زیست شبانه در 20 پاتوق شهری
محمد جواد شمس آرا، معاون طراحی و هنر شهری سازمان زیباسازی و علی سهرابی معاون فنی و اجرایی سازمان با حضور در دفتر روزنامه اصفهان امروز و به تشریح آنچه انجام شده و نیز در دست اجراست پرداخت که در ادامه می‌آید:
موضوع زیباسازی شهر اصفهان از حساسیت زیادی دارد و همواره زیر ذره‌بین شهروندان قرار داشته و دارد. سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان در سال دوم فعالیت دوره جدید مدیریت شهری اقداماتی انجام داده است که در نوروز 1401 با انتقادات و حواشی همراه بود؛ اما در نوروز 1402 تغییراتی را طراحی کرد. مدیرعامل این سازمان در نخستین نشست خبری خود از فرصت کم این سازمان برای نوروز سال گذشته سخن گفت؛ اما اکنون زمان دیگری برای دفاع از کارنامه این مجموعه فرارسید. حمید قناد نیا، به همراه محمد جواد شمس آرا، معاون طراحی و هنر شهری سازمان زیباسازی و علی سهرابی معاون فنی و اجرایی سازمان با حضور در دفتر روزنامه اصفهان امروز و به تشریح آنچه انجام شده و نیز در دست اجراست پرداخت که در ادامه می‌آید:
برای شناخت آلودگی‌های بصری شهر آسیب‌شناسی انجام داده و یا برنامه‌ای برای رفع آن در نظر گرفته‌اید؟
قناد نیا: ازآنجایی‌که در مورد آلودگی بصری صرفا مبحث گرافیک شهری در حوزه ما قرار دارد و بقیه موارد باید به‌صورت بین‌بخشی بررسی و برنامه‌ریزی شود، در سیاست‌گذاری‌های 1402 فصل مشترک‌هایمان با سازمان‌های دیگر شهر را مشخص کرده‌ایم تا بدانیم باید با همکاری کدام نهاد چه اقدامی انجام دهیم. اما آنچه در حوزه ما و گرافیک شهری است در قالب دیوارنگاره‌ها و موارد دیگر تقریبا پروژه‌های مشخص تعریف شده است. از جمله اینکه در انتهای سال گذشته و در آستانه نوروز، در محور خیابان سروش و کاوه 14 هزار مترمربع دیوارنگاری‌هایی با اقتباس از آثار هنری استاد بدرالسما اجرا شد. با توجه به سیاست‌های سازمان مبنی بر مشارکت‌جویی از شهروندان، توسط گروهی از هنرمندان، دانشجویان و نخبگان شهر کار استاد را با ترکیب‌بندی جدید اجرا کردیم. اما در بقیه موارد مانند حوزه گرافیک شهری دستورالعمل رنگ‌آمیزی داریم که هر سال انجام می‌شود. برخی از آرام‌سازی‌ها در حوزه شهرسازی و قسمت پیرایش شهری دارای کارشناس و مشاوره است که در مدیریت قبلی شهر نیز این اقدامات در حوزه پیرایش و آرام‌سازی انجام شده و ما این روال ادامه می‌دهیم. ضمن اینکه برای بازنگری ضوابط مبلمان
شهری که از سال 1382 دارای مقررات مصوب شورای شهر است و چند سال پیش هم سه ماده‌قانونی دیگر به 20 ماده قبلی اضافه شد، مشاوری گرفته‌ایم تا اصلاحاتی انجام شود.
