گامی برای جریان سازی اهمیت احیای بناهای تاریخی در کشور

« آیا آدم‌ها روی خانه تأثیر می‌گذارند یا برعکس؟» پرسشی که من و حضار را برای دقیقه‌هایی به فروبرد؟ نکته اساسی که شاید کمتر شخصی در مقوله ماهیت خانه به آن توجه کرده بود به‌هرحال هر چه بود باعث شد این پرسش آغازگری مباحث مهم در اولین نشست«روایت احیا» شود نشستی که به همت مجموعه زنجیره فرهنگی ایوان در خانه صفوی با بررسی دو خانه تاریخی«عابدیان» و «آبشنگ» برگزار شد.

خانه‌ها بخشی از هویت ما هستند

سخنران اول الهه ریحانی یکی از نواده‌های مالکین خانه تاریخی عابدین بود، او با اشاره به خاطرات خود در این خانه تاریخی گفت: این خانه حس و حال متفاوتی دارد و حرف زدن درباره چیز کیفی که قابل‌اندازه‌گیری نبود، چندان نیست اما چیزی که می‌خواهم حرف بزنم درباره‌اش روح مکان و دریافتی است که از این خانه‌داریم.

نواده مالکین خانه تاریخی عابدین افزود: صحبت‌های من بخشی از تجربه زیستی در خانه مادریم است هرچند عمر این خانه ۴۰۰ سال است اما اطلاعات من از این خانه درنهایت 150 سال است.

او ادامه داد: وقتی این خانه را در بهمن ۹۵ واگذار کردیم، اتفاق ساده‌ای نبود و در شب افتتاحیه این خانه من و مالکین این خانه حس متناقضی را تجربه کردیم، خانه‌ای که برای ما دوست‌داشتنی و بسیار عزیز بود و با آن خیلی خاطره داشتیم دیگر در مالکیت ما نبود و حس می‌کردیم بخشی از وجود ما کنده‌شده است و از طرفی خوشحال بودیم که این خانه سرپا می‌ماند و به حیات خود به شیوه دیگر ادامه می‌دهد و افراد دیگر می‌توانند در این خانه خاطره بسازند.

ریحانی بابیان اینکه خانه تاریخی عابدین ثبت ملی شده بود، گفت: ناراحتی ما بدین خاطر بود که بخشی از هویت خود را ازدست‌داده بودیم، هرچند این خانه را نفروخته بودیم اما از اینکه بخشی از عاطفه خود را از دست دادیم بسیار ناراحت بودیم اما در کنار آن احیای این خانه مردمی برای این تلخی برای ما بود.

او اظهار کرد: برای من این پرسش مطرح بود که چرا این خانه با خانه‌های دیگر فرق مکی کرد و تا این اندازه ما به آن دل‌بستگی داشتیم و حتی افراد جدیدی که از این خانه بازدید می‌کنند از این خانه حس خوب دریافت می‌کند؟ همین امر باعث شد که در این زمینه تحقیق داشته باشم و ساعت‌ها با مالکین این خانه گفت‌وگو داشته باشم و درنهایت به این پاسخ دریافتم آن چیزی که یک‌خانه را خانه می‌کند، اتفاق و رویدادهایی است که در آن خانه توسط ساکنین آن اتفاق می‌افتد.

نواده مالکین خانه تاریخی عابدین ادامه داد: این خانه متأثر از آدم‌ها و رویدادهای درون آن بوده است درواقع آدم‌ها رویدادها را خلق می کنند و این رویداد در خانه‌ها اتفاق می‌افتد و این خانه‌ها هستند که به رویدادها رسمیت بخشیده و روایت خلق می‌کنند، خانه تاریخی عنصری به نام«حاج بی‌بی» داشت که این زن قدرتمند در طول سال به بهانه‌های مختلف نه‌تنها اعضای خانواده بلکه اعضای محل و مردم را دورهم جمع می‌کرد و همین امر باعث می‌شود که حس و حال زندگی وزنده بودن در این خانه جریان داشته باشد.

بی‌توجهی به بناها و بافت تاریخی کشور

محمدرضا قانعی، معمار و مرمت گر خانه تاریخی عابدین و آبشنگ در ادامه گفت: در سال 56 که انقلاب فرهنگی شد آن‌طور که باید به بافت و خانه‌های تاریخی در کشور مورد اهمیت قرار نمی‌گرفت و همین امر باعث شد که بسیاری از بناها و خانه‌های تاریخی همچون حمام خسروآقا تخریب شود.

