بلعیده شدن سازه‌های تاریخی اصفهان در اثر فرونشست زمین

بهرام نادی اظهار کرد: بخش اول آسیب‌های سطحی و معماری بنا همانند تخریب کاشی‌های کف ناشی از نگهداری ناصحیح این بنای تاریخی است اما بخش دوم و اساسی آسیب‌ها به فرونشست زمین برمی‌گردد.

او افزود: نشست نامتقارن زمین، ناشی از فرونشست و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی سبب ایجاد ترک در زمین می‌شود و در ادامه، این ترک‌ها به سازه منتقل می‌شود ، زیرا سازه‌های مصالح بنایی و تاریخی توان تحمل تنش‌های شدید ناشی از ترک زمین و فرونشست را ندارند.

این متخصص سازه تصریح کرد: البته ترک‌های سازه‌ای مسجد سید ناشی از فرونشست را نباید در نبود متولی مسجد جست‌وجو کرد و این ترک‌ها ناشی از عدم وجود متولی در بخش کنترل و مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی است.

او افزود: مرمت بنای مسجد سید بدون کنترل منابع آب زیرزمینی، ناپایدار خواهد بود و وقوع و بروز مجدد ترک و آسیب‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای دور از انتظار نیست.

عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان تصریح کرد: چگونه می‌توان امیدوار بود که اسکلت سازه مصالح بنایی، بناشده در منطقه‌ای با نرخ فرونشست تحمیلی سه تا پنج سانتی‌متر در سال ( ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر در ۱۰ سال) بتواند بدون شکست در مقابل این تنش غیرقابل‌تصور دوام بیاورد.

او گفت: نتیجه این است که بدون مطالعه فرونشست شامل تعیین عمق و ابعاد ترک با ابزاری مشابه دستگاه نفوذگر رادار(GPR) و نرخ دقیق نشست نامتقارن با ابزاری مشابه دستگاه موقعیت‌یاب مکانی(GPS) نمی‌توان اقدام به مرمت سطحی کرد.

نادی در ادامه گفت: نکته مهم اینکه در سال‌های گذشته بارها در خصوص آسیب‌های فرونشستی توضیح دادیم و متأسفانه نادیده گرفته و یا انکار شد. هم‌اکنون تعداد زیادی از شاخص‌های گچی نصب‌شده در مسجد علی‌قلی آقا در شمال مسجد سید به سبب فرونشست زیاد ریخته و از بین رفته‌اند و گنبد و ستون‌های مسجد جامع عباسی نیز به دلیل فرونشست ، دچار ترک و کج شدگی شده‌اند.

او تأکید کرد: نبود برنامه جامع در کنترل فرونشست زمین و مدیریت صحیح بر منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی در اصفهان سبب بلعیده شدن سازه‌ها ازجمله میراث فرهنگی و سازه‌های تاریخی خواهد شد. درنتیجه ضمن لزوم مرمت و نگهداری صحیح سازه‌های تاریخی لازم است مدیریت صحیح بر منابع آب زیرزمینی جهت کاهش و حذف اثرات مخرب فرونشست انجام شود.

همچنین هادی اللهیاری، مدیر گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان گفت: با توجه به بازدیدهایی که از سال گذشته در مسجد سید داشتیم، یک شکاف از بیرون و پشت دیوار شبستان مسجد وجود دارد و به همین دلیل یک سونداژ در کف ایجاد و تقریبا ۴۰ سانتی‌متر از کف فرش مسجد را باز کردیم.

او افزود: این شکاف عمیق است و وقتی به این میزان، سطحِ زمین شکاف بازکرده است، مطمئنا تا چند متر ادامه دارد و دلیلِ آن‌هم فرونشست است.

اللهیاری تأکید کرد:در اثر این فرونشست نامتقارن در جبهه شمالی مسجد به دلیل بار واردشده از سمتِ گنبد، عوارض، بیشتر بروز پیداکرده است.

او اظهار کرد: مطمئن هستیم که اگر برداشتنِ کف فرش‌ها را ادامه بدهیم و قسمت بیشتری را بازکنیم، این شکاف ادامه دارد.

مدیر گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان بابیان اینکه شاخص‌های گچی در گنبد گذاشته‌ایم تا حرکت سازه را رصد کنیم، گفت: معضل در رابطه با گنبد است که هم از داخل و هم از بیرون ترک دارد و متأسفانه آسیب جدی به بنا وارد کرده است.

او ادامه داد: اولویت ما برای این بنا این است که از بالا ، گنبد را استحکام‌بخشی کنیم چون شکافی که روی بام خورده است به دلیل اینکه در فصل بارندگی هستیم، می‌تواند موجب آسیب‌های بیشتر به بنا شود.