آیا آلودگی‌های بصری اصفهان در دسته‌بندی مشخصی قرار دارد؟
قناد نیا: به‌طورکلی سه دسته‌بندی کف، بدنه و مبلمان شهری داریم که در حوزه کف برای موارد مختلفی مانند آسفالت، سواره و پیاده‌روها، فضای سبز اقدامات لازم انجام می‌شود؛ در مورد بدنه اقدامات در حوزه‌های شهرسازی و خط اسمان ساختمان‌ها صورت می‌گیرد و درنهایت مبلمان شهری شامل هر چه اسباب و اثاثیه شهر است که به بدنه و کف نصب باشد. در این راستا در سال‌های قبل آرام‌سازی چهارراه‌ها و میادین در دستور کار قرار داشت. به عنوان مثال لچکی‌های سطح شهر بعد از آرام‌سازی از حدودا 70-80 المان به 20 عدد کاهش یافت. در علائم ترافیکی نیز استانداردهایی وجود دارد که با تکنیک تجمیع اصلاحات آن را انجام می‌دهیم. فانوسی‌های چراغ‌قرمزها، دوربین‌ها و پایه روشنایی و ... نیز با مشارکت اداره برق و شهرداری منطقه، معاونت ترافیک و سازمان زیباسازی در محل چهارراه‌ها انجام شده است.
تفکیک اقدامات زیباسازی که در موازات با نهادهای دیگر شهر و نیز خود مناطق 15 گانه انجام می‌شود، به چه صورت است؟
قناد نیا: طرح‌ها ابتدا در شورای تخصصی و با نظر هیأت داوران و بعضا هیأت مدیره در کمیته فنی ما با حضور نماینده منطقه و هنرمند طراح، تهیه می‌شود و با نظارت عالی ما در هر منطقه با بودجه خودشان اجرا خواهد شد.
در هر آنچه برای مناسبت‌های ملی و مذهبی استفاده و انجام می‌شود هماهنگی‌های در اتاق فکر این سازمان با نهادهای مربوطه انجام می‌شود.
اکنون در حوزه معاونت خدمات شهری که تقریبا به‌صورت متمرکز متشکل از سازمان زیباسازی، اداره ارتباطات و روابط عمومی اقداماتی مانند تبلیغات را بر عهده دارد، معاونت فرهنگی امور رویدادی و مراسم‌ها را انجام می‌دهد و خدمات شهری مواردی مانند نصب پرچم و غیره را در دستور کار دارد. سازمان پارک‌ها که اخیرا به ستاد آذین‌بندی پیوسته است نیز کارهای مناسبتی را با گل‌های فصلی در سطح شهر انجام داده است که پیش‌ازاین عدد سنگینی برای گل‌های فصلی در مناطق در نظر گرفته می‌شد؛ اما خروجی چشمگیری نداشت، در مجموع شرح وظایف همه این بخش‌ها مشخص شده است.
در مورد المان‌ها کوتاه‌مدت بر اساس عدد و رقم و بودجه نمی‌توان؛ مانند المان‌های ماندگار طراحی و اجرا صورت گیرد. ضمن اینکه در برخی موارد جانمایی‌های خوبی انجام نشده است و به دلیل مباحث ترافیکی یا وجود گذر عابر پیاده، سعی در بازنگری و اصلاح آن داشته‌ایم.
آذین‌بندی‌های نوروز امسال یا دهه فجر سال گذشته به دنبال وزش باد آسیب دید که واکنش انتقادی مردم را به همراه داشت. چرا آثار ماندگارتر با استفاده از سازه و موادی ساخته نمی‌شود که در سال‌های بعد نیز قابل‌استفاده باشد؟
قناد نیا: در طراحی پروژه‌ها اتاق فکر داریم و تمامی طرح‌ها حتی یک ریسه عرضی که در خیابان می‌بینید، خروجی آن است. اتفاقا امسال در مورد باد کمترین مشکل را داشتیم؛ اما در مورد پرچم‌های دهه فجر این‌طور نبود. و برای اصلاح آن اقداماتی انجام شد. قبول داریم در برخی موارد در اجرا به‌درستی انجام نشده بود چرا که در محور خیابان عرضی انجام کار سخت است، اما بی‌دقتی‌های صورت گرفته را به‌سرعت اصلاح کردیم.
از نظر فنی یک ریسه عرضی که به تیر چراغ‌برق یا درخت بسته شده است را باید به‌گونه‌ای انجام دهیم که اگر به هر دلیلی یک خودرو با آن برخورد کرد و حادثه ایجاد شد ریسه کاملا پاره و رها شود. پایه اضافه کردن در شهر هم آلودگی‌های بصری را به دنبال دارد و زمانی که ما باید المانی را طراحی کنیم که یک هفته ماندگاری دارد باید ساختار آن به‌گونه‌ای در نظر گرفته شود که عبور خودرویی با بار خلافی بالای استاندارد 4 و نیم متر اگر به آن گیر کند، سازه‌ها رها شود.
