت فیلم، ساعت ۲:۳۰ دقیقه بامداد یکشنبه ۲۰ فروردین‌ماه، یعنی تنها چند ساعت مانده به برگزاری جلسه شورای صنفی نمایش، به بیرون درز پیدا کرده و فیلم عملا قاچاق می‌شود. مشخص نیست چرا مسئولین سازمان سینمایی اکران این فیلم را در جدول اکران عید فطر قرار نداده‌اند درحالی‌که پیش‌بینی می‌شد «جنگ جهانی سوم» بتواند مخاطبان زیادی را با سینماها آشتی دهد و به نظر می‌رسد باتوجه‌به انتشار گسترده آن به‌صورت قاچاق، دیگر شانس اکران نداشته باشد.

عوامل قاچاق فیلم‌ها در سینمای ایران مشخص نیست و از آن بدتر نهادهای نظارتی و هم چنین مدیریت سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نه علاج و راهکاری برای جلوگیری از قاچاق فیلم‌ها و نابودی سرمایه‌های هنری و فرهنگی دارد و نه در این باره شفاف سازی می‌کند در حالی که قاچاق فیلم‌ها چه قبل از اکران و چه در زمان اکران سابقه داشته و موضوع جدیدی در سینمای ایران نیست و در سال 1402 نیز نه تنها برای آن راه حلی در نظر گرفته نشده است بلکه یک ماه از سال نگذشته دو فیلم ارزشمند و مهم سینمای ایران قاچاق شده و لو رفته است.

در ادامه نگاهی می‌اندازیم به فیلم‌های مهم دهه 80 و 90 سینمای ایران که هیولای قاچاق آنها را بلعیده و سرمایه هنری و تلاش هنرمندان را از بین برده است.

نقاب -۱۳۸۳

نقاب به کارگردانی کاظم راست‌گفتار با بازی پارسا پیروزفر، امین حیایی، ساراخوئینی ها، داستان متفاوتی داشت و سه سال پس از ساخت اکران شد اما تنها یک ماه روی پرده بود، ودر اتفاقی عجیب، همزمان با اکران، نسخه قاچاق فیلم بدون اصلاحات هم توزیع شد.

سنتوری -۱۳۸۵

«سنتوری» داریوش مهرجویی یکی از قربانیان مشهور قاچاق و توقیف در سینمای ایران است. مهم‌ترین اثرکارنامه داریوش مهرجویی با بازی بهرام رادان، گلشفیته فراهانی و صدای محسن چاوشی ابتدا توقیف شد و در حالی که قرار بود در مرداد ماه سال ۸۶ اکران شود، جلوی اکران آن گرفته شد اما قاچاق سرنوشت سنتوری را سیاه کرد و نسخه بدون سانسور آن توسط یکی از سایت‌های خارج از ایران در فضای مجازی توزیع شد.

رستاخیز -۱۳۹۱

«رستاخیز» فیلمی در ژانر مذهبی بود که حواشی آن در نهایت به توقیف و قاچاق فیلم کشیده شد. از سال ۹۴ و پس از توقف اکران فیلم «رستاخیز»، هر سال که ماه محرم از راه می‌رسید، نام این فیلم و حواشی عجیب آن بر سر زبان‌ها می‌افتد و ابهامات و سؤالاتی درباره توقیف آن مطرح می‌شود، اما پرونده فیلم همچنان باز می‌ماند و گره ماجرای این فیلم باز نمی‌شود نکته عجیب اینکه فیلم در کشورهای عربی اکران شد اما اجازه اکران در ایران را نداشت. در نهایت انتشار نسخه غیرقانونی و باکیفیت فیلم با دوبله عربی در فضای مجازی این فیلم را نیز به سرنوشت سایر فیلم‌های قربانی قاچاق دچار کرد. نسخه قاچاق شده «رستاخیز» شامل تصویر چهره حضرت عباس (ع) بود، همان موضوعی که اکران فیلم را در ایران با حواشی همراه کرده بود.

عصبانی نیستم - ۱۳۹۲

«عصبانی نیستم» فیلمی به کارگردانی رضا درمیشیان و با درخشش نوید محمدزاده و باران کوثری یکی از پرحاشیه‌ترین فیلم‌های سینمای ایران است این فیلم در ژانر اجتماعی و سیاسی به موضوعاتی ملتهب پرداخته بود. «عصبانی نیستم» بعد از ۶ سال در اردیبهشت ۱۳۹۷ اکران شد و در زمان اکران نسخه بدون سانسور فیلم قاچاق شد تا این فیلم نیز از قربانیان قاچاق لقب بگیرد.

رحمان 1400- 1397

تنها فیلم‌های اجتماعی قربانی قاچاق نشده اند بلکه فیلم‌های پرفروش کمدی نیز از این موضوع آسیب دیده اند. فیلم «رحمان 1400» به کارگردانی منوچهر هادی از جمله همین فیلم هاست که در سال 1397 اکران شد و رکورد فروش روزانه سینمای ایران را نیز شکست و پس از زمان کوتاهی اکران توقیف شده و در برخی از شهرها به طورکامل از پرده سینماها پایین کشیده شد. اما این رکوردها سبب نشد تا قاچاق نشود و نسخه‌های با کیفیت آن در زمان اکران فروخته می‌شد. در واکنش به این قاچاق کارگردان فیلم منوچهر هادی در صفحه اینستاگرام خود نوشته بود: «نسخه قاچاق رحمان ۱۴۰۰ وارد بازار شده و متنی به دروغ از طرف من در کانال‌ها پخش شده که راضی هستم این فیلم دیده بشه. اساساً مالکیت فیلم متعلق به تهیه‌کننده علی سرتیپی هست و قطعاً ایشان و من به عنوان کارگردان راضی نیستیم کسی بدون مجوز نسخه قاچاق رو تماشا کنه. دوستان خواهشاً اطلاع‌رسانی کنید که دیدن این فیلم حرام است در شرایط فعلی. «مدیران ارشاد تا این لحظه پاسخگو نبودند، ولی هنگام توقیف فیلم همگی بسیج شدند و یک روزه فیلم رو از روی پرده پایین کشیدند.»

متری شیش و نیم-1397

سال 1397 هر دو فیلم پرفروش اکران نوروزی یعنی متری شیش و نیم و رحمان 1400 قاچاق شدند. متری شیش و نیم سعید روستایی با رسیدن به گیشه‌ای ۲۷ میلیارد تومانی یکی از موفق‌ترین فیلم‌های سینمایی تاریخ سینمای ایران است و به همین دلیل لو رفتن نسخه‌ی بدون سانسور آن سر و صدای زیادی در فضای مجازی به پا کرد؛ نسخه‌ای که تهیه‌کننده این فیلم اعتقاد داشت از درون وزارت ارشاد لو رفته است.