شش فیلم در شش ماه قاچاق شد
سال 1402 را باید سال سیاه سینمای اجتماعی ایران بنامیم سالی که با قاچاق یکی از مهم‌ترین فیلم‌های اجتماعی چند سال اخیر «برادران لیلا» آغاز شد و در ادامه قاچاق فیلم‌ها به فیلم‌های مهم‌تر و حتی نماینده ایران در اسکار نیز رسید.
در شش ماه گذشته شش فیلم مهم اجتماعی پیش از آنکه رنگ اکران را ببیند قاچاق شده است تا سیاه‌ترین و بدترین کارنامه تاریخ سازمان سینمایی رقم بخورد. فیلم‌های «برادران لیلا»، «خط فرضی»، «جنگ جهانی سوم»، «تفریق»، «بی‌رؤیا» و «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» فیلم‌هایی هستند که از آغاز سال 1402 تا امروز قاچاق شده و نسخه باکیفیت آنها لو رفته است اما در میان این شش فیلم، قاچاق سه فیلم در پنج‌روز گذشته اتفاق افتاده است و گویی قاچاقچی‌های این روزهای سینما، فیلم‌ها را سه‌تا، سه‌تا به بازار سیاه می‌فرستند. نکته دیگر درباره این فیلم‌ها و نقطه اشتراک آنها این است که همگی بهترین فیلم‌های سینمای اجتماعی و از جمله فیلم‌های تأثیرگذاری بوده‌اند که می‌توانستند در اکران، موفق عمل کنند به‌خصوص سه فیلم اخیر قاچاق شده، «تفریق»، «بی‌رؤیا» و «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» که از جمله آثار مهم اجتماعی محسوب می‌شدند.
سازمان سینمایی: جشنواره‌های خارجی مقصر هستند
قاچاق سه فیلم در کم‌تر از یک هفته، تاکنون سابقه نداشته است و یکی از متهمان اصلی این اتفاق سازمان سینمایی است سازمانی که به نظر می‌رسد صیانت از فیلم‌ها را به‌درستی انجام نداده است و قاچاق فیلم‌های اخیر که باکیفیت بالایی بوده انگشت اتهام را به سمت این سازمان نشانه می‌گیرد. سازمان سینمایی و ستاد صیانت از آثار سینمایی به این موضوع واکنش نشان داده و
دبیر ستاد صیانت از آثار سینمایی گفته: بعد از وصول خبر انتشار غیرقانونی فیلم‌های «تفریق» و «بی رویا» در فضای مجازی، با دستور ریاست محترم سازمان موضوع در دستور کار ستاد صیانت قرار گرفت. وی ادامه داد: با بررسی‌های مقدماتی صورت‌گرفته، مشخص شد که باتوجه‌به رعایت دقیق مراقبت‌های حفاظتی از جمله استفاده از دی سی پی برای بازبینی فیلم‌ها، انتشار آثار خارج از سازمان‌های دولتی و احتمالاً از دفاتر فیلم‌ها یا جشنواره‌های خارجی صورت‌گرفته است. به همین دلیل مراتب برای بررسی فنی به قوه قضائیه و پلیس فتای فراجا برای شناسایی منشاء نشر فیلم، منعکس شد.
به گفته او، باتوجه‌به حاشیه‌های موجود درباره قاچاق فیلم‌ها، احتمال سازمان‌یافتگی انتشار غیرقانونی فیلم‌های مذکور وجود دارد به‌گونه‌ای که نسخه‌های منتشر شده، دارای کیفیت اصلی و بدون تایتل و نشانه‌گذاری بازبینی هستند.
دبیر ستاد صیانت از آثار سازمان سینمایی اضافه کرده: شائبه‌هایی در مورد رعایت امانت‌داری و حفظ حقوق اثر توسط پخش‌کننده بین‌المللی فیلم‌ها نیز وجود دارد که امیدواریم در سیر تحقیقات فنی مراجع ذی‌صلاح، موضوع کاملاً مشخص شود.
او خاطرنشان کرده: به‌هرحال با تأکید مقام عالی وزارت و ریاست سازمان سینمای مبنی بر حفاظت از حقوق فیلمسازان و مصمم بودن این ستاد و نهادهای نظارتی برای تحقق این خواسته، پیگیری‌ها تا کشف عامل یا عاملان متخلف پخش فیلم‌ها به‌صورت قاچاق که برای اهداف شخصی یا جریانی اقدام به این کار کرده‌اند، ادامه خواهد یافت.
واکنش صاحبان اثر به قاچاق فیلمشان
برادران لیلا
فیلم سینمایی «برادران لیلا» ساخته جنجالی سعید روستایی اولین فیلم قاچاق شده امسال است. فیلمی که پس از رونمایی و حضور عوامل آن در جشنواره کن، سازمان سینمایی در اطلاعیه‌ای رسمی اکران آن را در ایران منتفی دانسته بود و همزمان تهیه‌کننده آن یعنی جواد نوروزبیگی هم از پیگیری قضائی عوامل فیلم خبر داد.
فیلم سعید روستایی که عملاً راهی برای ورود به چرخه اکران نداشت و صدور مجوز اکران عمومی آن منوط به اعمال اصلاحات و حذف برخی سکانس‌های جنجالی بود، به‌واسطه واگذاری حقوق پخش به یکی از پلتفرم‌های بین‌المللی، بلافاصله پس از عرضه آنلاین در خارج از کشور، به‌صورت گسترده در اختیار مخاطبان ایرانی هم قرار گرفت و با استقبال بالایی نیز روبه‌رو شد. عوامل فیلم به‌خصوص سعید روستایی به‌صورت ضمنی علاقه‌مندان به سینمای خود را دعوت به تماشای نسخه غیرقانونی فیلم خود کرد! اما آن سر ماجرا تهیه‌کننده فیلم همچنان در تلاش بود تا به‌واسطه جو رسانه‌ای ناشی از عرضه نسخه غیرقانونی فیلمش، مدیران سینمایی را مجاب به صدور مجوز برای اکران رسمی فیلم کند، اما این‌گونه نشد.