برای ما راحت بود که در دهه فجر صرفا از پرچم یا عنصر دیگری استفاده کنیم؛ اما از سازمان ما انتظار اقدامات خلاقانه‌ای وجود دارد که باعث می‌شود در برخی موارد با نقدهایی هم مواجه شویم. البته نقد منصفانه و عالمانه‌ای که راهکار هم به دنبال داشته باشد را پذیراییم اما گاهی نقدهای می‌شود که غیرتخصصی است.
شمس آرا: در کشور ما مناسبت‌های ملی مذهبی اهمیت بالایی دارد و در تقویم بافاصله‌های کوتاه مناسبت‌های مختلف داریم که حجم زیادی از زمان و انرژی سازمان را می‌گیرد. این در حالی است که در خیلی از شهرها شهرداری وظیفه‌ای در قبال مناسبت‌هایی همچون روز معلم یا پرستار و غیره ندارد؛ اما در اصفهان برای نهاد مختلف انتظاری از شهرداری ایجاد شده است و ما آن را در ستاد آذین‌بندی قرار داده‌ایم که نظام‌مند شده و با هماهنگی و انسجام بیشتری انجام می‌شود.
انتظار این است که سازمان زیباسازی هر بار برگ جدیدی رو کند و گاهی از ما درخواست می‌شود دو روزه اصطلاحا شهر را به هم بریزیم و حال و هوای آن را تغییر دهیم. اگر جای ما باشید چه می‌کنید؟ قطعا مناسب‌ترین مکان برای استفاده از المان‌های موقت سر چهارراه‌هاست و المان دائم را در این مکان‌ها قرار نمی‌دهیم. اما المان موقت باید جایی سرپا شود که در مدت کوتاه به‌سرعت دیده شود. برعکس آن آلمان ماندگار باید در محلی قرار داده شود که جای خود را در آن پیدا کند و در طول چند سال به آن محل هویت ببخشد. در این تقسیم‌بندی بیشتر نقدها متوجه همین المان‌های موقت است و این انتظار که برای اجرای آن توسط مدیریت شهری ایجاد شده است باعث می‌شود برخی موارد به‌خوبی صورت نگیرد. بااین‌وجود اضافه شدن سازمان پارک‌ها به این ستاد تا حدی فشار کار را از روی سازمان زیباسازی برداشته است.
در مورد المان‌های موقتی که به آن اشاره کردید این معضل ایجاد شده است که اجرای متعدد آن در یک محل به نوعی به جانمایی دائم تبدیل شده است. برای این مسئله چه راهکاری در نظر گرفته‌اید؟
شمس آرا: قبول داریم در برخی مکان‌ها مثل پل چمران و ... جانمایی‌ها درست نیست. اما یکی از ابزارهای ثابت ما پرچم‌های سامورایی است که سعی کردیم با استفاده از خلاقیت و جانمایی دائم پایه پرچم‌ها، ابزار ثابت بگذاریم که ضمن صرف هزینه کمتر، آلودگی بصری و معضلات دیگر را به همراه نداشته باشد.
از سوی دیگر جابجایی المان‌ها از روی زمین و قرار دادن آن به‌صورت عرضی، اقدامی است که برای خلوت کردن معابر و سطح شهر بوده است. ضمن اینکه چون از نظر بودجه و زمان شرایط اجرای ایجاد سازه جدید را نداریم در خیلی از مواقع آثار قبلی را با استفاده از خلاقیت تغییر داده و استفاده کرده‌ایم. چون خیلی وقت‌ها محدودیت بودجه و زمان خلاقیت ایجاد می‌کند.
