تئاتر خیابانی با موضوع آزاد امکان پذیر نیست

زهرا حیدری متولد 1374 و دانشجوی کارشناسی رشته کارگردانی سینما، در مجموعه نمایش‌های خیابانی دور عاشقان، نمایش «دمام» را اجرا می‌کند. وی در سال 1390 فعالیت خود را در زمینه تئاتر آغاز نموده و در نمایش‌هایی همچون «رویای پرواز در جنگل سبز»، «مضرات دخانیات»، «معرکه عشق»، «محله حسن آباد»، «عاشقی محض، محض عاشقی»، «از غدیر تا قربان» در سمت‌های بازیگر و دستیار کارگردان ایفای نقش نموده است و در پنج سال اخیر در زمینه عروسک سازی و عروسک گردانی در نمایش‌های خیمه شب بازی بصورت مستمر فعالیت داشته است. نمایش خیابانی دمام به نویسندگی «مجتبی طالبی»، داستان سه کودک نونهال است که آرزوها و رویاهای خود را با دلی پاک در قالب نذر (دمام زنی) از حضرت اباعبدالله الحسین طلب می‌کنند. اما برای انجام آن وارد مجادله و دعوا و کشمکش با یکدیگر می‌شوند! در نهایت این فرهنگ زنده عاشورایی است که در بین این سه کودک حکم فرمایی می‌کند و با مرور داستان‌های روز عاشورا و مدد گرفتن از امام حسین ع به سمت ایثار و گذشت حرکت می‌کنند و یک تصمیم زیبا و آموزنده می‌گیرند، که در نوع خود می‌تواند برای تماشاگر جالب و آموزنده باشد! توحید تقی تاش، ابوالفضل بیژن پور، رضا معینی هنرمندان نونهالی هستند که در نمایش خیابانی دمام به ایفای نقش می‌پردازند. با هم پاسخ‌های حیدری را می‌خوانیم:

*تعریف شما از نمایش و تئاتر خیابانی چیست؟ آیا تئاتر خیابانی نوعی تمرین از یک تئاتر صحنه ای محسوب می‌شود یا خود گونه ای جداگانه است؟

تئاتر خیابانی بر خلاف تصور بسیاری از کارگردان‌ها که فکر می‌کنند می‌شود نمایش صحنه ای را در خیابان آورد و به نام تئاتر خیابانی اجرا نمود، گونه ای کاملاً جداگانه، با تعاریف مختص به خیابان است. تئاتر خیابانی تئاتری است که به سرعت، بدون مقدمه، شکل می‌گیرد و مبتنی بر تاثیر آنی روی مخاطبِ درحال گذر و از همه جا بی‌خبر است! این گونه تئاتر نیاز به دکور، نور و نیروی انسانی بیشتر و... ندارد و نسبت به تئاتر صحنه ای در مدت زمان کمتری آماده اجرا می‌شود. پیتربروک کارگردان بریتانیایی تئاتر معتقد است حضور تماشاگر باید در بطن اتفاق نمایشی باشد که این امر می‌تواند در تئاتر خیابانی به خوبی محقق شود، او در مصاحبه ای می‌گوید سالن تئاتر مکانی است برای خوابیدن و چرت زدن تماشاگر، اما در تئاتر خیابانی تماشاگر می‌تواند جزئی از داستان شود و در آن تئاتر ایفای نقش کند و لذت بازیگری را برای لحظاتی بچشد.

*نخستین تجربه شما در تئاتر خیابانی به کدام اثر برمی گردد؟ درباره آن اگر نکته ای هست، بفرمایید؟

اولین تجربه تئاتر خیابانی من تئاتر خیابانی «معرکه عشق» به نویسندگی و کارگردانی مجتبی طالبی بود که در آن نمایش در سمت دستیار کارگردان فعالیت نمودم و سپس در نمایش میدانی و محله محور «حسن آباد» به کارگردانی مشترک احمد رضایی و مجتبی طالبی در نقش یک دختر قاجاری ایفای نقش نمودم. تئاتر خیابانی معرکه عشق بر اساس حدیثی از امام صادق (ع) نوشته و کارگردانی شده بود و در همان کار بود که من به تئاتر خیابانی علاقه مند شدم و تصمیم گرفتم در این عرصه فعالیت و کسب تجربه کنم.

