تخریب خسروآقا مجدد تکرار می‌شود
زخم شبانه بر تن مسجد کازرونی اصفهان
ساعات پایانی شب گذشته مسجد کازرونی عباس‌آباد اصفهان بدون مجوز مورد تعرض و توطئه تخریب قرار گرفت.
اصفهان امروز - کورش دیباج|
اصفهان، خاطره تلخ تخریب گرمابه تاریخی خسروآقا، متعلق به دوران صفویه را هنوز به یاد دارد و هرگز از یاد نخواهد برد که چه نگین باارزشی را براثر طمع و ندانم‌کاری عده‌ای از دست داد.
زمانی که ارزش و بهای غیرقابل شمار یک بنای تاریخی، فدای سودجویی مادی و گذرا شد و چنین پشیمانی و حسرتی برجای ماند، هرگز تصور نمی‌شد که سال‌ها بعد نیز افرادی به‌اشتباه، دل به تخریب بنای باارزش دیگری مانند مسجد کازرونی بسپارند تا پشیمانی، بازهم گلوی نصف جهان را بفشارد.
از سال 1374 که گرمابه خسروآقا شبانه تخریب شد، تا پنجشنبه‌شب، دوازدهم مرداد 1402، که نیمه‌شب به مسجد کازرونی تعرض شد، کابوس میراث فرهنگی اصفهآن‌همچنان ادامه دارد.
مسجد کازرونی اصفهان، واقع در محله عباس‌آباد، ساعت 23:45 پنجشنبه‌شب، بدون مجوز، هدف تخریب قرار گرفت. هرچند حضور به‌موقع یگان حفاظت میراث فرهنگی آن را از خطر رهاند اما دل‌شکستگی و دلخوری این دوست و موذن 80 ساله مردم این شهر، اتفاق خوشایندی نیست.
معماری این مسجد که در اواخر دوره پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم ساخته شد، برگرفته از معماری باستانی ایران و بسیار زیبا و ویژه است. هرچند این بنا ستاره‌دار و ثبت‌شده در فهرست آثار تاریخی اصفهان نیست اما تخریب آن به دلیل معماری ویژه، نقش داشتن در حافظه تاریخی مردم و به دلیل مسجد و محل عبادت بودن، پسندیده و مورد تائید نیست. کما اینکه هیچ‌گونه مجوزی برای تخریب آن از اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان متولی این امر، صادر نشده است.
داستان تخریب این مسجد باارزش از آبان 1399 آغاز شد و هیئت‌امنای آن اصرار دارد به دلیل ناکافی بودن فضای مسجد و نیاز مبرم به توسعه فضای آن، مسجد کازرونی را تخریب کند و به‌جای آن بنایی چندطبقه با کاربری مسجد و مرکز فرهنگی بسازد. هرچند این دلایل برای تخریب یک بنای باارزش کافی نیست زیرا می‌توان توسعه مسجد را بدون تخریب آن‌هم رقم زد اما بااین‌حال هیئت‌امنا همچنان مصر بر خواسته خود است.
هرگونه مرمت و یا تخریب بنا، نیازمند دریافت مجوز است
محمود تیموری، دکترای سیما و منظر شهری از دانشگاه سوربن فرانسه به اصفهان امروز می‌گوید: هرگونه فعالیت ساختمان‌سازی در حوزه تعمیر و مرمت یا تخریب و ساخت مجدد، نیازمند گرفتن مجوز از مراجع رسمی است وبه‌طور معمول شهرداری منطقه، سه نوع مجوز تحت عنوان تعمیرات جزئی، تعمیرات کلی و یا تخریب و نوسازی صادر می‌کند و هر ساختمانی فارغ از کاربری و جایگیری در شهر، نیازمند گرفتن این مجوزها است.
او می‌افزاید: با توجه به اینکه در حوزه مرمت بناهای تاریخی، گرفتن مجوز از اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم لازم است و بدون مجوز این اداره هیچ تعمیر یا تخریبی نباید صورت بگیرد، بنابراین اقدام هیئت‌امنا در پنجشنبه‌شب مبنی بر اقدام به تخریب مسجد کازرونی عباس‌آباد، خلاف قانون بود.
ناگفته‌های اقدام به تخریب مسجد کازرونی
این دکترای سیما و منظر شهری می‌گوید: در این شب تعدادی کارگر با هماهنگی هیئت‌امنا، از درب پشتی مسجد کازرونی با ابزار تخریب وارد شدند و اولین اقدام آنان، جمع‌آوری تمام کتاب‌ها، فرش و تجهیزات شبستان اصلی و انتقال آن به بیرون بود و از طرفی، لوله آب و گاز و برخی از کابل‌های برق را نیز قطع کردند و همچنین با صفحه برش لوله‌های پشت‌بام را بریدند که در عالم ساخت‌وساز ساختمان، این‌ها همه نشانه آغاز عملیات تخریب یا تعمیر و مرمت است.او بیان می‌کند: با ورود مردم، یگان ویژه حفاظت میراث فرهنگی، نیروی انتظامی و اداره کل پیشگیری و رفع تخلفات شهرداری اصفهان، عملیات متوقف و صورت‌جلسه‌ای در خصوص مشاهده آثار شروع تخریب بدون مجوز تنظیم شد.
