در ویژه‌برنامه«شب فارابی» چه گذشت؟
اینجا نت‌ها به چای واژه‌ها نکوهش می‌کنند
ویژه‌برنامه بزرگداشت حکیم ابونصرفارابی به همت دفتر تخصصی موسیقی اداره هنری شهرداری اصفهان طی دو ویژه‌برنامه موسیقیایی« شب فارابی» و «بررسی آرای موسیقی فارابی» طی دو روز در هنرسرای خورشید اصفهان برگزار شد.
اینجا نت‌ها موسیقی به‌جای واژه‌ها می‌ستایند، واژه‌ها به احترام هجا کنار رفته تا برای بزرگ‌مرد تاریخی که موسیقی را با فلسفه پیوند داده است، بنوازد، صدای جادویی تنبور این ساز چند هزارساله بهترین نتی است که می‌توان برای نکوهش ابونصرفارابی در حوزه موسیقی زده شود و با پیوند اشعار مولانا که برگرفته از آرا فارابی است، به یاد این اندیشمند در حوزه موسیقی پرداخت، اینجا برنامه«شب فارابی» است، جایی که آواز، نت‌ها و موسیقی کنار هم جمع آمده و بار دیگر نشان دهد که قدرت آنان از هزاران واژه و سخنرانی برای نکوهش افراد و یادآوری خدمات آنان بیشتر است.
ویژه‌برنامه بزرگداشت حکیم ابونصرفارابی به همت دفتر تخصصی موسیقی اداره هنری شهرداری اصفهان طی دو ویژه‌برنامه موسیقیایی« شب فارابی» و «بررسی آرای موسیقی فارابی» طی دو روز در هنرسرای خورشید اصفهان برگزار شد.
تاثیر آرا فارابی بر اشعار مولانا
در برنامه اول «شب فارابی» حسن منصوری، موسیقی‌دان و نوازنده نی در برنامه اول «شب فارابی» که با اجرای تنبور نوازی علی‌اصغر رحیمی، موسیقی‌دان و نوازنده ایرانی همراه بود، با اشاره به سابقه سازها در کاوش‌های باستانی، اظهار کرد:کاوشگران در کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران به مهری برخوردند که قدمت آن به ۴۰۰ هزار قبل میلاد مسیح بر می‌گشت، در تصویر این مهر چند نفر که در حال نواختن ساز چنگ، طبل به همراه فردی که حالت بدنش نماینگر این است که در حال خوانندگی است را نشان می‌داد، این کاوش باستانی به همراه سایر کاوش‌های باستانی نشاندنی دهد که کشورمان ایران در حوزه سازها چه قدمتی دارد.
او ادامه داد: تنبور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانی است که در کاوش‌های باستان‌شناسی بارها تصویر آن را در اشیا باستانی دیده‌شده است و شاید بتوان گفت تنبور اولین ساز ملودی بعد از طبل است که جعبه تشدید صدا دارد و حکیم ابونصر فارابی نسبت به این ساز با قدمت مطالعات فروانی انجام داده و آرا متعددی نسبت به آن دارد.
این استاد موسیقی با اشاره به نقش حکیم ابونصر فارابی در موزه موسیقی تصریح کرد: فارابی اولین فردی بوده که مقالات علمی در مورد علم موسیقی در جهان نوشته است و علاوه بر آن اشعار مولانا تحت تأثیر مقالات ابونصر فارابی سروده شده است و بعد از مولانا صوفیان مولویه در جلسات ذکر از همراهی موسیقی از اشعار مولانا که از آرا فارابی بهره برده، استفاده می‌کردند.
در ادامه این مراسم علی‌اصغر رحیمی، موسیقی‌دان و نوازنده ایرانی، «الحاون و مقامات» را در قالب تنبورنوازی و آوازخوانی اجرا کرد؛ در این برنامه رحیمی در قالب چهار اجرا چند موضوع مرتبط با فارابی را در نظر گرفته بود و شاید بتوان گفت تنبورنوازی برای این برنامه به این خاطر بود که فارابی بیش از هر ساز دیگری به این ساز پرداخته است و این ساز را به دو دسته تنبور بغدادی و تنبور خراسانی تقسیم و از آن یاد می‌کند.