جنگ‌جهانی سوم
جنگ جهانی سوم نماینده ایران در اسکار 2023 نیز قربانی قاچاق شد و آنچه برای اکرانش رشته کرده بود با انتشار نسخه باکیفیت قاچاق پنبه شد. جنگ جهانی سوم از نظر محتوا و ممیزی مشکلی برای ورود به چرخه اکران نداشت اما نسخه‌ای که گویی از فرآیند ارائه فیلم به یکی از جشنواره‌های خارجی به بیرون درز کرده بود و امکان جلوگیری از نشر گسترده آن دیگر وجود نداشت.
«جنگ جهانی سوم» با تصمیم‌سازمان سینمایی و درخواست عوامل در حداقل زمان به اکران عمومی درآمد، اما دیگر کار از کار گذشته بود و فیلم با گیشه‌ای بسیار ضعیف، پرونده خود در اکران را بست.
خط فرضی
یکی از عجیب‌ترین موارد در جریان قاچاق فیلم‌های سینمای ایران ماجرای ورود ناگهانی اولین فیلم فرنوش صمدی به کانال‌های مجازی بود. فیلم «خط فرضی» که در سال ۹۸ ساخته شده بود و بازخوردهای چندان ویژه‌ای را هم در بازه رونمایی در جشنواره فیلم فجر تجربه نکرده بود، اما به‌واسطه حضور بازیگرانی همچون سحر دولتشاهی و پژمان جمشیدی، امیدهایی به اکران عمومی داشت.
صمدی پیش‌تر درباره برنامه‌ریزی برای اکران فیلم خود به مهر گفته بود: «قرار بود این اثر سینمایی در دی‌ماه سال ۱۴۰۱ در سینماهای کشور اکران شود، اما به دلیل شرایط موجود و عدم استقبال مخاطب از سینما تصمیم گرفته شد تا اکران فیلم در زمان دیگری صورت گیرد.» همین تصمیم به تأخیر در اکران این فیلم هم کار دست عواملش داد!
تهیه‌کننده «خط فرضی» علی مصفا است که بلافاصله پس از عرضه نسخه غیرقانونی فیلم در فضای مجازی در اردیبهشت‌ماه امسال، از طریق شورای اکران تلاش کرد تا زودتر فیلم را روانه پرده سینماها کند، حتی شورا سرگروه و تاریخ اکران فیلم را هم مشخص کرد، اما این اتفاق رخ نداد تا «خط فرضی» هم قربانی تأخیر عوامل در اکران عمومی فیلم شود. فیلمی که احتمالاً تعدد حضورش در رویدادهای بین‌المللی بی‌تأثیر در لورفتن نسخه باکیفیت آن نداشته است.
تفریق
فیلم سینمایی «تفریق» یکی از فیلم‌هایی بود که سال گذشته در میان پنج گزینه نهایی بنیاد سینمایی فارابی برای نمایندگی سینمای ایران در مراسم اسکار قرار گرفته بود. فیلم «تفریق» مشکلی از نظر محتوا و ساختار برای دریافت مجوز نداشت و پروانه ساخت آن صادر شده بود و می‌توانست به‌راحتی وارد چرخه اکران شود اما قاچاق فیلم همه چیز را تمام کرده است و بعید است این فیلم را روی پرده سینماها ببینیم.
بی‌رؤیا
فیلم سینمایی «بی‌رؤیا» ساخته آرین وزیر دفتری از فیلم اولی‌های جشنواره فیلم فجر دو سال پیش بود. فیلمی که تهیه‌کنندگی آن را هومن سیدی و سعید سعدی برعهده داشتند و روایت آن از آشفتگی مرز میان واقعیت و خیال، مخاطب را باتجربه سینمایی متفاوتی مواجه می‌کرد.
تنها چند روز بعد از «تفریق»، نسخه‌ای از فیلم «بی‌رؤیا» هم باکیفیت بالا در فضای مجازی منتشر شد و همین امر سبب شد تا تهیه‌کننده فیلم «بی‌رؤیا» از برنامه‌ریزی قبلی برای اکران آنلاین فیلمش خبر دهد و از مخاطبان درخواست کرد که کمی صبر کنند تا نسخه قانونی این فیلم را تماشا کنند و به حقوق معنوی دست‌اندرکاران آن احترام بگذارند.
ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا
تنها چند ساعت بعد از «بی‌رؤیا»، انتشار گسترده نسخه باکیفیت «ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا» خبرساز شد.
فیلم «ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا» به‌عنوان آخرین ساخته عبدالرضا کاهانی، مدت‌هاست برای عرضه رسمی و ورود به چرخه اکران با چالش‌هایی مواجه بوده است و بخشی از این چالش و کشمکش هم میان کاهانی و سعید خانی به‌عنوان تهیه‌کننده فیلم بوده است.
کاهانی در چند نوبت قصد داشت در اقدامی اعتراضی، این فیلم را در فضای مجازی منتشر کند، اما تهیه‌کننده در برابر آن مقاومت می‌کرد و حالا مشخص نیست آیا اتفاقی که رخ‌داده، با عاملیت این کارگردان بوده است یا اتفاق دیگری منجر به انتشار این فیلم شده است.
