نخی از هزاران نخ طناب جریان هنری شهر اصفهان

شاید تعالی هنر در این شهر را مربوط به دوره صفویه بدانیم اما اگر کمی تاریخ را مطالعه کنیم درخواهیم یافت افراد مختلف در برهه‌های تاریخی مختلف در تعالی فرهنگ این هنر نقش داشته و دارند، اما به‌راستی با خود فکر کرده‌ایم اگر این منابع و کتاب‌ها و به‌نوعی تاریخ شفاهی شهر اصفهان نبود، چگونه می‌توانستیم به این حقایق پنهان و آگاهی از زندگی این افراد که به‌نوعی گنجه‌ای پنهان شهر اصفهان بوده دست پیدا کنیم.

خوشبختانه باوجود رکود در حوزه فرهنگ و هنر شهر اصفهان از سوی نهادهای متولی و دستگاه‌های دولتی همچنان بخش‌های خصوصی و افراد خوش‌ذوقی هستند که قلبشان برای فرهنگ و هنر این شهر می‌طپد و با اقدامات فرهنگی و هنری خود نمی‌گذارند این جریان فرهنگی و هنری دچار گسست شود.

در آغاز هفته‌ای که هفته کتاب و کتاب‌خوانی نام دارد و بیش از گذشته دستگاه‌های متولی درگیر فعالیت‌های کلیشه‌ای و کم مخاطب خود هستند در گوشه‌ای از این شهر نشر «اُقنوم» اقدام به برگزاری آئین رونمایی و جشن امضای نخستین کتاب خود «مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی» می‌کند، مراسمی که بیش از گذشته مردم اصفهان با خدمات ارزنده یکی از چهره‌های ماندگار شهر خود در عرصه هنر آشنا می‌شوند.

دلیل آغاز به فعالیت نشر اُقنوم در اصفهان

مصطفی حیدری، مدیر نشر اُقنوم بابیان اینکه کتاب«مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی» به کوشش علیرضا بخردی و با پژوهش حامد قصری توسط از سوی نشر «اُقنوم» به چاپ رسیده است، اظهار کرد: من و حامد قصری طی تجربیاتی که در حوزه فرهنگ و هنر به‌ویژه شهر اصفهان طی این سال‌ها کسب کردیم، بیش از گذشته به اهمیت حوزه نشر و پرداختن به دغدغه‌هایمان در حوزه فرهنگ و هنر در قالب انتشارات پی برده‌ایم.

او ادامه داد: ازاین‌رو با توجه به اینکه از فضای نشر و مشکلاتی که در این حوزه به‌ویژه در شهرستان‌ها آگاه بوده،تصمیم گرفتیم به عرصه نشر واردشده و از تجربه‌های گذشته و دغدغه‌های خود برای بهبود و راه‌گشایی در این مسئله استفاده کنیم.

مدیر نشر اُقنوم تصریح کرد: اتفاقاتی که پیرامون من و حامد قصری به وقوع پیوست، احساس کردیم که بخش دولتی و نیمه‌دولتی در حوزه فرهنگ و هنر اثرگذار و راهگشا نیستند درواقع ارتباط این بخش با حوزه فرهنگ و هنر روزبه‌روز کمتر و ضعیف‌تر شده است و هر چه پیش می‌رویم به‌نوعی این قصه غمناک‌تر می‌شود.

او گفت: علاوه بر فعالیت در حوزه نشر، علاقه‌مند به برگزاری برنامه‌ها و نشسته‌ای فرهنگی بودیم اما دریافتیم،نمی‌توانیم این‌گونه برنامه‌ها همچون بزرگداشت«مرحوم محمد کلباسی»، از نویسندگان نوآور ایران و از بنیان‌گذاران جنگ اصفهان را توسط بخش دولتی و نیمه‌دولتی برگزار کنیم، زیرا انجام فعالیت‌ها درگیر و دار بروکراسی اداری و استعلام به تعویق می‌افتاد و به‌نوعی عملا امکان برگزاری آن فراهم نمی‌شود به همین علت بود که نتوانستیم تا زمانی که محمد کلباسی در قید حیات بود بزرگداشتی برای وی برگزار نماییم به همین جهت قرار است اولین برنامه فرهنگی و هنری نشر اُقنوم به یاد این نویسنده نوآور بدون مشارکت هیچ بخش دولتی و نیمه‌دولتی برگزار شود.