تیموری می‌افزاید: هیئت‌امنای مسجد کازرونی افرادی تحصیل‌کرده هستند اما در حوزه ساخت‌وساز اطلاعات فرهنگی ندارند و به‌واسطه اینکه سرمایه‌ای وجود دارد، قصد دارند مسجد را گسترش بدهند، اما به بهانه توسعه، ریشه مسجد را می‌زنند که طرح دیگری جایگزین کنند.
طرحی مد نظر هیئت‌امنا مسجد کازرونی، پاک کردن کامل و تخریب مسجد فعلی است
او اظهار می‌کند: طرحی که مد نظر هیئت‌امنا است، پاک کردن کامل و تخریب مسجد فعلی است که ازلحاظ معماری و سبقه تاریخی بسیار باارزش است که نشان از دیدگاه غیرتخصصی و غیرفرهنگی متصدیان دارد.
این دکترای سیما و منظر شهری می‌گوید: امروز مردم آگاه هستند و به آثاری مانند این مسجد 80 ساله ارزشمند دوران پهلوی عرق‌دارند و حفاظت از آن را به‌عنوان بازمانده معماری دوران گذار مساجد اسلامی اصفهان بسیار مهم می‌دانند.
او می‌افزاید: مساجدی از دوران حال حاضر، دوران صفوی و قاجار در اصفهان داریم اما مشابه مسجد کازرونی در اصفهان وجود ندارد زیرا این مسجد در برهه‌ای ساخته شد که سیاست‌های حکومت پهلوی به سمت ساخت مسجد نبود. بنابراین مساجد زیادی از این دوره نداریم و برخی که هست، ارزش معماری چندانی ندارد. ولی مسجد کازرونی به‌واسطه خرد سازنده و خیرش، ازلحاظ اندام‌واره‌های معماری باارزشی برخوردار است.
تیموری با اشاره به تاریخچه خیابان عباس‌آباد می‌افزاید: از آثار دوران صفوی چیزی در محله عباس‌آباد باقی نمانده و تعداد کمی خانه تاریخی وجود دارد که مربوط به دوران قاجار است و تنها چند بنای باارزش محدود در این باقی‌مانده که یکی از آن‌ها مسجد کازرونی است که این منطقه را دارای ارزش تاریخی کرده است و حذف آن آسیب بزرگی به هویت این منطقه وارد می‌کند.
خطر تخریب شبانه مسجد کازرونی بسیار جدی است
او بیان می‌کند: با توجه به شرایطی که پیش‌آمده است، خطر تخریب شبانه این بنا بسیار جدی است. در این نوبت مردم به‌موقع متوجه و مانع تخریب شدند اما ممکن است در شبی دیگر مردم متوجه نشوند و مسجد کازرونی نیز به سرنوشت گرمابه خسرو آقا دچار شده و مورد تعرض قرار بگیرد و اگر آسیب جدی ببیند، نتایج آن یا غیرقابل‌برگشت است و یا با هزینه زیاد می‌توان خسارات را جبران کرد؛ این موضوع را هیئت‌امنا می‌داند و شاید می‌خواهد گوشه‌ای از مسجد را تخریب کند و سپس مدعی شود که مسجد آسیب دید و اکنون چاره‌ای جز تخریب آن نیست.
این دکترای سیما و منظر شهری می‌افزاید: اکنون عقل حکم می‌کند که جامعه فرهنگی اصفهان، به‌ویژه مردم شهر و به‌ویژه مردم منطقه عباس‌آباد دست‌به‌دست هم بدهند و این نگین ارزشمند منطقه را حفظ کند که برقراری نمازگزاری در آن طی سالیان دراز متداوم شود.
توسعه مسجد کازرونی بدون تخریب بنای فعلی شدنی است
او با اشاره به اینکه الحاق با تخریب متفاوت است و اعضای هیئت‌امنا مسجد کازرونی به دنبال تخریب مسجد هستند می‌گوید: زمین جنوب این مسجد قابلیت الحاق به بنای فعلی آن را دارد و فضاهای موردنیاز فرهنگی مسجد را می‌توان در این زمین ایجاد کرد. در این طرح، تنها تغییر پنج‌تا 10 درصدی شبستان لازم است و نیاز به تخریب چندانی وجود ندارد و این الحاق کردن با حفظ بدنه اصلی مسجد می‌تواند صورت بگیرد.
تیموری تأکید می‌کند: اگر در این الحاقات دسترسی ثانویه مسجد را از بر مادی نیاسرم بگیرند، بسیار بهتر است زیرا در این صورت مجموعه فرهنگی می‌تواند خارج از ساعات اقامه نماز، باز و پاسخگوی نیازهای فرهنگی محله باشد.