به نظر می‌رسد زیباسازی شهر در اجرای هر دو المان‌های دائمی و موقت غالبا به بعد تاریخی مذهبی پرداخته است، درحالی‌که اصفهان شهر دوست دار کودک، دوست دار سالمند و صنایع خلاق است؛ اما کمتر به این موارد توجه کرده‌اید. اتاق فکر شما چه برنامه‌ای برای دربرگرفتن تمام سلایق مردم شهر دارد؟
قنادنیا: به این منظور برنامه‌های جدیدی داریم که از سال گذشته آن آغاز شده است. البته مبلمان سالمند، کودک، تماشا و خانواده را در سال 1401 و در حوزه فنی و اجرایی و مبلمان شهری اجرا کردیم، علاوه بر اینکه از چند قبل 8 پارک موضوعی و علمی - آموزشی را در شهر احداث کردیم. این در راستای پارک مکانیزم‌ها و بازی‌های خلاق است که توجه ویژه‌ای به نوجوانان، بزرگ‌سالان و بازی‌های تعاملی دارد و نوروز امسال در محل باغ غدیر به‌صورت پایلوت اجرا شد و بنا است اسباب‌بازی‌های خلاق را که بازخورد مطلوبی به همراه داشت در مناطق 15 گانه قرار دهیم.
شمس آرا: همچنین یک پروژه طرح نقش برجسته مینیمال داریم که جزو برنامه‌های امسال بوده و در بیش از 20 مدرسه اجرا می‌شود؛ این طرح مدرن و به‌روز برخلاف آنچه اشاره کردید، تاریخی و کلاسیک نیست و موضوع آن «طراحی امید به آینده و ساختن» در نظر گرفته شده است.
گویا 9 عنوان بازی بود که 11 اجرا داشت و همان‌طور که اشاره کردید نوروز امسال در باغ فدک اجرا شد؛ اما سازمان فرهنگی شهرداری آن را معرفی کرد. دلیل این امر چه بود و در مجموع چند بازی به اجرای گسترده درمی‌آید؟
قنادنیا: در ابتدا باید اشاره داشته باشم که این یک کار مشارکتی بود و درنهایت ما همه زیر نظر شهرداری هستیم. اما اگر توجه کرده باشید در تمام تیزرها و تبلیغات آرم سازمان زیباسازی وجود داشت منتها در مورد اطلاع‌رسانی از طرف سازمان فرهنگی زودتر اقدام شد.
سهرابی: نخست باید اشاره کنم که قطعا سازمان زیباسازی در حوزه بازی‌های خیابانی مطمئنا پذیرای ایده‌های مختلف شهروندان و سازمان‌های مختلف است. اما وقتی قرار است یک بازی را بدون کاربر و در فضای باز وارد شهر کنیم نخست ایده‌ها در اتاق فکر و ایده موردبررسی قرار می‌گیرد که در ادامه یا حذف شده یا در حوزه تفریحی به‌عنوان رویداد رقم می‌خورد.
در حوزه بازی‌های کودکان و تعاملی بین اعضای خانواده در حال طراحی بودیم و در با بخش ورزشی سازمان فرهنگی نیز جلسه‌ای مشترکی داشتیم و به ما ایده‌هایی دادند؛ طبعا برخی قابل‌اجرا بود و برخی نیز قبلا در برنامه‌ریزی‌های خود ما قرار داشت. نهایتا خروجی آن این 9 بازی بود که به پیشنهاد رئیس اداره تفریحی سازمان فرهنگی بنا شد اگر امکان داشته باشد در باغ غدیر اجرایشان کنیم. به‌این‌ترتیب هم امکان گرفتن بازخورد فراهم می‌شد و هم رونمایی این بازی‌ها انجام شود. معتقدم سازمان زیباسازی باید در حوزه رخداد فعالیت کرده و اجرا توسط سازمان فرهنگی انجام شود.
همچنین در اتاق فکر سازمان به این نتیجه رسیدیم تعداد مبلمان‌های خانواده در شهر کم است و تنها برای نشستن کارکرد دارد نه برای گفتگو. بنابراین امسال بودجه مناطق را به این سمت بردیم که مبلمان خانواده ساخته و جانمایی شود. برخی از این مبلمان‌ها کارکرد بازی دارد و همچنین مبلمان تماشا که ایده، معاون خدمات شهری شهرداری است، در مناطق مختلف و در مقابل منظره‌های زیبا و جذاب شهر جانمایی خواهد شد.