حیدری با اشاره به روند دریافت مجوز نشر اقنوم اظهار کرد: سال گذشته درخواست دریافت مجوز نشر را به نهادهای متولی داده و پس از گذشت یک سال مجوز آن را دریافت کردیم از میان پنج اسمی که انتخاب کردیم، بانام اقنوم از میان پنج نام انتخابی موافقت کرد.

او افزود: چهار اسم دیگر انتخابی که به‌نوعی به هویت و فرهنگ و هنر شهر اصفهان در ارتباط بود، و ما اسرار برای انتخاب یکی از این نام‌ها را داشته، اما درروند دریافت مجوز اعلام کردند این نام‌ها انتخاب‌شده است، هرچند ما این نام‌ها را جست‌وجو کرده و مطلع شدیم هیچ ناشری آن‌ها را انتخاب نکرده است اما با این حال نام اقنوم که انتخاب آخر ما بود، برای این نشر پذیرفتیم و لازم است عنوان شود اقنوم ، کلمه سریانی است که به زبان عربی و فارسی واردشده و به معنی اصل و پایه و اساس و ذات باری‌تعالی است.

مدیر نشر اُقنوم تصریح کرد: فکر کنم با توجه به زحمات و پژوهش‌های متعدد حامد قصری،بتوان چند سالی این نشر کتاب‌های متعددی را در حوزه فرهنگ و هنر و هویت شهر اصفهان تولید و منتشر کند اما سیاست و رویکرد ما در این نشر پرداختن به هویت و فرهنگ و هنر اصفهان است.

او ادامه داد: کتاب «مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی» نخستین کتابی است که از سوی نشر اُقنوم راهی بازار کتاب شده، همچنین دو کتاب «حدود ساعت شش» نوشته‌ی منصوره مهدوی (مجموعه داستان) و «آلخاندرو خودورفسکی بر فراز سینمای اقلیت» (مجموعه مقاله) به کوشش محمد بزرگ و جمعی از نویسندگان جوان نیز در هفته‌های آتی رونمایی می‌شود.

مرتضی بخردی مفهوم برند سازی در گالری داری اصفهان را محقق کرد

مهدی تمیزی، هنرمند در ادامه این نشست گفت: در کتاب«مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی»، به بخش‌های مختلف فعالیت‌های ارزشمند این فرد همچون مهمانسرای عباسی، گالری کلاسیک، مرمت خانه بخردی و احیای هنر پارچه قلمکار پرداخته‌شده است، اما در واقعیت افرادی که مرتضی بخردی را می‌شناسند، همگی اذعان دارند فضای کاری وی بیشتر از آن چیزی است که در بخش‌های مختلف این کتاب آمده است، البته نمی‌توان بحر را در کوزه ریخت اما آن چیزی که حامد قصری از مرتضی بخردی آورده است، بخشی از ساحت کار وزندگی این فرد است.

او ادامه داد: یکی از ویژگی‌های گالری کلاسیک که مرتضی بخردی آن را مدیریت می‌کرد، برند سازی برای گالری اصفهان است. یکی از مشکلاتی که گالری‌ها نه‌فقط در اصفهان بلکه بسیاری از شهری ایران همچون تهران با آن مواجه هستند، عدم برند سازی است، اینکه کانسپت گالری دار و گالری و آثاری که به نمایش درمی‌آورد باید مشخص باشد، اینکه هر بار اثر از سر تفنن یک اتفاق در گالری رخ دهد، این نمی‌تواند فضای مستمر و صحیحی را به وجود آورد.

این هنرمند تصریح کرد: معرفی هنرمندان یکی از ویژگی‌های مثبت گالری کلاسیک به مدیریت آقای بخردی بود، در آن دوره که این گالری در شهر اصفهان فعال بود، معرفی هنرمندان در دوره‌ای که بسیار دست از اصفهان خالی از گالری بود، این مفهوم به‌خوبی صورت گرفت.

او تأکید کرد: مورد دیگر که در حوزه پرداختن به زندگی شخصی و هنری مرتضی بخردی بسیار اهمیت دارد، این است که وی به معنای واقعی مفهوم کلکسیون سازی و فرهنگ کلکسیون آگاه است در همین شهر اصفهان بسیاری افراد هستند که اشیا(آثار جدید) و عتیقه‌جات جمع‌آوری می‌کنند و نام خودشان را موزه‌دار می‌گذارند، اما در حقیقت این افراد موزه‌دار نیستند بلکه آنان جمع کننده اشیا و وسایل هستند و همچون انباردار هر چیزی را خریده و داخل انباری خود جمع‌آوری می‌کنند.