*چه شد که این متن را برای اجرا انتخاب کردید؟ در مقام کارگردان دلایل شما برای انتخاب و اجرای این اثر چه بوده است؟

هنگام مطالعه فراخوان رپرتوار دور عاشقان، که توسط تالار هنر ارائه شده بود متوجه شدم یکی از موضوعات رپرتوار، کودک و فرهنگ عاشورا می‌باشد و از آنجا که بنده سال هاست در سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان مدرس تئاتر کودک و نمایش خلاق هستم تصمیم گرفتم روی این موضوع کار کنم و البته موضوع پیاده روی اربعین هم یکی دیگر از موضوعات فراخوان بود که در نمایش دمام به آن پرداخته شد.

*از چه عناصر فرهنگ ایرانی در ارائه این کار به طور شاخص استفاده شده است؟

دمام، سازی ایرانی بر خواسته از خطه جنوب کشور بویژه بوشهر است. صدای این ساز با آیین‌های عزاداری استان‌های جنوبی کشور آمیخته و عجین شده است و تاریخچه چهار هزار ساله در فرهنگ مردم جنوب کشور دارد، داستان نمایش دمام نیز دعوای سه کودک بر سر نواختن این ساز را نشان می‌دهد.

*این اثر ویژه دور عاشقان تمرین و تهیه شده است یا قرار است در شهرها و زمان‌های دیگر هم اجرا بشود؟

تئاتر خیابانی «دمام» برای رپرتوار دور عاشقان تمرین و تهیه شده است اما قصد دارم این اثر را در جشنواره‌های ملی و مذهبی که در طول سال در شهرهای مختلف برگزار می‌شود نیز شرکت دهم.

*بزرگ‌ترین مانع برای اجراهای خیابانی به خصوص موضوعات آزاد در چیست؟

بزرگ‌ترین مانع نبود حمایت‌های مالی از طرف دولت و ارگان‌ها و سازمان هاست! چون در ایران، زمانی یک تئاتر خیابانی می‌تواند به مرحله تولید و اجرا برسد که از طرف یک نهاد یا سازمان، متقاضی داشته باشد که آن هم دیگر با موضوع آزاد نیست و حالت سفارشی برای اهداف سازمانی پیدا می‌کند! پس می‌شود نتیجه گرفت در ایران تولید تئاتر خیابانی با موضوع آزاد امکان پذیر نیست یا اگر باشد به سختیه گذراندن هفت خان رستم است!

*فکر می‌کنید قهرمان نمایش شما را می‌شود در شهر و در اطراف شما هم دید؟

بله، در ایام محرم و هنگام عزاداری‌ها، کودکان بسیاری را می‌بینم که به همراه پدر یا مادر خود با شوق و اشتیاق در جلسات عزای حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) حضور پیدا می‌کنند و دقیقاً مانند داستان نمایش دمام می‌بینم کودکان را که برای گرفتن پرچم عزا یا برای دادن چایی یا برای زدن طبل و سنج و دمام با هم مجادله می‌کنند و این یعنی کار ساز بودن فرهنگ عاشورا و عشق به امام حسین (ع).

*پیش بینی شما از استقبال مردم و مخاطبان از این کار چگونه است؟

شکر خدا استقبال مردم از رپرتوار دور عاشقان بسیار خوب و چشم گیر بوده است و تئاتر خیابانی «دمام» هم بخاطر بازی‌های خوب و قدرتمند سه کودک نو نهال باعث شده مخاطب ارتباط بهتری با این نمایش برقرار کند و اجراهایی پر مخاطب داشته باشد.