او ادامه داد: باید بپذیرم چند سالی است حتی به‌ظاهر بحث بافت تاریخی و احیای خانه‌های تاریخی موردتوجه قرارگرفته است، اما هنوز سازوکاری در تغییر کاربری و احیای درست بافت ها به‌ویژه خانه تاریخی ندارد. زمانی که من با عده‌ای از معماران و مرمت گران در شرکت پا شیر کارکردم همیشه احیای صحیح بافت ها و خانه‌های تاریخی موردنظرمان بوده است.

این معمار گفت: گروه پل شیر برای اینکه بتواند از بافت ها و خانه‌های تاریخی اصفهان محافظت کند طرحی را به شهرداری اصفهان تحت عنوان«دوباره نصف جهان» که برگرفته از تجارب کشورهای دنیا بود ارائه کرد که پروژه احیای خانه تاریخی عابدیان بخشی از این پروژه بود.

او تصریح کرد: هرچند شهرداری از این پروژه حمایت نکرد اما این طرح باعث شد بسیاری از بافت ها و خانه‌های ارزشمند تاریخی جلفا احیا و از تخریب آن جلوگیری به عمل آید.

قانعی گفت: وقتی خانه تاریخی عابدیان را برای اولین بار بازدید کردم از این‌همه ویژگی خاص معماری و فضای خاص آن متعجب شدم و برایم این پرسش مطرح بود این خانه با معماری خاص چرا در آن تزئینات به کار گرفته نشده است که پس از مطالعات و تحقیقات فراوان متوجه شدیم که این خانه متعلق به شخصی ارمنی به نام «اولوخان» بوده و این خانه بیش از این وسعت داشته و تزئینات آن در ضلع‌های دیگر خانه بوده که تخریب‌شده است اما بخشی از این تزئینات در اختیار کلیسای وانک قرار گرفت و هم‌اکنون موجود است.

او اظهار کرد: احیای خانه تاریخی عابدیان یک تجربه موفق بود و برعکس کاربری‌های دیگر که فقط هتل بوتیک است این خانه تاریخی تبدیل به یک کافه گالری شده است که تاکنون بیش از هزاران ایونت هنری و معماری در آن برگزارشده است و در کنار آن موزه معماری و خلاقیت در آن ایجادشده است.

این معمار افزود: در موزه معماری و خلاقیت از خشت شروع کردیم زیرا پایه اولیه معماری ما خشت است و به همین خاطر در این موزه خشت‌هایی از دوره‌های مختلف تاریخی همچون دوره ساسانی موجود است.

احیای روایت بناهای تاریخی اولویت اصلی صندوق توسعه و احیا

در ادامه شهاب طلایی شکری مدیرعامل صندوق توسعه و احیا اماکن تاریخی اظهار کرد: این صندوق آغازگر حرکتی است که به غیر احیای بناها، روایت بناهای تاریخی را احیا کند و اقدامی که زنجیره فرهنگی ایوان در نشست روایت احیا انجام داد نمونه موفق عملی از این نوع سیاست‌گذاری است.

او ادامه داد: امیدوارم این‌گونه نشست هاجریان سازی صحیحی در روایت تاریخی بناها و میراث ناملموس انجام دهد و بتوانیم با برگزاری این‌گونه نشست ها بیش از گذشته اهمیت احیای بناهای تاریخی و حفاظت از آن را در جامعه تبیین کنیم.

به دنبال جریان سازی در حوزه احیای بناهای تاریخی هستیم

علی‌محمد فصیحی، مدیر فنی و اجرایی صندوق احیا اظهار کرد: این صندوق نزدیک 18 سال است که ذیل وزارت میراث فرهنگی در حال فعالیت است و برای ما استفاده از تجارب موفق در احیای بناهای تاریخی بسیار مهم است و بی‌شک بدون حضور بخش خصوصی نمی‌توان به این مهم دست‌یافت.

به گزارش اصفهان امروز در پایان مراسم از احمد رضایی شهردار منطقه وقت منطقه،گلاره گرواسیان طراح مجموعه خانه صفوی،الناز رجبیان مدیر گالری خانه صفوی و روزبه شمسه مرمت گر خانه صفوی تجلیل به عمل آمد.