تمیزی ادامه داد: در همین شهر اصفهان افرادی هستند که خود را موزه‌دار می‌نامند و اما نمی‌دانند برای چه به‌عنوان‌مثال 300 عدد قوری و یا 200 عدد رادیو قدیمی خریده‌اند، فقط هر چه بوده را خریده و جمع کرده‌اند، به همین جهت اسم این موزه‌داری و کلکسیون داری نیست. به نظر من کلکسیون داری را در ابتدا مرتضی بخردی نشان داده و به آن پرداخت.

او گفت: موردی که در کتاب «مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی» به بحث مرمت و خانه بخردی اشاره‌شده است، معماران به این موضوع خوب واقف هستند که نهادهایی همچون سازمان نوسازی و بهسازی و یا دفاتر معماری که بیشتر کاسب هستند، این‌ها به‌طورمعمول خانه‌های قدیمی را گرفته و چیز عجیب و قریبی را به فردی که می‌خواهد از آن استفاده کند، تحویل می‌دهند و در مرمت و بازسازی این خانه‌های قدیمی هیچ‌وقت کالبد را از این بنادر نظر نمی‌گیرند و توجه نمی‌کنند فردی که قرار است در این خانه زندگی کند یا در قالب رستوران و بوتیک هتل فعالیت کند به چه چیزهایی نیاز دارد، اما این مسئله را مرتضی بخردی به‌خوبی می‌داند.

این هنرمند بابیان اینکه مرتضی بخردی به‌خوبی می‌داند وقتی قرار است خانه تاریخی و یا قدیمی را بازسازی و مرمت کند، کاربر آنچه می‌خواهد و به چه مواردی برای فعالیت یا سکونت در این خانه نیاز دارد، گفت: مورد دیگر که در این کتاب به آن اشاره‌شده است، احیای هنر پارچه قلمکار توسط مرتضی بخردی است، همه به‌خوبی می‌دانیم این فرد نه‌تنها هنر پارچه قلمکار بلکه بسیاری از هنرهایی که در شهر اصفهان فراموش‌شده بود را احیا کرد.

نقش مرتضی بخردی در جریان گالری داری اصفهان

در ادامه این نشست مرتضی بصراوی،هنرمند هنرهای تجسمی با اشاره به نقش مرتضی بخردی در مدیریت گالری کلاسیک و ارتقای فعالیت گالری داری در شهر اصفهان، اظهار کرد: گالری کلاسیک برای من که سال 1370 وارد هنرستان هنرهای زیبا شدم، مرکزی بود که نمود عملیاتی و عینی مطالبی که در کتاب‌های هنرستان در حوزه هنر مطالعه می‌کردیم، در قالب یک ارائه زیبا و تخصصی مشاهده کنم و برای من که قبل از بازدید از گالری کلاسیک، هیچ گالری هنری را بازدید نکرده بودم، مکان معجزه آسا و اسطوره‌ای بود.

او ادامه داد: آثاری که در گالری کلاسیک اراده می‌شد، بیشتر فضای مدرن بود و کارهایی در آن ارائه می‌شد که به‌طورمعمول ما به‌عنوان هنرجو در آن سال‌ها در هنر اصفهان و یا در هنری که از آن تعریف می‌شد، نمی‌دیدم و بیشتر این کارها به شکل تئوری در کتاب‌های هنرستان برای ما بیان می‌شد درعین‌حال گرایشی در کل فضا به‌ویژه طبقه بالای گالری احساس می‌کردیم درواقع یک فضای سنتی بود و تقابل این دو فضا که همچنان هم مرتضی بخردی بر روی آن تأکید دارد:« که باید فضای سنتی را شناخت تا بتوان کار معاصر و یا مدرن کرد»، در گالری کلاسیک برای من جذاب بود درواقع گالری کلاسیک برای من یک فضای کیماگری بود.