با در نظر گرفتن تمام انتقادات، باید این نکته را هم یادآور شد که بسیاری از اقدامات سازمان زیباسازی اصفهان برای نخستین بار در کشور رخ می‌دهد. به‌عنوان‌مثال المان‌های نوری که امسال داشتیم جایگزین ریسه‌های بلوطی می‌شود. نظیر این المان‌ها در کشور خودمان قطعا نیست و برای نخستین بار در اصفهان اجرا شده است که قطعا بازخوردهای متنوعی هم خواهد داشت.
مانند محور نور که نوروز سال قبل با انتقاداتی همراه بود و نسبت به جانمایی آن در محور تاریخی اصفهان حواشی زیادی به وجود آمد درحالی‌که این کار موقتی بود و بدون آواز، موسیقی، مجری و اجرای هیچ برنامه‌ای، کاری کردیم که همه اقشار شهر از آن استفاده کنند تا جایی که آن محل حتی از محور چهارباغ شلوغ‌تر و جذاب‌تر بود. این در حالی است که امسال تهران، شیراز و مشهد همین کار را انجام دادند البته نه با این کیفیت اما نکته اینجاست که اقدامات سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان توسط دیگران دیده می‌شود و الگو است.
برخی می‌گویند این دوره از مدیریت شهری از دریچه خاصی به مسائل شهر می‌نگرد و برخی رویدادها اکنون پررنگ‌تر شده است.
قنادنیا: شخصا جناحی نگاه و رفتار نمی‌کنم و در روند کاری خود هجمه‌ها و حواشی را کنار می‌گذارم. اما به‌عنوان کسی که 22 سال در این سازمان فعالیت دارد، این مسئله را قبول ندارم کما اینکه در دوره‌های قبلی چنین اقداماتی پررنگ‌تر هم بود؛ اما مسئله این است که همه در یک‌جهت حرکت می‌کنند و تفاوتی ندارد از کدام جناح باشند. در مجموع اظهارنظرهای مختلفی در حوزه‌های سیاسی و حزبی وجود دارد که ما فارغ از آن و صرفا در حوزه فنی، مهندسی، هنری و اجرایی کارمان را انجام می‌دهیم و سعی ما این بوده با مدل کارشناسی، فنی، مهندسی و هنری پیش برویم. ضمن اینکه مناسبت‌های ملی و مذهبی که در تقویم داریم برای مردم مهم است و ما در فضای شهری با در نظر گرفتن تمام این موارد کار می‌کنیم. پس انصافا اینکه گفته شود مورد خاصی پررنگ‌تر یا حتی کمرنگ‌تر شده درست نیست.
برای زیباسازی مناطق محروم چه اقداماتی در نظر گرفته شده است؟
قنادنیا: امسال 12 میلیارد تومان بودجه برای پروژه‌های نورپردازی مناطق کم برخوردار تخصیص داده‌ایم چرا که هزینه این پروژه‌ها بالاست و در مناطق بودجه کافی وجود ندارد ستاد ما در راستای توسعه عدالت محوری این برنامه‌ها را در نظر گرفته است.
چرا از تجربه حضور هنرمندان کشوری و بین‌المللی که سال گذشته در سمپوزیوم مجسمه‌سازی حضور داشتند بهره بیشتری نگرفتید؟ به‌عنوان‌مثال برگزاری کارگاه‌های آموزشی یک‌روزه و مواردی نظیر آن.
قنادنیا: سمپوزیوم‌ها تعریف مشخصی دارند و بر اساس آن باید شرکت‌کنندگان در مدت‌زمان محدود اثری را خلق کنند. این کار فشرده از صبح زود تا عصر انجام می‌شد که علاوه بر سختی‌های خود، با معضلاتی همچون وضعیت آب و هوایی نامتعادل بهمن‌ماه و نیز حواشی مربوط به ناآرامی‌های سال گذشته همراه بود. برخی افراد ایمیل ارسال می‌کردند و به دلیل احساس ناامنی در اصفهان حتی بنا داشتند سفرشان را لغو کنند. برخی از طرح‌های منتخب، در مرحله اجرا با تغییراتی در ابعاد همراه شد و مجموع این موارد کار ما را در مدیریت زمان و اجرای کامل سمپوزیوم سخت کرد. حتی برای گردش این هنرمندان در شهر تنها روز آخر فرصت محدودی فراهم شد چرا که بنا داشتیم این هنرمندان حتما خاطره و تصویری خوبی از اصفهان داشته باشند.