در اجراها رحیمی قطعاتی با در نظر گرفتن فواصل پرده‌ای که فارابی در مورد ۱۲ مقام موسیقی قدیم ایران به آن پرداخته است را با ساز و آواز اجرا کرد و موجب استقبال شدید مخاطبان برنامه قرار گرفت.
اهمیت مطالعه آرا فارابی در حوزه موسیقی
روز دوم برنامه شب فارابی با «بررسی آرای موسیقی فارابی» با سخنرانی بابک خضرایی، استادیار دانشگاه موسیقی و عضو هیئت مدیره کانون پژوهشگران خانه موسیقی در هنرسرای خورشید برگزار شد، در این نشست دو ساعته، خضرایی ضمن تشریح نقش آرا و اندیشه‌های فارابی اظهار کرد: مطالعه آرا این اندیشمند، امروزه تأثیر به سزایی در حوزه موسیقی دارد، منتهی با این شرط که این مطالعه، فقط یک مطالعه باستان‌شناسی نباشد.
او افزود: مطالعه آرای فارابی نشان می‌دهد که بسیاری مطالبی که در آن دوران مطرح بوده و روشی که به کار گرفته امروزه می‌تواند الگویی برای مطالعات و عمل باشد به‌عنوان‌مثال در موضوع دستان بندی تنبور خراسانی شباهات‌های زیادی بین آنچه فارابی مطرح کرده با محتوای مطالعات کتاب دایره المعارف سازهای ایران پر مورد دوتار خراسانی اشاره‌شده است، وجود دارد.
این استادیار گروه موسیقی ادامه داد: شباهت‌های آرا فارابی با مباحث امروزی در حوزه موسیقی شگفت‌انگیز است به‌عنوان‌مثال در بحث پیوند شعر و موسیقی، فارابی آرایی همچون گونه‌های آواگونه و یا گونه‌های تحریرگونه دارد که باز این آرا به ما یادآوری می‌کند موسیقی در روزگار ما هم بر همین اساس بوده است که نمونه بارز آن را می‌توان در آرا تاج اصفهانی مشاهده کرد که وی تأکید می‌کرد:اول شعر و سپس تحریر را تحویل بده که این نکته را فارابی با ادبیات دیگر بیان می‌کند.
او گفت: در حوزه مطالعات ریتمیک یا دگرسازهای ریتمی شاهد هستیم در اینجا هم فارابی توصیه‌هایی دارد که مجدد شاهد هستیم این آرا در ردیف موسیقی و موسیقی‌دانان ایرانی قابل‌مطالعه، بررسی و تدوین است.
خضرایی تأکید کرد: مطالعه آرا حکیم ابونصر فارابی،فقط مطالعه اینکه دریابیم این فرد درگذشته چه آرایی داشته نیست، بلکه می‌تواند آرایی بر موسیقی‌دانان امروز چه ازلحاظ روش‌های نظری و چه ازلحاظ عملی داشته باشد.
ضرورت پرداختن به اندیشه‌های فارابی در حوزه موسیقی
در ادامه سجاد رضایی، مدیر دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان اظهار کرد: دفتر تخصصی موسیقی شهرداری اصفهان به‌غیر از جنبه‌های پژوهشی، علمی و تولید آثار موسیقیایی، اجرای صحنه موسیقی یکی دیگر از جنبه‌های مهم این دفتر است که تا کنون به آن پرداخته است.
او ادامه داد: با وجود اینکه این شخصیت بزرگ‌ترین فیلسوف قبل از ابن‌سینا و یکی از نوابغ بشری بوده که کتاب «الموسیقی الکبیر» که یکی از بزرگ‌ترین منابع تئوری موسیقی را نوشته است، هیچ رویداد خاصی در کشور برای وی تاکنون برگزار نشده و تنها به نام‌گذاری یک روز در سال به نام ابونصر فارابی اکتفا شده است.