این هنرمند هنرهای تجسمی تصریح کرد: مجموعه‌ای اندیشه‌های که مرتضی بخردی دارد که علاوه بر پایبندی و استواری برریشه‌ها به فضای مدرن و فعالیت‌های روز هنری اعتقاد دارد، باعث شده که نقش مهمی در توسعه هنر این شهر و کشور ایفا کند.

طناب جریان فرهنگی ناگسستنی است

در ادامه مرتضی بخردی اظهار کرد: من خود را در حد و شان این تعریف‌ها و ابراز لطف‌ها نمی‌دانم بلکه معتقدم هرکدام از ما مثل نخ نازکی هستیم که در خود آن نخ یک سری کارها و فعالیت‌های انجام می‌دهیم و این نخ‌ها با یکدیگر بافته‌شده و تبدیل به طناب می‌شوند و از این طناب می‌توان به‌عنوان یک جریان فرهنگی و هنری نام برد.

او ادامه داد: من هم یکی از این رشته نخ‌هایی بودم که در این دوره بافته شدم و اعتقاددارم که این طناب در هیچ دوره‌ای قطع نشده و نخواهد شد و همیشه ادامه داشته و خواهد داشت، این طناب زمانی من بوده و زمان افراد دیگر هستند اما درعین‌حال معتقدم این طناب را حفظ و پرمخاطب و پرجاندارتر کنیم.

این هنرمند اظهار کرد: من فردی بودم که در جریان فعالیت‌های فرهنگی و هنری خود از این شاخه به آن شاخه می‌پردیم، اما موردی که همواره به آن دقت داشتم که درروند از این شاخه به آن شاخصه پریدن‌ها هیچ فعالیتی را نیمه‌تمام نگذاشته و تا انتها ادامه دهم و علاوه بر آن خود را در یک حوزه و یک کار محدود نمی‌کردم.

او تأکید کرد: اصفهان در تمامی حوزه‌های فرهنگی و هنری، اقتصادی شهر غنی است به همین جهت دلم می‌خواهد پرداختن به زندگی و فعالیت‌های افراد سرشناس شهر اصفهان در قالب انتشار کتاب بیش از گذشته بیشتر شود زیرا ما فرهنگ مکتوب آن‌طور که باید نداشته و نداریم و نیاز است در شهری همچون اصفهان که دارای این ظرفیت‌ها است به آن پرداخته شود.

دلیل نگارش کتاب «مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی»

در ادامه این نشست حامد قصری نویسنده کتاب «مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی» اظهار کرد: نخستین پیوند ما با مرتضی بخردی به اواسط فعالیت گالری کلاسیک در دهه 70 و دوران دبیرستانم برمی‌گردد، بی‌شک نمایشگاه‌های غلامرضا عرب، رضا نوبختیار، مجید کوهرنگ بهشتی و...در این گالری کلاسیک برای من در آن سال‌ها درس‌های بسیاری داشت.

او ادامه داد: نمایشگاهی که در دهه نود از آثار عکاسی مرتضی بخردی و همچنین در پنج سال پیش از روند گالری کلاسیک در موزه هنرهای معاصر اصفهان برگزار شد، نشانه‌هایی از یکی از متفاوت‌ترین شخصیت‌های فرهنگی و هنری چند دهه اصفهان می‌داد.

مدیر انتشارات اقنوم تصریح کرد: در طی تحقیقاتی که در 20 سال گذشته بر روی تاریخ عکاسی اصفهان داشتم به‌عکس ها و نگاتیوهای مرتضی بخردی از اصفهان و ایران پی بردم، این اتفاق به گفت‌وگو به‌صورت تخصصی درباره عکس‌هایش رخ داد که درنهایت به انتشار کتاب«به تماشای اصفهان» منتهی شد.

او ادامه داد: ایده ثبت دوره‌های کاری مرتضی بخردی در 70 سال گذشته به پیشنهاد فرزند وی علیرضا بخردی بود که در مشورت‌هایی که برای تهیه این مصاحبه‌ها شد، شیوه تاریخ شفاهی انتخاب شد. کتاب«مرتضی بخردی به روایت مرتضی بخردی» حاصل 100 ساعت گفت‌وگو و بیش از 500 صفحه پرینت در بازه زمانی دو سال گذشته است که در آخر منجر به انتشار کتاب 150 صفحه‌ای از سوی نشر اقنوم شد همچنین کتاب بعدی نشر اقنوم و بنیاد بخری،«به تماشای ایران» است.