هیچ مجوزی برای تخریب مسجد کازرونی صادر نشده است
علی رضی‌زاده، شهردار منطقه یک شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها ضمن بااهمیت دانستن مسجد کازرونی ازلحاظ تاریخی می‌گوید: شهرداری اصفهان تاکنون هیچ مجوزی برای تخریب مسجد کازرونی صادر نکرده است و اگر مجوزی تخریبی را نه‌فقط برای مسجد کازرونی بلکه هر بنای تخریبی بخواهد صادر کند، نظر به موافقت اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان است.او ادامه می‌دهد: اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان تاکنون موافقتی مبنی بر تخریب و حتی توسعه مسجد کازرونی به شهرداری منطقه یک اعلام نکرده است که اقدام برای تخریب و توسعه مسجد در شب گذشته غیرقانونی بوده است.شهردار منطقه یک شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: برای اینکه مجدد این اقدام شبانه صورت نگیرد، شهرداری نمی‌تواند نگهبان برای حفاظت از این بنا اختصاص دهد، اما به‌محض گزارش تخریب وظیفه شهرداری منطقه است که به‌موقع واردشده و مانع از تخریب بنا شود.
بارها به هیئت‌امنا اعلام شد که تخریب مسجد کازرونی مجاز نیست
سید مهدی موسوی موحد، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان می‌گوید: پنجشنبه‌شب دوازدهم مردادماه باخبر شدم که هیئت‌امنای مسجد کازرونی، بدون مجوز اقدام به تخریب این بنای باارزش کردند که با حضور به‌موقع نیروهای حفاظت میراث فرهنگی و مأموران کلانتری، این اقدام متوقف شد و خوشبختانه تخریب جدی صورت نگرفته است.
او با تأکید بر اینکه این اقدام بدون دریافت مجوز از شهرداری و میراث فرهنگی انجام‌شده است می‌افزاید: امروز شنبه چهاردهم مرداد مشخصی می‌شود که چه اقدامی در مقابله با این کار غیرمجاز خواهیم داشت؛ اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان هیچ مجوزی برای تخریب این بنا نداده است. یگان حفاظت میراث فرهنگی برای پیشگیری از چنین اقداماتی حضور دارند و صورت‌جلسه‌ای تنظیم شد که زین پس هیئت‌امنا حق ادامه دادن به تخریب مسجد کازرونی را ندارد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان بابیان اینکه خویشتن‌داری میراث نباید موجب سو استفاده هیئت‌امنا شود بیان می‌کند: بارها کتبی و شفاهی اعلام شد که تخریب این بنا مجاز نیست ولی متأسفانه هیئت‌امنا به تذکرات و مکاتبات هم توجهی نداشته است.
هیئت‌امنای مسجد کازرونی برای تخریب جدی هستند
او ادامه می‌دهد: هیئت‌امنای مسجد کازرونی برای تخریب جدی هستند درحالی‌که قول داده بودند طرح تفصیلی خود را برای بررسی ارائه و اینکه شبانه قصد تخریب مسجد را می‌کنند، این مغایر صحبت‌های آخر آنان است.
موسوی موحد می‌گوید: مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان، به‌هیچ‌عنوان نظر کارشناسی معاونت میراث فرهنگی را نادیده نمی‌گیرد و مواخذه‌ای در خصوص صادر نشدن مجوز تخریب مسجد کازرونی در کار نبود. مدیرکل در نامه‌ای خطاب به هیئت‌امنای مسجد اعلام کرد که «با توجه به اینکه مسجد کازرونی در فهرست آثار تاریخی ثبت‌نشده است، درخواست شما قابلیت طرح شدن در کمیسیون ماده 5 را دارد.» و هرگز با صراحت نگفته است که تخریب این بنا مجاز است. من نیز به‌عنوان معاون میراث فرهنگی، در نامه‌ای به‌صراحت اعلام کردم که تخریب این مسجد ممنوع است.
او می‌افزاید: درواقع نظر مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان این بود که هیئت‌امنا موظف هستند طرح توسعه خود را به‌طور دقیق و شفاف ارائه دهند تا در صورت تائید بتوانند آن را اجرا کنند و به‌هیچ‌عنوان اعلام نشد که تخریب مجاز است.موسوی موحد ابراز می‌کند: این مسجد یک بنای معاصر است و شاید به لحاظ کالبدی و قدمت به‌اندازه بناهای دیگر اصفهان ارزشمند نباشد ولی به دلیل نقش پررنگ آن در خاطره جمعی مردم این منطقه و معماری ویژه و باارزشش، واجد ارزش تاریخی و فرهنگی است.او می‌افزاید: اداره میراث فرهنگی در تلاش است با همکاری هیئت‌امنا، این مسجد بتواند با حفط اصالت خود گسترش یابد و نیازهای نمازگزاران رفع شود اما اینکه بدون مجوز تخریب و یا تغییری صورت بگیرد به‌هیچ‌عنوان مورد تائید نیست.