چرا تنها یک بانو در سمپوزیوم بین‌المللی مجسمه‌سازی حضور داشت؟
شمس آرا: در فراخوان این برنامه حدودا 70 اثر از سوی 30 نفر ارسال شد و چندین خانم از داخل و خارج از کشور داشتیم. حتی بانوی شرکت‌کننده خیلی توانمندی از کشور ایتالیا داشتیم و اولین کسی بود که طرحش مورد تائید داوران قرار گرفت؛ اما در ادامه به دلیل شرایط خاص آن دوره زمانی که به آن اشاره کردیم و نیز با اظهار بیماری، حضور او در سمپوزیوم میسر نشد. در واقع تصمیم داشتیم در شرکت‌کنندگان خارجی هم حتما بانویی حضور داشته باشد. اما درنهایت انتخاب طرح‌ها بر عهده داوران بود و ما دخالتی در گزینش افراد نداشتیم.
در مورد طرح نیمه پنهان که بازسازی مربوط به ابنیه تخریب‌شده اصفهان بود این انتقاد مطرح شد که ماکت‌ها با بنای اصلی تطابق کامل ندارد. دراین‌باره چه توضیحی دارید؟
شمس آرا: در اصفهان حدودا 100 ابنیه تخریب‌شده داریم که دسترسی کمی به نقشه‌های وجود دارد به‌این‌ترتیب که برخی فقط از یک سمت نما عکسی بی‌کیفیت داشته و مشخصات تعدادی از این بناها نیز صرفا در کتاب و سفرنامه‌ها توصیف شده است. 7 ابنیه‌ای که ما ساختیم مستنداتی داشت که تا حدود زیادی با اصل منطبق بود. ایده این کار در سازمان زیباسازی مطرح شد و پس از طی کردن مراحل لازم توسط یک شرکت معماری متخصص در حوزه ساخت ماکت و بر اساس طرح و نقشه‌های موجود انجام شد.
نکته اینجاست که ساختار کلی همه ماکت‌ها با طرح اصلی کاملا منطبق بوده و در ابعاد یک‌دهم ساخته شده است؛ اما در ظریف‌کاری‌هایی مانند اسلیمی‌هایی انجام شده در آن ابعاد را تعمدا تغییر دادیم تا جلوه و جذابیت بیشتری داشته باشد.
برنامه شما برای گردشگری در شب چیست؟
قنادنیا: مبحث روشنایی شهر در حوزه خدمات شهری است؛ اما نورپردازی در شب با ماست و به این منظور اقدام ویژه‌ای برای پاتوق‌ها و مبلمان شهری در نظر گرفته‌ایم که بر اساس دورهمی، گفتگو و زیست شبانه در حال شکل‌گیری و طراحی است. در سال 1402 حداقل 20 پاتوق در محوطه‌های چندمنظوره در دل مناطق و محورها داریم.
چه پروژه‌های شاخصی برای سال جاری در نظر دارید؟
قنادنیا: به‌منظور رعایت عدالت محوری در مناطق کم برخوردار اقداماتی در نظر داریم که به بخشی از آن اشاره شد. همچنین خرید نمادهای فاخر را در دستور کار داریم و در همین راستا طرح یک آب‌نمای فاخر را به‌احتمال‌زیاد در باغ فدک اجرا خواهیم کرد. همچنین گذر صنایع‌دستی در پارک شهید رجایی متشکل از نمادها و مجسمه‌هایی با ایده‌های مختلف و متنوع ایجاد خواهد شد که بعضا با حضور زنده هنرمندان مشغول به کار همراه خواهد بود.
طرح باغ گل رز را نیز با مشارکت مدیرت ناژوان و سازمان پارک‌ها در پیش داریم که بزودی افتتاح می‌شود.
